Bên khung cửa tư pháp

Chỉ đạo tại hội nghị Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đề nghị các cơ quan nội chính tập trung xét xử sơ thẩm đối với 10 vụ án trọng điểm, trong đó có vụ án xảy ra Công ty Việt Á.

Theo thông tin từ Bộ Nội vụ Ấn Độ, tổng cộng 181 cán bộ của Lực lượng Cảnh sát Vũ trang Trung ương (CAPF) đang phải đối mặt với cáo buộc tham nhũng và 1.439 người khác có liên quan đến các vụ án hình sự.

Ngày 20/2, Công an TP. Đà Nẵng cho biết, đơn vị vừa bắt vụ vận chuyển ma túy Ketamin lớn nhất từ trước đến nay trên địa bàn Thành phố, 3kg ma túy Ketamin ước tính giá trị gần 2 tỷ đồng.

Lực lượng chức năng Quảng Ninh vừa triệt phá nhóm đối tượng chuyên lừa đảo chiếm đoạt tài sản với phương thức tạo lập nhiều trang web, rồi tổ chức quảng cáo kêu gọi đầu tư.

(Pháp lý) – Thời gian qua, công tác phòng chống tham nhũng, tiêu cực được đẩy mạnh, việc phát hiện, xử lý đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đưa ra ánh sáng nhiều vụ án, xử lý nhiều đối tượng. Tuy nhiên, việc thu hồi tài sản bị  chiếm đoạt do tham nhũng, tiêu cực vẫn còn là điểm yếu. Đặc biệt, trong một số vụ án vẫn còn để xảy ra tình trạng có đối tượng bỏ trốn, tẩu tán tài sản ra nước ngoài khiến cho việc thu hồi tài sản bị chiếm đoạt vốn đã khó lại càng khó khăn hơn. Vậy nguyên nhân vì sao?  Và các giải pháp nào để việc thu hồi tài sản tham nhũng, tiêu cực đạt hiệu quả trong thời gian tới? Thiếu những quy định chi tiết về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, phối hợp yêu cầu cơ quan có thẩm quyền nước ngoài thực hiện tương trợ tư pháp trong việc thu hồi tài sản tham nhũng… Gian nan xác minh, thu hồi tài sản bị chiếm đoạt rồi tẩu tán ra nước ngoài Mới đây, liên quan đến đại án đánh bạc nghìn xảy ra tại Phú Thọ, Cục Thi hành án dân sự tỉnh Phú Thọ đang đề nghị Toà án Nhân dân Tối cao hướng dẫn xử lý đối với số tiền 3,5 triệu USD của Phan Sào Nam gửi tại ngân hàng Singapore. Nguyên nhân là do hiện cơ quan chức năng đang gặp khó trong việc xác minh khoản tiền này.  Cụ thể, theo hồ sơ vụ án, Phan Sào Nam đã cho một người bạn Quốc tịch Singapore vay 3,5 triệu USD từ nguồn tiền hưởng lợi do tổ chức đánh bạc. Sau đó, số tiền này được chuyển vào tài khoản của Phan Sào Nam tại Ngân hàng Bank Of Singapore.  Các bản án sơ thẩm và phúc thẩm vụ án đánh bạc nghìn tỷ đồng qua mạng đều tuyên buộc thu hồi khoản tiền này. Tuy nhiên, khi cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam tiến hành xác minh từ phía cơ quan chức năng Singapore cho thấy, khoản tiền 3,5 triệu USD đã không còn từ trước khi bản án có hiệu lực. Hiện cơ quan chức năng vẫn chưa xác định được số tiền này đã được chuyển đi đâu.  Đáng nói, mặc dù Việt Nam và Singapore đã tham gia tương trợ tư pháp trong khối ASEAN nhưng việc phong tỏa, kê biên, thu giữ, tịch thu tài sản và xử lý tài sản do phạm tội mà có bị tẩu tán ra nước ngoài lại khó khăn đến vậy. Trong khi đó, quá trình điều tra, xử lý cho thấy, Phan Sào Nam đã nhiều lần bất hợp tác trong việc phong toả đối với những tài sản của đối tượng này nằm ở nước ngoài khiến cơ quan chức năng khó khăn trong xác minh, kê biên, thu hồi tài sản.  Cụ thể  theo cơ quan chức năng xác định, vào thời điểm tháng 8/2018, tài khoản của Phan Sào Nam và Nguyễn Thị Tâm Chuyên (vợ Nam) tại Ngân hàng DBS Singapore có số dư 5,3 triệu USD. Ngày 28/11/2019, Phan Sào Nam nhận bản thông báo của Công an Singapore (do Cơ quan ANĐT Công an tỉnh Phú Thọ chuyển), trong đó ghi rõ tại tài khoản của Phan Sào Nam và Nguyễn Thị Tâm Chuyên ở Ngân hàng DBS Singapore có số tiền trên 5,3 triệu USD và 253 nghìn SGD. Tuy nhiên, khi làm việc với Cơ quan An ninh điều tra vào các ngày 25/9/2017, 25/10/2019, 28/11/2019 về việc gia hạn phong tỏa tài khoản của Phan Sào Nam và vợ tại Ngân hàng DBS Singapore, Nam đều không hợp tác để phong tỏa tài khoản này.  3,5 triệu USD tài sản bất chính của Phan sào  Nam gửi tại ngân hàng Singapore “không cánh mà bay” Ngoài ra, khi làm việc với Cục THADS tỉnh Phú Thọ các ngày 28/4/2020 và 14/10/2020, Phan Sào Nam không đồng ý, không tự nguyện khấu trừ số tiền 5,3 triệu USD tại Ngân hàng DBS Singapore để thi hành phần nghĩa vụ 155 tỷ đồng còn lại theo quyết định của bản án. Ngoài các tài sản cơ quan chức năng phát hiện và yêu cầu truy nộp, Nam còn 253 nghìn SGD tại Ngân hàng DBS Singapore , nhưng Nam không khai báo, không tự nguyện, chủ động khấu trừ số tiền này… Đáng nói, đây không phải vụ cá biệt. Trước đó, có nhiều vụ dù cơ quan chức năng đã xác định rõ và bị cáo đã khai nhận những khoản tiền phi pháp chiếm đoạt khổng lồ bị tẩu tán ra nước ngoài nhưng không thu hồi được. Điển hình như, trong vụ Dương Chí Dũng tổng số tài sản bị thất thoát là 6,7 triệu USD có 4,3 triệu USD chuyển cho Công ty Global Success ở Nga tới nay vẫn biệt tăm dù Việt Nam đã có văn bản đề nghị tương trợ tư pháp. Vì sao khó khăn thu hồi tài sản bị tẩu tán ra nước ngoài ? Trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thì mục tiêu thu lại được tài sản tham nhũng, chiếm đoạt trong các vụ án mới là kết quả cao nhất của phòng, chống tham nhũng - vấn đề dù không mới nhưng nó lại luôn “nóng”. Đây là chủ chương xuyên suốt trong quá trình đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam trong thời gian qua.  Tuy nhiên, thực tế việc thu hồi tài sản tham nhũng hiện nay còn gặp nhiều khó khăn. Mặc dù thời gian qua, tỷ lệ thu hồi tài sản trong đa số các vụ án tham nhũng, tiêu cực có tăng nhưng còn thấp so với số phải thu hồi. Có thể thấy, với tội phạm kinh tế, tham nhũng, các đối tượng thường có trình độ chuyên môn cao, hiểu biết phát luật, có chức vụ, quyền lực chính trị và đặc biệt là có mối quan hệ xã hội rộng… sẽ tìm mọi cách “tẩu tán” ngay từ khi có được tài sản phi pháp. Đặc biệt, trong một số vụ án, vụ việc vẫn còn để xảy ra tình trạng có đối tượng bỏ trốn, tẩu tán tài sản ra nước ngoài, khiến cho việc thu hồi tài sản tham nhũng, chiếm đoạt vốn đã khó lại càng khó khăn để thu hồi. Qua những vụ việc kể trên, nhiều người lại đặt ra câu hỏi như: Làm sao để thu hồi tài sản bất hợp pháp do tiêu cực, tham nhũng bị tẩu tán ra nước ngoài; Tài sản tham nhũng, chiếm đoạt bị tẩu tán, cất giấu ở nước ngoài có thể kê biên và tịch thu được không?... Nhiều chuyên gia cho rằng, về mặt lý thuyết tài sản ở nước ngoài có nguồn gốc từ tiền tham nhũng có thể bị kê biên và tịch thu. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trên thế giới, để thu hồi được tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng, các nước thường sử dụng một số phương thức cơ bản như: Thu hồi tài sản dựa trên kết án hình sự; thu hồi không dựa trên kết án hình sự; thu hồi tài sản thông qua quyết định hành chính; khởi kiện dân sự để thu hồi tài sản… Tuy nhiên, với những phương thức nêu trên thì đều gặp nhiều trở ngại, đó là: Việt Nam và quốc gia nơi có tài sản tham nhũng có hiệp định tương trợ tư pháp trong lĩnh vực hình sự và lĩnh vực thi hành án dân sự hay không? Việt Nam và quốc gia nơi có tài sản có áp dụng cơ chế có đi, có lại không? Bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam có được cho thi hành ở nước sở tại hay không?... Theo tìm hiểu của chúng tôi, cho đến thời điểm hiện tại, Việt Nam đã ký 19 hiệp định song phương về tương trợ tư pháp hình sự, 01 hiệp định khu vực ASEAN và là thành viên của Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC) mà Việt Nam đã phê chuẩn từ năm 2009. Công ước quy định các nguyên tắc về thu hồi tài sản tham nhũng, quy định về phòng ngừa, phát hiện tài sản tham nhũng và quy định về biện pháp thu hồi. Tuy nhiên, việc hoàn thiện cơ sở pháp lý để thực hiện nhiệm vụ này là vấn đề cấp bách đặt ra hiện nay.  Đây là những nguyên nhân chủ yến khiến cho việc xác minh, thu hồi những tài sản do phạm tội mà có nằm ở ngoài của các cơ quan chức năng trong các vụ án kinh tế tham nhũng trở nên vô cùng khó khăn.  Điển hình như Luật Tương trợ tư pháp của Việt Nam thiếu những quy định chi tiết về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, phối hợp yêu cầu cơ quan có thẩm quyền nước ngoài thực hiện tương trợ tư pháp thu hồi tài sản trong tố tụng hình sự, nhất là quy định liên quan đến phong tỏa, kê biên, thu giữ, tịch thu tài sản và xử lý tài sản do phạm tội mà có. Hay, các quy định về thủ tục tố tụng hình sự, dân sự, hành chính hay các quy định về quyền tài phán… thực tế vẫn chưa đáp ứng yêu cầu mà Công ước đặt ra. Cơ chế phòng ngừa còn nhiều kẽ hở Không chỉ vậy, nhiều trường hợp tài sản tham nhũng chiếm đoạt còn bị các đối tượng tẩu tán, cất giấu ở những nước mà Việt Nam chưa tham gia công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng, chưa ký Hiệp định tương trợ tư pháp với Việt Nam hoặc chưa từng có tiền lệ tịch thu và hoàn trả cho nước gốc tài sản tham nhũng cũng là những rào cản cho quá trình thu hồi… Ngoài ra, một nguyên nhân khác là xuất phát từ chính sự chủ quan của các cơ quan tiến hành tố tụng. Bởi thực tế, có nhiều vụ, các cơ quan tiến hành tố tụng vẫn chưa chú trọng áp dụng kịp thời các biện pháp cưỡng chế, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Thậm chí, trong một số vụ án, vụ việc vẫn còn để xảy ra tình trạng có đối tượng bỏ trốn, tẩu tán tài sản ra nước ngoài. Cùng với đó là sự bất hợp tác của các đối tượng khi bị phát hiện, cố tình không khai báo, không nộp lại tài sản do phạm tội mà có, kiên quyết giữ tài sản phạm tội bằng tâm lý “hy sinh đời bố củng cố đời con” khiến cho việc xác minh, thu hồi tài sản tham nhũng vô cùng khó khăn. Trong một số vụ án vẫn còn để xảy ra tình trạng có đối tượng bỏ trốn, tẩu tán tài sản ra nước ngoài khiến cho việc thu hồi tài sản bị chiếm đoạt vốn đã khó lại càng khó khăn hơn (Ảnh: internet) Bên cạnh đó, cơ chế phòng ngừa cũng như các biện pháp ngăn chặn việc tẩu tán tài sản còn rất hạn chế. Điển hình như pháp luật về tài chính, ngân hàng, đầu tư kinh doanh… vẫn tồn tại nhiều bất cập, cơ chế giám sát, kiểm soát dòng tiền còn thiếu chặt chẽ. Đặc biệt việc quản lý các tài khoản ngân hàng hiện nay còn lỏng lẻo, việc mở các tài khoản ngân hàng cũng như chuyển tiền ra nước ngoài còn dễ dàng nên các đối tượng thực hiện tội phạm tham nhũng dễ dàng sử dụng tài khoản mang tên người khác để nhận tiền tham nhũng và cũng từ đó chuyển tiền ra nước ngoài hoặc rút ra cất giấu khiến việc phát hiện, xử lý và thu hồi tài sản gặp nhiều khó khăn… Đây là những lỗ hổng rất lớn tạo điều kiện cho các đối tượng dễ dàng “tẩu tán” tài sản bất bất hợp pháp ra nước ngoài. Minh chứng cho điều này phải kể đến đường dây vận chuyển số tiền đặc biệt lớn (gần 30.000 tỉ đồng) từ Việt Nam ra nước ngoài trái phép, nhằm che giấu hành vi phạm tội khác mới bị Công an thành phố Hà Nội triệt phá hồi cuối năm 2020 vừa qua. Kiến nghị một số giải pháp Từ những phân tích trên, chúng tôi cho rằng, mặc dù hệ thống pháp luật về thu hồi tài sản tham nhũng đã được quan tâm hoàn thiện nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Do đó, để cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng đạt hiệu quả và toàn diện hơn, bên cạnh việc xử lý nghiêm minh đối với những kẻ phạm tội, thì cần phải thu hồi triệt để tài sản bị tham nhũng, chiếm đoạt trong các vụ án. Đặc biệt là những tài sản đã bị các đối tượng tẩu tán, cất giấu ở nước ngoài. Để làm được điều đó, thì cần có những giải pháp đồng bộ để thu hồi tài sản tham nhũng đạt hiệu quả cao. Theo chúng tôi cần làm tốt hai nhóm giải pháp cơ bản: 1. Nhóm giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn việc tẩu tán tài sản ra nước ngoài ngay từ đầu sự hình thành tài sản, thu nhập bất minh và 2. Nhóm giải pháp thu hồi tài sản tham nhũng, chiếm đoạt đã bị tẩu tán ra nước ngoài. 1.Để phòng ngừa, ngăn chặn việc tẩu tán tài sản ra nước ngoài ngay từ đầu sự hình thành tài sản, thu nhập bất minh, cần sớm hoàn thiện các quy định pháp luật về kê khai, đăng ký tài sản, thu nhập; kiểm soát được dòng tiền chuyển dịch, tài sản… Trong đó, thì việc hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến các giao dịch chuyển tiền qua biên giới là yêu cầu cấp bách đặt ra hiện nay. Đặc biệt  cần kiểm soát chặt chẽ việc công dân Việt Nam mở tài khoản tại ngân hàng nước ngoài và chuyển tiền ra nước ngoài để hạn chế cơ hội cho các đối tượng chuyển tài sản do phạm tội mà có sang các ngân hàng của các quốc gia có tính bảo mật cao. Đồng thời khẩn trương bịt những lỗ hổng pháp luật liên quan đến công tác kê biên phong tỏa tài sản phục vụ điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án kinh tế, tham nhũng… 2. Đối với nhóm giải pháp thu hồi tài sản tham nhũng, chiếm đoạt đã bị tẩu tán ra nước ngoài, cần tích cực triển khai, thực hiện các hiệp định, thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, tham  gia có nội dung về thu hồi tài sản tham nhũng. Đẩy mạnh tham gia, ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp hình sự giữa Việt Nam với các nước, tạo cơ sở pháp lý, cơ chế phối hợp trong phòng chống tham nhũng có yếu tố nước ngoài. Chủ động phối hợp với các tổ chức quốc tế và các cơ quan có thẩm quyền ở nước ngoài để xác minh, truy tìm và xử lý tài sản do phạm tội mà có đang ở nước ngoài. Bên cạnh đó, khẩn trương hoàn thiện các quy định của Luật Tương trợ tư pháp theo hướng: bổ sung các quy định về thu hồi tài sản và xác định rõ vấn đề thu hồi tài sản do phạm tội mà thuộc phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự; tăng cường hợp tác quốc tế trong xác minh, phong tỏa, thu giữ, chuyển giao tài sản tham nhũng có nguồn gốc từ Việt Nam ở nước ngoài về cho Nhà nước Việt Nam; thực hiện ủy thác hoặc lệnh của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài về xác minh, phong tỏa, thu giữ, tịch thu tài sản tham nhũng có nguồn gốc từ nước ngoài; xác lập cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp với các cơ quan có thẩm quyền nước ngoài trong việc thực hiện thu hồi tài sản tham nhũng có yếu tố nước ngoài… Nam Kiên – Thái Dương  

Để tránh sự tùy tiện trong áp dụng các tiêu chí lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản thời gian qua, Bộ Tư pháp đưa ra 6 nhóm tiêu chí lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản. Năm 2022, tăng cường thanh tra các hoạt động luật sư, công chứng, đấu giá tài sảnLoại bỏ “quân xanh, quân đỏ” trong đấu giá tài sản Bộ trưởng Bộ Tư pháp vừa ban hành Thông tư số 02/2022/TT-BTP hướng dẫn lựa chọn tổ chức đấu giá tài sản (ĐGTS), có hiệu lực thi hành kể từ ngày 25/3/2022. Để tránh sự tùy tiện trong áp dụng các tiêu chí lựa chọn tổ chức ĐGTS thời gian qua, Thông tư đưa ra 6 nhóm tiêu chí lựa chọn tổ chức ĐGTS. Cụ thể gồm: Nhóm tiêu chí về cơ sở vật chất, trang thiết bị cần thiết bảo đảm cho việc đấu giá đối với loại tài sản đấu giá; nhóm tiêu chí về phương án đấu giá khả thi, hiệu quả; nhóm tiêu chí về năng lực, kinh nghiệm và uy tín của tổ chức ĐGTS; nhóm tiêu chí về thù lao dịch vụ đấu giá, chi phí ĐGTS phù hợp; có tên trong danh sách các tổ chức ĐGTS do Bộ Tư pháp công bố và nhóm tiêu chí khác phù hợp với tài sản đấu giá do người có tài sản đấu giá quyết định. Sau khi có quyết định của người có thẩm quyền về việc ĐGTS, người có tài sản đấu giá thông báo công khai trên trang thông tin điện tử của mình và Cổng thông tin điện tử quốc gia về ĐGTS về việc lựa chọn tổ chức ĐGTS với đầy đủ tiêu chí theo quy định. Thông báo công khai này được thực hiện trong thời hạn ít nhất là 3 ngày làm việc, trước ngày quyết định lựa chọn, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Một phiên đấu giá tài sản. (Ảnh: VGP) Bộ Tư pháp cũng hướng dẫn việc đánh giá, chấm điểm theo tiêu chí lựa chọn tổ chức ĐGTS. Theo đó, người có tài sản đấu giá tự đánh giá hoặc thành lập tổ đánh giá hoặc lựa chọn hình thức khác để đánh giá các tiêu chí lựa chọn tổ chức ĐGTS và chịu trách nhiệm về việc đánh giá này. Người có tài sản đấu giá căn cứ thông tin trong hồ sơ đăng ký tham gia lựa chọn của tổ chức ĐGTS chấm điểm theo tất cả các tiêu chí quy định tại phụ lục ban hành kèm theo Thông tư này và xử lý các tình huống theo quy định. Tổ chức ĐGTS được lựa chọn là tổ chức có tổng số điểm cao nhất của tất cả các tiêu chí cộng lại. Trường hợp có từ hai tổ chức ĐGTS trở lên có tổng số điểm cao nhất bằng nhau, thì người có tài sản đấu giá xem xét, quyết định lựa chọn một trong các tổ chức đó. Đáng quan tâm, trường hợp trong thời hạn 12 tháng, tính đến ngày nộp hồ sơ mà tổ chức ĐGTS có người đại diện theo pháp luật hoặc đấu giá viên của tổ chức bị kết án bằng bản án có hiệu lực pháp luật về tội vi phạm quy định về hoạt động bán ĐGTS do thực hiện hành vi nhân danh, vì lợi ích hoặc có sự chỉ đạo, điều hành hoặc chấp thuận của tổ chức ĐGTS đó, thì tổ chức ĐGTS đó bị trừ 50% tổng số điểm. Trường hợp trong thời hạn 12 tháng tính đến ngày nộp hồ sơ mà tổ chức ĐGTS có đấu giá viên của tổ chức mình bị xử phạt vi phạm hành chính do vi phạm quy định về hoạt động ĐGTS, thì cứ mỗi đấu giá viên bị xử phạt vi phạm hành chính, tổ chức ĐGTS đó bị trừ 5% tổng số điểm. Trường hợp có cơ sở xác định tổ chức ĐGTS cố ý cung cấp thông tin không chính xác hoặc giả mạo thông tin về tiêu chí trong hồ sơ thì người có tài sản từ chối xem xét, đánh giá hồ sơ của tổ chức ĐGTS đó… Sau khi có kết quả lựa chọn tổ chức ĐGTS mà người có tài sản nhận được thông tin của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền hoặc có kết quả xác minh khẳng định tổ chức ĐGTS được lựa chọn cố ý cung cấp thông tin không chính xác hoặc giả mạo thông tin về tiêu chí trong hồ sơ đăng ký tham gia lựa chọn mà chưa ký hợp đồng dịch vụ ĐGTS thì hủy bỏ kết quả lựa chọn tổ chức ĐGTS đó. Nếu đã ký hợp đồng và tổ chức ĐGTS chưa nhận hồ sơ tham gia đấu giá thì người có tài sản hủy bỏ kết quả lựa chọn, đồng thời đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng đối với tổ chức ĐGTS đó. Trường hợp đã ký hợp đồng và tổ chức ĐGTS đã nhận hồ sơ tham gia đấu giá thì người có tài sản xem xét, quyết định hủy bỏ kết quả lựa chọn tổ chức ĐGTS và chấm dứt hợp đồng nếu hợp đồng dịch vụ ĐGTS có thỏa thuận về vấn đề này, hoặc đề nghị Tòa án tuyên bố hợp đồng dịch vụ ĐGTS vô hiệu theo quy định của pháp luật… Anh Lê Mạnh H. - chủ một doanh nghiệp thường xuyên tham gia đấu giá cho biết, anh rất mong những hướng dẫn cụ thể, chặt chẽ này của Bộ Tư pháp được thực hiện nghiêm trong thực tế. “Khi tiêu chí lựa chọn tổ chức đấu giá rõ ràng, được thông báo công khai và mọi cá nhân, tổ chức muốn tham gia đấu giá đều có thể tiếp cận được thông tin, thì chắc chắn sẽ dần khắc phục được tình trạng “sân sau” trong đấu giá”, anh H chia sẻ. Theo laodongthudo.vn Nguồn bài viết: https://laodongthudo.vn/bo-tu-phap-huong-dan-lua-chon-to-chuc-dau-gia-tai-san-136420.html

Kế hoạch 299 của Bộ Thông tin và Truyền thông nhằm thực hiện hiệu quả Đề án tăng cường công tác phòng ngừa, chống vi phạm pháp luật và tội phạm Internet đến năm 2025…

(Pháp lý). Thời gian qua, tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh đa cấp ở nước ta vẫn còn diễn biến phức tạp. Nhiều vụ án kinh tế xảy ra trong lĩnh vực này với số lượng người bị hại, số tiền chiếm đoạt đặc biệt lớn, liên quan đến nhiều tỉnh, thành trong cả nước. Bài viết sau đây của ThS. Lê Văn Sáng ( Khoa Cảnh sát kinh tế - Học viện CSND) chỉ ra một số hạn chế, bất cập trong các văn bản pháp luật là nguyên nhân, điều kiện của tội phạm, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh đa cấp và đưa ra một số đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật. Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã bổ sung Điều 217a quy định tội vi phạm các qui định về kinh doanh theo phương thức đa cấp. Quy định pháp luật về kinh doanh đa cấp Kinh doanh đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó, người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới. Đây là một phương thức kinh doanh hiện đại, một hình thức phân phối sản phẩm mới với nhiều ưu điểm thay cho các hình thức phân phối sản phẩm truyền thống thông qua các đại lý, cửa hàng bán lẻ, v.v.. Khi hàng hóa được bán hàng trực tiếp đến tay người tiêu dùng thông qua mạng lưới bán hàng thì nhà sản xuất không những tiết kiệm được chi phí từ việc quảng cáo, khuyến mãi, tiền kho bãi, vận chuyển hàng hóa mà còn được người tiêu dùng chia sẻ chất lượng sản phẩm, dịch vụ của mình đến nhiều người khác trong cộng đồng, v.v..  Năm 2005, hoạt động kinh doanh đa cấp tại Việt Nam chính thức được thừa nhận và được điều chỉnh bởi Luật Cạnh tranh và các Nghị định của Chính phủ về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp gồm: Nghị định số 110/2005/NĐ-CP ngày 24/8/2005; Nghị định số 42/2014/NĐ-CP ngày 14/5/2014; Nghị định số 40/2018/NĐ-CP ngày 12/3/2018.  Ngày 26/8/2020, Chính phủ ban hành Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó tại Điều 73 quy định hành vi vi phạm về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Đặc biệt, Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 đã bổ sung Điều 217a quy định tội vi phạm các qui định về kinh doanh theo phương thức đa cấp. Việc ban hành các văn bản pháp luật nói trên góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh đa cấp, cũng như tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc xử lý các hành vi phạm tội, vi phạm pháp luật trong hoạt động kinh doanh đa cấp. Những hạn chế, bất cập trong quy định pháp luật Tuy nhiên, qua thực tiễn áp dụng pháp luật cho thấy các quy định pháp luật về xử lý hành vi phạm tội, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh đa cấp vẫn còn có một số hạn chế, bất cập đó là: - Thời gian qua, có tình trạng nhiều công ty tổ chức hệ thống huy động người tham gia góp vốn với các hình thức như: góp vốn trực tiếp, bán cổ phần nội bộ, nhượng quyền kinh doanh, góp vốn hợp tác đầu tư vào dự án, v.v. tương tự như hệ thống của các doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp, trong đó người tham gia trước (góp vốn trước) được hưởng lợi ích từ số tiền của người tham gia sau góp vào công ty. Với những hoạt động này, các công ty trên không thuộc diện được cấp giấy chứng nhận bán hàng theo phương thức đa cấp và quản lý theo quy định của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP. Thực chất, hoạt động của những công ty trên tương tự thủ đoạn hoạt động đa cấp biến tướng, nhưng khi hệ thống chưa đổ vỡ thì chưa có đủ cơ sở xác định và xử lý về hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Khi hệ thống của các công ty này đổ vỡ, người tham gia mới tố cáo thì những đối tượng chính đã bỏ trốn, gây nhiều khó khăn cho công tác điều tra.  Do sự thiếu đồng bộ, bất cập của các quy định pháp luật đã dẫn đến phát sinh lừa đảo, kinh doanh đa cấp biến tướng trên thị trường bất động sản  Trong khi đó, việc áp dụng Điều 217a Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) để xử lý thì có vướng mắc. Cụ thể, các hoạt động huy động vốn nằm ngoài phạm vi “từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ” theo khái niệm “kinh doanh” tại khoản 16 Điều 4 của Luật Doanh nghiệp 2014, dẫn đến các hoạt động này mặc dù có tính chất đa cấp nhưng cơ quan chức năng vẫn không thể kết luận là hoạt động kinh doanh đa cấp. - Theo Nghị định số 40/2018/NĐ-CP, mọi hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp đối với đối tượng không phải là hàng hóa đều bị cấm, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Tuy nhiên, đến nay chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về “trường hợp pháp luật có quy định khác” nên gây khó khăn cho việc xác định và áp dụng pháp luật trong thực tiễn. Ví dụ như việc doanh nghiệp tổ chức hệ thống cung cấp dịch vụ môi giới bảo hiểm, dịch vụ du lịch, dịch vụ giáo dục, kinh doanh theo mô hình đa cấp đối với các đối tượng không phải là hàng hóa như: tiền ảo, ví điện tử, huy động tài chính, v.v.. - Nghị định số 40/2018/NĐ-CP có nhiều điều, khoản chưa hợp lý từ đó có tác động nhất định đến việc xác định phạm vi địa bàn để thu thập thông tin, tài liệu, các hoạt động theo dõi, giám sát của cơ quan chức năng. Cụ thể, theo quy định tại Điều 20, doanh nghiệp kinh doanh đa cấp chỉ cần thông báo hoạt động đến Sở Công Thương và thông tin người đại diện tại địa phương mà không cần thiết có địa điểm hoạt động. Trường hợp doanh nghiệp không có trụ sở chính, chi nhánh, văn phòng đại diện tại địa phương nơi doanh nghiệp có hoạt động bán hàng đa cấp thì doanh nghiệp phải cử một người đại diện tại địa phương đó và người này sẽ được đăng ký với Sở Công Thương để làm đầu mối làm việc của doanh nghiệp tại địa phương. Tuy nhiên, thực tế thì doanh nghiệp thường cử người đại diện mang tính chất đối phó để có được xác nhận đăng ký hoạt động tại địa phương từ Sở Công Thương. Khi các Sở Công Thương liên hệ làm việc, người đại diện tại địa phương của doanh nghiệp thường không nắm được thông tin về hoạt động của doanh nghiệp, chỉ tiếp nhận thông tin và chuyển về cho công ty xử lý. Quy định này gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong việc thu thập tài liệu, nắm tình hình vì những người đại diện này chỉ là người làm trung gian, không có bất cứ tài liệu nào về hoạt động của doanh nghiệp và có nhiều trường hợp người đại diện không phải là người hoạt động trong hệ thống kinh doanh đa cấp của doanh nghiệp.  - Tại Điều 73 của Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định hành vi vi phạm về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Tuy nhiên, Nghị định này không có quy định nào về xử phạt đối với những hành vi kinh doanh theo phương thức đa cấp bị cấm, bao gồm những hành vi như huy động vốn, cho vay, mua bán ngoại tệ, “tiền ảo”, v.v. theo phương thức đa cấp.  - Tương tự, trong quy định của Điều 217a Bộ luật Hình sự cũng chưa đề cập đến việc xử phạt đối với các hành vi nói trên. Đặc biệt, tại Điều 217a không quy định trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại. Qua thực tiễn cho thấy các pháp nhân thương mại tham gia với số lượng lớn, phạm vi, mức độ tham gia sâu vào hoạt động kinh doanh đa cấp, do đó việc thiếu chế tài xử lý hình sự đối với đối tượng này sẽ không đảm bảo tính nghiêm minh, triệt để của pháp luật.  Bên cạnh đó, hiện nay cũng chưa có văn bản hướng dẫn áp dụng quy định của Bộ luật Hình sự trong xét xử tội phạm vi phạm các quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp (Điều 217a), từ đó cũng gây ra khó khăn nhất định trong thống nhất nhận thức việc xử lý về tội danh này và phân định với các tội danh khác như: lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174); sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản (Điều 290). Các bị cáo trong nhóm phát kiển mạng lưới đa cấp của Liên Kết Việt. Một số kiến nghị, đề xuất  Để góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật, góp phần nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực kinh doanh đa cấp, tác giả có một số kiến nghị, đề xuất sau đây: Một là, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung một số nội dung của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP cho phù hợp với tình hình thực tiễn, cụ thể là: - Cần nghiên cứu, rà soát, sửa đổi các quy định tại Nghị định số 40/2018/NĐ-CP theo hướng xác định rõ các hoạt động huy động vốn, kinh doanh ngoại tệ, “tiền ảo”, cho vay, v.v. theo phương thức đa cấp là hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp và bị pháp luật cấm. Nghiên cứu nội dung dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP, Bộ Công Thương có đề xuất phương án sửa đổi định nghĩa kinh doanh theo phương thức đa cấp như sau: “Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hoạt động sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó, người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới”. So sánh với nội dung quy định tại Nghị định số 40/2018/NĐ-CP, dự thảo đã bỏ từ “kinh doanh” trong cụm từ “là hoạt động kinh doanh”. Với việc sửa đổi như trên, khi Nghị định sửa đổi, bổ sung có hiệu lực, các cơ quan chức năng không cần viện dẫn điều khoản định nghĩa khái niệm “kinh doanh” trong Luật Doanh nghiệp. Tuy nhiên, nghiên cứu quy định tại khoản 21 Điều 4 của Luật Doanh nghiệp năm 2020 cho thấy khái niệm “kinh doanh” đã có sự sửa đổi so với Luật Doanh nghiệp năm 2014, cụ thể: “Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả công đoạn của quá trình từ đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận”. Tác giả cho rằng theo định nghĩa mới, hoạt động kinh doanh đã bao gồm cả hoạt động đầu tư và các hoạt động huy động vốn, nhận ủy thác đầu tư, v.v. đều thuộc nội hàm của khái niệm “kinh doanh”. Do vậy, các hoạt động này khi được thực hiện theo phương thức đa cấp đã mặc nhiên chịu sự điều chỉnh của pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp và bị cấm theo quy định pháp luật. Các cơ quan chức năng có đủ cơ sở để xử lý những hành vi này theo quy định pháp luật về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp. Do đó, việc sửa đổi quy phạm định nghĩa “kinh doanh theo phương thức đa cấp” tại khoản 1 Điều 3 Nghị định số 40/2018/NĐ-CP là không còn cần thiết nữa. Tuy nhiên, để thống nhất nhận thức về vấn đề này, tác giả cho rằng cần thiết ban hành hướng dẫn cụ thể về hoạt động đầu tư, trong đó ghi nhận các hoạt động như: huy động vốn, nhận ủy thác đầu tư, kinh doanh dịch vụ tài chính, tiền tệ, “tiền ảo”, v.v. thuộc hoạt động đầu tư.  - Cần ban hành hướng dẫn cụ thể những “trường hợp pháp luật có quy định khác” về đối tượng của hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp tại khoản 1 Điều 4 Nghị định số 40/2018/NĐ-CP, từ đó giúp lực lượng CSKT chủ động trong quá trình xác minh, xử lý các vụ việc phát sinh trong thực tiễn như: doanh nghiệp tổ chức hệ thống cung cấp dịch vụ môi giới bảo hiểm, dịch vụ du lịch, dịch vụ giáo dục, kinh doanh theo mô hình đa cấp đối với các đối tượng không phải là hàng hóa như: tiền ảo, ví điện tử, huy động tài chính, v.v. để tránh việc các đối tượng lợi dụng thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.  - Quy định rõ các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp phát triển bán hàng đến địa phương nào thì phải thành lập chi nhánh, văn phòng hoặc địa điểm hoạt động tại địa phương đó; chỉ được gửi thông báo hoạt động kinh doanh đa cấp đến địa phương mà doanh nghiệp đã có hoạt động kinh doanh đa cấp, tránh tình trạng doanh nghiệp gửi thông báo nhưng thực tế lại không hoạt động trên địa bàn. Bổ sung quy định địa điểm hoạt động theo đăng ký phải là địa điểm hoạt động chính của doanh nghiệp tại địa phương chứ không phải là chỗ ở của người đại diện để tạo thuận lợi các cơ quan chức năng trong việc kiểm tra hàng hóa kinh doanh của doanh nghiệp. Sửa đổi, bổ sung quy định người đại diện tại địa phương trong hoạt động kinh doanh đa cấp phải là người đang là thành viên, cộng tác viên hoặc là người đứng đầu hệ thống để các cơ quan chức năng thuận lợi trong công tác theo dõi, quản lý.  Hai là, đề xuất bổ sung vào điều 73 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP mục về “phạt tiền đối với doanh nghiệp bán hàng đa cấp có hành vi kinh doanh theo phương thức đa cấp bị cấm”, bao gồm các hành vi huy động vốn, nhận ủy thác đầu tư, kinh doanh dịch vụ tài chính, tiền tệ, “tiền ảo” theo phương thức đa cấp.  Ba là, đối với Điều 217a của Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), đề xuất sửa quy định tại khoản 1 thành: “Người nào tổ chức hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp bị cấm theo quy định pháp luật, hoặc tổ chức hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp mà không có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp hoặc không đúng với nội dung giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp thuộc một trong các trường hợp sau đây…”.  Cùng với đó, tác giả đề xuất bổ sung vào Điều 217a mục 4 quy định về trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại có hành vi tổ chức hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp bị cấm theo quy định pháp luật, hoặc tổ chức hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp mà không có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp hoặc không đúng với nội dung giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp. Đồng thời các cơ quan tư pháp cần có văn bản đề nghị Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao ban hành Nghị quyết hướng dẫn thực hiện quy định tại Điều 217a BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) để đảm bảo việc áp dụng pháp luật thống nhất, trong đó cần hướng dẫn cụ thể việc áp dụng Điều 217a, Điều 174, Điều 290 trong các trường hợp tương ứng./. ThS. Lê Văn Sáng ( Khoa Cảnh sát kinh tế - Học viện CSND)  

Sáng 15/2, TAND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu mở phiên xét xử vụ án lừa đảo xảy ra tại Công ty Cổ phần đầu tư Sao Vàng (Vũng Tàu)

Cuốn sách “Muôn dặm đường xa” là những ghi chép của TS-LS Phan Trung Hoài từ các chuyến khảo sát quốc tế. Đọc "Muôn dặm đường xa", bạn đọc sẽ thấy "trong văn có luật, trong luật có văn". 

Nguyễn Hữu Tiến cùng đồng phạm tạo lập các trang web quảng bá hình ảnh, tổ chức hội thảo, huy động nhà đầu tư góp vốn vào công ty theo hình thức đa cấp.

Ông Nguyễn Ngọc Hai, cựu Chủ tịch UBND tỉnh Bình Thuận và ông Lương Văn Hải, cựu Phó Chủ tịch UBND tỉnh đã bị cơ quan chức năng khởi tố, bắt giam.

Trong hai năm qua, Credit Suisse đã hứng chịu hàng loạt tin xấu và vụ kiện ra tòa là vụ mới nhất trong chuỗi bê bối.