Phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động công vụ: Kinh nghiệm một số quốc gia và khuyến nghị cho Việt Nam

Bài viết giới thiệu kinh nghiệm của một số quốc gia về công tác phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động công vụ; từ đó, đưa ra một số khuyến nghị có giá trị tham khảo cho Việt Nam trong công tác này.

1. Về các bộ quy tắc ứng xử để phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động công vụ

Theo nghĩa chung nhất, bộ quy tắc ứng xử là một hệ thống các nguyên tắc, chuẩn mực hành vi được quy định nhằm hướng dẫn cách cư xử, giao tiếp và làm việc của cá nhân hoặc tổ chức trong một môi trường cụ thể. Bộ quy tắc này giúp đảm bảo sự liêm chính, trách nhiệm, minh bạch và tôn trọng lẫn nhau, đồng thời ngăn ngừa các hành vi sai trái, vi phạm đạo đức hoặc pháp luật. Bộ quy tắc này một số đặc điểm sau: Thứ nhất, bộ quy tắc ứng xử có tính chuẩn mực: Điều này có nghĩa là nó phải đưa ra được một mức độ có tính nguyên tắc do cấp có thẩm quyền thông qua để làm cơ sở cho việc đánh giá. Thứ hai, bộ quy tắc ửng xử có tính chỉ dụ và hướng đạo: Điều này có nghĩa là nó phải có cung cấp những thông tin và chỉ dẫn có tác dụng phản ánh và làm sáng tỏ bản chất chuẩn mực và kỳ vọng mà tổ chức đề ra cho thành viên. Thứ ba, bộ quy tắc ứng xử có tính riêng biệt: Điều này có nghĩa là một bộ quy tắc ứng xử chỉ có tác dụng và ảnh hưởng trong một phạm vi nhất định, nó chỉ có thể điều chỉnh hành vi của một hoặc một số đối tượng nhất định trong phạm vi đó.

Theo Hướng dẫn của Cơ quan Phòng, chống tham nhũng Cộng hòa Pháp (Agence Francaise Anticorruption - AFA), Bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng cần nhắc nhở các giá trị cốt lõi và các cam kết của cơ quan trong phòng ngừa và phát hiện tham nhũng. Xây dựng được bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng sẽ giúp cơ quan phát triển được văn hóa tuân thủ quy định chống tham nhũng, văn hóa đạo đức và liêm chính trong đội ngũ nhân sự của cơ quan. Bộ quy tắc ứng xử bao gồm các quy định về các hành vi có thể dẫn đến tham nhũng trong đội ngũ nhân sự của cơ quan trong quá trình làm việc. Bộ quy tắc ứng xử đưa ra mô tả các tình huống và các hành vi cần tránh, đi kèm theo các ví dụ minh họa từ thực tế hoạt động của cơ quan. Bộ quy tắc ứng xử có thể được xây dựng kèm theo các phiếu “thực hành” hoặc “quy trình” hoặc “tiến trình” cần tuân thủ, các phiếu này sẽ liệt kê cụ thể các hoàn cảnh và hành vi có nguy cơ, mô tả chi tiết các hành vi cần tuân thủ để có thể làm chủ được các tình huống, hoàn cảnh có nguy cơ đó, và tránh rơi vào hành vi tham nhũng.

Bộ quy tắc ứng xử không chỉ giới hạn nội dung ở các quy tắc và kinh nghiệm thực hành tốt, mà còn liệt kê các điều cấm đặc biệt đối với các hành vi có thể vi phạm vào quy định liêm chính tại cơ quan, các điều cấm này sẽ được xác định tùy theo tình hình thực tế của cơ quan. Chẳng hạn, các hành vi nhận quà biếu, nhận giấy mời, các khoản thanh toán cho chi tiêu cá nhân, các trường hợp có xung đột lợi ích, lòng thương người, các khoản tài trợ, và thêm cả hành vi vận động hành lang, tùy theo từng hoàn cảnh. Bộ quy tắc ứng xử cũng xác định các biện pháp chế tài, xử phạt, kỷ luật cho việc vi phạm các hành vi bị cấm hoặc cần tránh, và chung hơn là mọi hành vi không tuân thủ các cam kết và nguyên tắc của cơ quan trong phòng ngừa và phát hiện các hành vi tham nhũng. Nếu các biện pháp kỷ luật đã được quy định trong nội quy của cơ quan, bộ quy tắc ứng xử chỉ cần dẫn chiếu nội quy mà không cần quy định thêm. Bộ quy tắc ứng xử cũng quy định việc phải bố trí một bộ phận tiếp nhận thông tin và tố cáo từ nhân sự trong cơ quan về các hành vi và tình huống có vi phạm các quy tắc ứng xử đã đề ra.

Một tài liệu khác có thể tham khảo để bảo đảm liêm chính và phòng ngừa tham nhũng trong trong hoạt động công vụ là “Các nguyên tắc về liêm chính” được xây dựng bởi Bộ Nội vụ Liên bang của Cộng hòa Liên bang Đức. Tài liệu này bao gồm Bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng trong đó đặt ra các quy tắc cơ bản sau: Quy tắc 1: Tham nhũng trong quản trị liên bang có thể được ngăn chặn tốt hơn nếu mọi người tạo lập mục tiêu chống tham nhũng. Quy tắc 2: Trong giải quyết mối quan hệ với những cá nhân bên ngoài cơ quan, người tham gia thầu, người ký kết hợp đồng hoặc trong trường hợp cần các hoạt động điều tiết lợi ích, công chức phải đặt các vấn đề trên nền tảng đúng đắn ngay từ ban đầu và ngăn chặn lập tức bất cứ nỗ lực tham nhũng nào. Quy tắc 3: Công chức có thể bị lôi kéo vào một hoạt động đáng nghi ngờ. Trong những trường hợp này, công chức cần yêu cầu đồng nghiệp tham gia cùng và bàn thảo hành động để ngăn chặn bất cứ nỗ lực tham nhũng nào. Quy tắc 4: Các phương pháp làm việc nên rõ ràng và dễ hiểu đối với tất cả mọi người để giúp bảo vệ chính công chức trong các cuộc rà soát hoặc kiểm tra, chống lại những cáo buộc gián tiếp hay trực tiếp về sự không trung thực. Quy tắc 5: Những nỗ lực tham nhũng thường bắt đầu khi bên thứ ba vượt qua những mối quan hệ công việc sang mối quan hệ cá nhân. Do đó, công chức cần làm rõ quan hệ cá nhân ngay từ đầu, trong đó công chức có nghĩa vụ để đảm bảo công việc tách biệt rõ ràng khỏi đời sống riêng tư nhằm tránh những nghi ngờ về việc nhận những khoản lợi ích. Quy tắc 6: Tham nhũng có thể được ngăn chặn và đánh bại chỉ khi mọi người thực hiện có trách nhiệm và tất cả theo đuổi mục tiêu về một công sở không có tham nhũng.

Ảnh minh họa

2. Về đánh giá tính liêm chính của các cơ quan, tổ chức công

Đánh giá tính liêm chính của các tổ chức công được Hàn Quốc xây dựng để áp dụng cho các cơ quan trung ương, các tổ chức công và các cơ sở giáo dục dựa trên đánh giá đa chiều, gồm khảo sát bên ngoài đối với người dân sử dụng dịch vụ công; khảo sát nội bộ đối với văn hóa tổ chức và tính liêm chính của công chức. Các cơ quan nhà nước, tổ chức công có điểm số thấp phải xây dựng kế hoạch cải thiện và nâng cao mức độ liêm chính. Đánh giá liêm chính là sáng kiến nhằm khuyến khích các cơ quan, tổ chức công tự nguyện tham gia vào các nỗ lực phòng, chống tham nhũng thông qua đánh giá thường xuyên và công khai tính liêm chính tại các cơ quan, tổ chức này.

Theo kế hoạch hằng năm, các cơ quan trung ương, chính quyền địa phương, hệ thống giáo dục, các tổ chức liên quan đến dịch vụ công, hội đồng địa phương, các công ty, các cơ quan, đơn vị ở địa phương khác (như: bệnh viện công, trường học công lập, các tổ chức quốc doanh/tỉnh/thành phố) của Hàn Quốc đều được đánh giá tính liêm chính. Với khung đánh giá tính liêm chính: 100 điểm là mức độ liêm chính cao nhất; các tổ chức thuộc mỗi loại được xếp hạng từ 1 đến 5. Bất kỳ hành động nào được thực hiện đều có thể tăng hoặc làm giảm độ tin cậy và phải chịu biện pháp trừng phạt nghiêm khắc. Cách thức tính điểm được thực hiện như sau: Điểm cộng cho "Cảm nhận về tham nhũng", "Trải nghiệm về tham nhũng" và điểm trừ cho "Các vụ việc tham nhũng".

Kết quả đánh giá sẽ được công bố cho công chúng thông qua các thông cáo báo chí mỗi năm một lần. Trong năm 2024, khoảng 700 tổ chức thuộc đối tượng đánh giá thường xuyên, tất cả hội đồng địa phương của Hàn Quốc đã được đánh giá liêm chính. Đối với phương thức đánh giá về cảm nhận hoặc trải nghiệm về tính liêm chính của mỗi tổ chức công, cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành khảo sát qua điện thoại hoặc trực tuyến đối với người sử dụng dịch vụ lần đầu (đánh giá giá liêm chính bên ngoài) và đối với nhân viên nội bộ của các tổ chức công (đánh giá liêm chính bên trong) về: (1) Cảm nhận cá nhân về hành vi tham nhũng, gian lận, thiếu trách nhiệm, thiếu minh bạch, đòi hối lộ; (2) Trải nghiệm trực tiếp với các hành vi tham nhũng (đưa/nhận tiền, quà tặng, giải trí hoặc ưu đãi).

3. Về báo cáo giao dịch đáng ngờ, phòng, chống rửa tiền

Luật phòng, chống giao dịch đáng ngờ của Nhật Bản quy định các ngân hàng, tổ chức tín dụng, bảo hiểm,… cần lưu thông tin và thông báo cho cơ quan chức năng các giao dịch đáng ngờ, trong đó có Văn phòng phòng, chống giao dịch bất hợp pháp Nhật Bản (JAFIC). Văn phòng JAFIC nằm trong Cơ quan Cảnh sát Quốc gia, có nhiệm vụ thu thập, phân tích các thông tin giao dịch đáng ngờ và tổng hợp các thông tin này gửi cho cơ quan điều tra tội phạm trong nước và quốc tế. Việc cung cấp thông tin giao dịch đáng ngờ của JAFIC cho cơ quan điều tra tăng đều trong những năm gần đây, năm 2013 là 296.501 thông tin và đến năm 2022 là 581.252 thông tin; và số vụ bắt giữ có manh mối từ các thông tin giao dịch đáng ngờ từ năm 2018 đến 2022 lần lượt là 1124, 1123, 1028, 1045 và 994 vụ. Về hợp tác quốc tế, Văn phòng JAFIC thường xuyên trao đổi với các đơn vị tình báo tài chính nước ngoài (112 quốc gia, khu vực) về việc xác minh các hoạt động rửa tiền, lừa đảo chuyển khoản, ngân hàng ngầm,… Việc trao đổi này những lợi ích sau: không cần văn bản yêu cầu, không cần xác định sự thật (có thể truy vấn ngày giai đoạn đầu điều tra, không giống như kênh chính thức hoặc ngoại giao phải có chứng cứ tương đối rõ ràng mới tiến hành tương trợ tư pháp được), phản hồi nhanh; có thể lấy được thông tin bổ sung (được cung cấp tự nguyện),...

Nhật Bản đã thực hiện tuân thủ Hướng dẫn của Lực lượng Đặc nhiệm hành động tài chính (FATF), theo đó, mỗi quốc gia nên áp đặt hệ thống đăng ký/cấp phép đối với các sàn giao dịch trao đổi tiền ảo với đồng tiền pháp định, cũng như các quy định về nghĩa vụ của người sử dụng, nhằm hạn chế rửa tiền và tài trợ khủng bố trong lĩnh vực này. Năm 2016, Nhật Bản đã sửa đổi Luật Dịch vụ thanh toán và Luật Chống chuyển tiền từ nguồn thu bất hợp pháp, qua đó, đưa tài sản mã hóa đặt dưới sự quản lý, điều chỉnh của quy định pháp luật. Theo quy định trong các luật sửa đổi, các công ty điều hành sàn giao dịch tài sản mã hóa phải đăng ký hoạt động với Cơ quan Dịch vụ tài chính Nhật Bản, trực thuộc Bộ Tài chính. Để được phê duyệt đăng ký hoạt động, công ty điều hành sàn giao dịch phải đáp ứng các điều kiện như: có vốn trên 10 triệu yên, tài sản ròng không là nợ phải trả… Ngoài ra, khi tiến hành giao dịch tài sản ảo, công ty điều hành sàn giao dịch bắt buộc phải kiểm tra, xác nhận danh tính của người sử dụng bằng các công cụ hợp pháp như cung cấp bằng lái xe, giấy tờ tùy thân…

Hệ thống phòng, chống rửa tiền của Hàn Quốc bao gồm nhiều luật và quy định khác nhau, trụ cột là Đạo luật về Báo cáo và sử dụng thông tin giao dịch tài chính cụ thể. Đơn vị tình báo tài chính (FIU) của Hàn Quốc đóng vai trò quan trọng trong thu thập, phân tích và cung cấp thông tin. Các quy trình như Quy trình thẩm định khách hàng và Quy trình thẩm định nâng cao được sử dụng để xác minh danh tính khách hàng và đánh giá rủi ro. Báo cáo giao dịch đáng ngờ và Báo cáo giao dịch tiền mặt là các cơ chế quan trọng để phát hiện và báo cáo các hoạt động đáng ngờ. Quy tắc giao dịch (Travel Rule) yêu cầu cung cấp thông tin về người gửi và người nhận trong các giao dịch chuyển tiền. Hệ thống phòng, chống rửa tiền cho tài sản ảo đã được thực hiện tại Hàn Quốc, với các nghĩa vụ cụ thể cho các nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP). Các VASP phải tuân thủ các nghĩa vụ báo cáo cho Đơn vị tình báo tài chính, các nghĩa vụ phòng, chống rửa tiền chung và các biện pháp cụ thể như quản lý lịch sử giao dịch và tách biệt tài sản của khách hàng.

Ảnh minh họa

4. Về phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động mua sắm công

Nhật Bản xây dựng một thiết chế độc lập để phòng, chống gian lận thương mại và chống độc quyền kinh doanh; đó là Ủy ban Thương mại công bằng của Nhật Bản (Japan Fair Trade Commission). Ban lãnh đạo của Ủy ban này gồm một Chủ tịch và bốn Phó Chủ tịch là các chuyên gia về luật hoặc kinh tế được bổ nhiệm bởi Thủ tướng với sự đồng thuận của Quốc hội. Ủy ban này là đặc biệt, bởi nói hoạt động như một cơ quan hành chính độc lập không chịu sự chỉ đạo hoặc giám sát bởi các cơ quan khác. Ủy ban Thương mại công bằng có chức năng điều tra và giám sát các vụ việc liên quan đến gian lận thương mại, độc quyền kinh doanh. Khi phát hiện có sự gian lận trong đấu thầu qua hoạt động điều tra, Ủy ban Thương mại công bằng có quyền yêu cầu cơ quan mời thầu thực hiện các biện pháp cải thiện để phòng ngừa gian lận đấu thấu và thực hiện điều tra nội bộ về vụ việc vi phạm. Báo cáo điều tra nội bộ này phải được công khai và nộp cho Ủy ban Thương mại công bằng. Nếu có thiệt hại xảy ra do gian lận đầu thấu, cơ quan mời thầu phải có báo cáo chi tiết về mức độ thiệt hại cho ngân sách nhà nước là bao nhiêu. Đồng thời, cơ quan mời thầu phải báo cáo kết quả kỷ luật cán bộ, công chức liên quan đến gian lận đấu thấu cho Ủy ban Thương mại công bằng và Ủy ban này có thể điều tra chéo về lý do kỷ luật và mức độ kỷ luật có phù hợp không.

Theo Bộ quy tắc đạo đức về mua sắm công của Thành phố Strasbourg của Cộng hòa Pháp, khi thực hiện nhiệm vụ, công chức phụ trách mua sắm công cần phải thể hiện tinh thần liêm chính, phẩm giá, công bằng, trung thực và thận trọng. Trong mọi hoàn cảnh, cần phải đặt ích chung lên trên lợi ích của cá nhân hay của người thân. Mỗi công chức cấp trên có nghĩa vụ đảm bảo cấp dưới tuân thủ các nguyên tắc và bộ quy tắc đạo đức này qua việc làm gương cho cấp dưới. Luôn hành động trên tinh thần vì lợi ích chung của địa phương; thực hiện được các hợp đồng mua sắm tốt nhất có thể trên cơ sở đảm bảo mục tiêu quản lý ngân sách một cách hiệu quả. Triển khai chiến lược mua sắm đảm bảo nguyên tắc tự do tiếp cận với các hợp đồng đầu tư dùng ngân sách nhà nước, đảm bảo đối xử công bằng với các bên dự thầu, nhất là đảm bảo cung cấp thông tin giống nhau cho mọi ứng viên dự thầu. Đảm bảo sự minh bạch cho quy trình mua sắm công, cụ thể hóa bằng văn bản mọi trao đổi với các ứng viên dự thầu trước khi tham vấn và trong quá trình tham vấn. Tuân thủ các nguyên tắc và quy trình được ghi trong sách hướng dẫn về thực hiện các hợp đồng đặt hàng và sách hướng dẫn mua sắm công; hỏi ý kiến đồng nghiệp hoặc bộ phận phụ trách mua sắm công và đặt hàng dùng ngân sách công trong trường hợp có khúc mắc.

Đồng thời, một công chức có khả năng rơi vào hoàn cảnh dễ xảy ra xung đột lợi ích cần thông báo cho cấp trên về hoàn cảnh của mình; tự rút lui khỏi quy trình ra quyết định (soạn quyết định, ra quyết định) liên quan đến hồ sơ dễ xảy ra xung đột lợi ích. Công chức khi gặp và làm việc với doanh nghiệp cần phải tỉnh táo, đặc biệt trong giai đoạn tham vấn, trong giai đoạn này cần tránh mọi trao đổi không chính thức với doanh nghiệp; đảm bảo nắm vững nguyên tắc đối xử bình đẳng giữa các ứng viên khi gặp gỡ doanh nghiệp trong quá trình giao kết hợp đồng; chỉ thông tin cho doanh nghiệp bằng các kênh được phép trong quy định: quảng cáo, hồ sơ mời thầu, văn bản giải đáp câu hỏi của ứng viên phải gửi cho tất cả các ứng viên khác, đàm phán; đảm bảo phải có ít nhất hai cán bộ công chức khi đi gặp doanh nghiệp.

5. Về chế độ đãi ngộ đối với công chức để họ “không muốn”, “không cần” tham nhũng

Năm 1994, Chính phủ Singapore ban hành “Tài liệu trắng về mức lương cạnh tranh dành cho Chính phủ có năng lực và trong sạch”; theo đó, quy định mức lương của các bộ trưởng và công chức cao cấp tương đương lương trung bình của bốn người hưởng lương cao nhất trong sáu ngành nghề của khu vực tư nhân là kế toán, ngân hàng, kỹ sư, luật, các công ty chế tạo địa phương và các công ty đa quốc gia. Nhưng cùng với đó, Chính phủ Singapore quy định công chức hàng tháng buộc phải trích một quỹ tiền lương để gửi vào Quỹ Dự phòng Trung ương (CPF); khởi đầu là 5% và sau đó tăng dần theo tỷ lệ tăng lương; công chức cấp cao thì tỷ lệ phần trăm trích ra gửi tiết kiệm càng nhiều. Cho đến khi nghỉ hưu, số tiền ấy hoàn toàn thuộc về công chức ấy. Tuy nhiên, nếu công chức đó phạm tội tham nhũng, dù chỉ bị xử lý hành chính, buộc thôi việc thì một phần hoặc toàn bộ số tiền gửi tiết kiệm sẽ bị nhà nước trưng thu; công chức có chức vụ càng cao thì số tiền trưng thu càng lớn.

Theo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi năm 1993), Chính phủ Singapore xây dựng Chương trình quỹ lương tiết kiệm cho tất cả nhân viên của Cục điều tra tham nhũng (CPIB) để chi trả các khoản sau: (1) Tiền lương tiết kiệm, phụ cấp, lương hưu hoặc lợi ích khác cho nhân viên của CPIB hoặc đại diện pháp lý của họ khi họ từ chức, về hưu hoặc bị sa thải; (2) Lương hưu, tiền lương tiết kiệm, phụ cấp, bồi thường cho nhân viên của CPIB trường hợp bị chết hoặc bị thương trong thực thi công vụ; (3) Phụ cấp, hỗ trợ hoặc lợi ích khác cho các cựu nhân viên của CPIB khi họ về hưu. Tuy nhiên, nếu một nhân viên của CPIB bị buộc tội liên quan đến sự bất cẩn, vi phạm kỷ luật hoặc hành vi trái đạo đức thì cán bộ cấp phát có quyền cắt giảm hoặc từ chối chi trả toàn bộ các khoản lương hưu, tiền lương tiết kiệm, phụ cấp hoặc các lợi ích khác cho nhân viên đó (Điều 4B). Chính phủ Singapore có thể thu hồi, chấm dứt hoặc cắt giảm các khoản chi trả (tiền hưu trí, tiền lương tiết kiệm, phụ cấp hoặc lợi ích khác), nếu phát hiện trong quá khứ, trước khi nhân viên CPIB về hưu hoặc từ chức, những sự việc có thể khiến họ bị sa thải hoặc bị trừ lương (Điều 4D).

6. Một số khuyến nghị cho Việt Nam

Phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động công vụ là một quá trình bao gồm các biện pháp, giải pháp nhằm ngăn chặn, hạn chế và loại trừ các hành vi tham nhũng trong hoạt động công vụ.

 Từ kinh nghiệm của một số quốc gia về công tác phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động công vụ ( như đã nêu ở các phần trên); chúng tôi đưa ra một số khuyến nghị có giá trị tham khảo cho Việt Nam trong công tác này.

Thứ nhất, tiếp tục nghiên cứu xây dựng, sửa đổi, bổ sung, ban hành bộ quy tắc ứng xử, đạo đức trong hoạt động công vụ phù hợp với đặc thù của từng lĩnh vực, ngành, nghề. Việc thiết kế các bộ quy tắc ứng xử, đạo đức cần tuân thủ một số nguyên tắc sau: phù hợp với những chuẩn mực đạo đức phổ biến; phù hợp với những quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước; phù hợp với mục tiêu, đặc điểm của cơ quan, tổ chức, đơn vị; bảo đảm dân chủ và nhân văn.

Thứ hai, tiếp tục nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện tổ chức đánh giá tính liêm chính đối với các cơ quan, tổ chức, đơn vị hoạt động trong một số lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao (giao thông, xây dựng, quản lý đất đai, tài nguyên, đấu thầu, thuế, hải quan, quản lý tài sản công,…).

Thứ ba, tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về kiểm soát giao dịch đáng ngờ, phòng, chống rửa tiền cần tham khảo từ các thông lệ quốc tế tốt, như các hướng dẫn của Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính (FATF). Cần hoàn thiện các quy định về quy trình thẩm định khách hàng và xác minh danh tính khách hàng; hoàn thiện các quy định về đánh giá rủi ro, giám sát và báo cáo liên quan đến giao dịch đáng ngờ, phòng, chống rửa tiền nói chung và rửa tiền liên quan đến các giao dịch tài sản số;…

Thứ tư, xem xét, nghiên cứu mô hình một cơ quan hoặc uỷ ban độc lập để tổ chức và thực hiện các thủ tục đấu thấu mua sắm công. Cơ quan đó có thể sẽ điều hành hoặc giám sát trách nhiệm đối với việc kiểm soát và theo dõi các thủ tục đấu thầu và quá trình thực hiện; tham dự vào bất kỳ giai đoạn nào của quá trình đấu thấu; xác định các dấu hiệu gian lận, nguy cơ tham nhũng trong quá trình đấu thấu từ giai đoạn đầu tiên; xây dựng và giám sát các thỏa thuận về liêm chính; sáng kiến giáo dục và đào tạo, hướng dẫn kiểm toán nội bộ, cung cấp tư vấn về các vấn đề phòng, chống tham nhũng;…

Thứ năm, cần tiếp tục xây dựng và thực thi các chế độ đãi ngộ thỏa đáng cho cán bộ, công chức; bảo đảm mức thu nhập phù hợp thực tế chi phí sinh hoạt hiện nay, có tính cạnh tranh với khu vực tư nhân; cung ứng những điều kiện vật chất cần thiết để công chức bảo đảm liêm chính, “không muốn”, “không cần” tham nhũng, cống hiến tận tâm cho hoạt động công vụ.

---------------------------