Vụ Vạn Thịnh Phát: Làm rõ thủ đoạn chiếm đoạt hơn 304.000 tỉ đồng của SCB

Bị can Trương Mỹ Lan (trái) và Trương Huệ Vân. Ảnh: Bộ Công an

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa hoàn tất kết luận điều tra  vụ án Tham ô tài sản, vi phạm hoạt động ngân hàng, đưa, nhận hối lộ, lợi dụng chức vụ quyền hạn trong khi thi hành công vụ, thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng và lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Ngân hàng SCB và các đơn vị, tổ chức liên quan.

Trong vụ án này, Chủ tịch Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan bị đề nghị truy tố 3 tội danh là “Đưa hối lộ”, “Tham ô tài sản” và “Vi phạm hoạt động của ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng”.

Cùng vụ án, bị can Đỗ Thị Nhàn – cựu Cục trưởng Cục Thanh tra, giám sát ngân hàng II, Ngân hàng Nhà nước bị đề nghị truy tố về tội “Nhận hối lộ”.

Ngoài ra, 53 bị can bị đề nghị truy tố về tội “Vi phạm hoạt động của ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng”; 4 người bị đề nghị truy tố về 2 tội danh là “Vi phạm hoạt động của ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng” và “Tham ô tài sản”; 7 bị can bị đề nghị truy tố về tội “Tham ô tài sản”; 16 bị can bị đề nghị truy tố về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” và 3 bị can bị truy tố về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.

Ngoài ba tội danh trên, bị can là Chủ tịch Vạn Thịnh Phát Trương Mỹ Lan còn bị khởi tố tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” thông qua việc phát hành trái phiếu và rửa tiền. Tuy nhiên cơ quan điều tra đã tách vụ án này ra để tiếp tục điều tra và xử lý sau.

Xây dựng "hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát" với thế "kiềng bốn chân" 

Theo kết luận, quá trình hoạt động, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã xây dựng "hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát" với hơn 1.000 doanh nghiệp gồm các công ty con, công ty thành viên trong và ngoài nước, được chia thành nhiều tầng lớp, với hàng trăm cá nhân được thuê đứng tên đại diện pháp luật. Những người được thuê này đều có quan hệ họ hàng hoặc là cán bộ, công nhân viên Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.

"Hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát" được chia làm 4 nhóm chính có quan hệ chặt chẽ với nhau.

Cụ thể, nhóm định chế tài chính Việt Nam gồm SCB, Công ty Chứng khoán Tân Việt, Công ty CP đầu tư tài chính Việt Vĩnh Phú. Trong đó SCB có vai trò "đặc biệt quan trọng", được sử dụng như một công cụ tài chính để cấp vốn cho các công ty trong "hệ sinh thái".

Nhóm công ty có hoạt động kinh doanh tại Việt Nam phần lớn hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản, nhà hàng, khách sạn… đều là công ty có vốn điều lệ lớn, nắm cổ phần chi phối các công ty con, công ty thành viên…

Nhóm các công ty được gọi là "công ty ma" tại Việt Nam, được thành lập để lấy pháp nhân góp vốn đầu tư vào các dự án, vay vốn ngân hàng, thực hiện việc đảo nợ hoặc ký hợp đồng hớp tác, thi công…

Mạng lưới công ty tại nước ngoài: Trương Mỹ Lan xây dựng mạng lưới nhiều công ty vỏ bọc, tại các vùng lãnh thổ, quốc gia "thiên đường thuế" phục vụ hoạt động đầu tư, kinh doanh tại nước ngoài hoặc sử dụng danh nghĩa "nhà đầu tư nước ngoài" đầu tư vào Việt Nam có nhiệm vụ quản lý vốn, tài sản của gia đình Trương Mỹ Lan tại nước ngoài.

Thâu tóm biến SCB thành công cụ tài chính để huy động tiền gửi

Với chủ trương lợi dụng hoạt động của ngân hàng trong việc huy động nguồn vốn, đáp ứng nhu cầu kinh doanh của "hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát", bà Trương Mỹ Lan đã thâu tóm 3 ngân hàng tư nhân bằng việc mua, sở hữu phần lớn số lượng cổ phần rồi thao túng.

Từ tháng 12-2011, bằng hình thức nhờ người đứng tên sở hữu cổ phần, bà Lan nắm giữ hơn 81% cổ phần của Ngân hàng TMCP Sài Gòn (cũ), hơn 98% cổ phần của Ngân hàng TMCP Việt Nam Tín Nghĩa và hơn 80% cổ phần của Ngân hàng TMCP Đệ Nhất.

Sau khi ba ngân hàng trên hợp nhất thành SCB, bà Lan tiếp tục nhờ người đứng tên hơn 85% cổ phần của nhà băng này. Chủ tịch Vạn Thịnh Phát tiếp tục mua và nhờ người đứng tên để tăng tỉ lệ sở hữu cổ phần tại SCB lên hơn 91% vào ngày 1-1-2018.

Với việc sở hữu, nằm quyền chi phối số cổ phần của SCB, bà Trương Mỹ Lan đã đưa người của mình hoặc sử dụng các cá nhân tin tưởng, thân tín đều là những người có trình độ, hoạt động lâu năm trong lĩnh vực tài chính ngân hàng vào các vị trí chủ chốt của nhà băng này. Họ đều nghe theo chỉ đạo của bà Lan và được trả mức lương cao từ 200-500 triệu đồng/tháng.

Bằng cách thâu tóm, nắm giữ cổ phần chi phối, điều hành hoạt động ngân hàng thông qua nhóm lãnh đạo chủ chốt tại SCB, bà Trương Mỹ Lan sử dụng nhà băng này như "một công cụ tài chính để huy động tiền gửi của người dân và các tổ chức…". Tuy nhiên trong hoạt động cho vay, SCB lại chủ yếu phục vụ mục đích cá nhân của Trương Mỹ Lan, kết luận nêu.

Kết quả điều tra xác định từ ngày 1-1-2012 đến ngày 7-10-2022, SCB đã cho vay, giải ngân cho 1.366 khách hàng, trong đó liên quan trách nhiệm của Trương Mỹ Lan và đồng phạm vay 2.500 khoản với tổng số tiền 1.066.608 tỉ đồng.

Đến ngày 17-10-2022, các khoản vay tại SCB còn dư nợ hơn 677 tỉ đều thuộc nhóm không có khả năng thu hồi. Trong đó dư nợ gốc các khoản vay của bà Trương Mỹ Lan chiếm 93% tổng dư nợ gốc của hơn 23.000 khoản vay còn dư nợ tại SCB.

Bà Trương Mỹ Lan bị cáo buộc dùng nhiều thủ đoạn để thâu tóm, tao túng Ngân hàng SCB, chiếm đoạt hơn 304.000

Nhiều thủ đoạn tinh vi "rút ruột" SCB chiếm đoạt hơn 304.000 tỉ

Sau khi thâu tóm SCB, bà Trương Mỹ Lan đã thông qua các cá nhân thân tín, giữ vai trò chủ chốt tại đây và các cán bộ chủ chốt tại Vạn Thịnh Phát triển khai các hoạt động rút tiền của ngân hàng dưới hình thức giải ngân cho các hồ sơ vay được lập khống. Thậm chí có nhiều khoản vay rút tiền trước hoàn thiện hồ sơ sau.

Mỗi khoản cần rút ra, trong các giai đoạn đều có cách làm khác nhau và được giao cho từng nhóm của Vạn Thịnh Phát để dựng công ty "ma", "vẽ" ra phương án đầu tư tại các dự án, giao cho các bộ phận tính toán tài sản đảm bảo cho phù hợp….

Theo kết luận, Ngân hàng SCB đã huy động tiền gửi từ 50 chi nhánh nhưng chỉ tập trung giải ngân đối với nhóm Trương Mỹ Lan - Tập đoàn Vạn Thịnh Phát tại 3 đơn vị hội sở, 3 chi nhánh lớn, nhỏ lẻ ở 6 chi nhánh. Các hồ sơ cho vay, giải ngân của nhóm Trương Mỹ Lan tại các đơn vị, chi nhánh trên đều có ký hiệu theo dõi riêng như "HSTT", "phương án, dự án" để các nhân viên ngân hàng nhìn vào đều hiểu là cho vay các công ty trong "hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát".

Thực hiện hoạt động này, Trương Mỹ Lan đã giao cho các thân tín tại SCB phối hợp cùng các thuộc cấp tại Vạn Thịnh Phát sử dụng các phương án vay vốn khống đã tạo lập để thực hiện giải ngân, chuyển tiền vào các tài khoản của cá nhân, pháp nhân "ma" để thực hiện chuyển tiền ra khỏi hệ thống ngân hàng hoặc cho các cá nhân, pháp nhân rút tiền mặt nhằm cắt đứt dòng tiền.

Theo kết luận, thủ đoạn của nhóm Trương Mỹ Lan sử dụng để vay tiền SCB gồm: Tạo lập khách hàng vay vốn khống, thuê hoặc nhờ người đứng tên tài sản; Tạo lập hồ sơ vay khống; Đưa tài sản đảm bảo được định giá trị, để tạo ra một bộ hồ sơ đúng như quy định nhằm che giấu, đối phó với các cơ quan thanh tra, kiểm tra, thực chất là để "rút ruột" ngân hàng.

Hầu hết các khoản vay của Trương Mỹ Lan - Tập đoàn Vạn Thịnh Phát được giải ngân trước và thực hiện hợp thức sau, C03 cáo buộc.

Theo quy trình thông thường, ngân hàng chỉ giải ngân khi đã hoàn thiện các thủ tục pháp lý về thế chấp tài sản đảm bảo, nhưng thực tế đối với 1.284 khoản vay của bà Lan còn dư nợ, chưa có thủ tục thế chấp khi giải ngân, số còn lại tài sản bảo đảm chủ yếu là cổ phần, quyền tài sản.

Kết quả xác minh hồ sơ vay vốn 1.284 khoản vay của nhóm Trương Mỹ Lan còn dư nợ tại SCB thì có 201 khoản vay, hồ sơ vay vốn không có phê duyệt của cấp có thẩm quyền. Các khoản vay này giải ngân hơn 10.000 tỉ, đến nay tổng dư nợ 11.600 tỉ.

Nhóm của Trương Mỹ Lan còn tạo lập, sử dụng khách hàng vay vốn khống, thuê người đứng tên tài sản đảm bảo để vay 1.200 khoản tại SCB. Theo đó, nhóm bà Lan đã thành lập hàng nghìn pháp nhân, thuê hàng nghìn cá nhân làm đại diện pháp luật, đứng tên cổ đông, đứng tên ký hồ sơ vay vốn, đứng tên tài sản bảo đảm để hợp thức rút tiền của Ngân hàng SCB.

Sở dĩ "kho" pháp nhân này càng ngày càng phình to ra vì phải thành lập nhiều pháp nhân, "dựng" nhiều cá nhân mới để đứng tên khoản vay thì khi kiểm tra tín dụng sẽ không có dư nợ tín dụng lớn, kết luận nêu.

Để Trương Mỹ Lan và đồng phạm thực hiện được hành vi rút tiền, chiếm đoạt tiền từ SCB thông qua thủ đoạn vay còn có sự tiếp tay của các đối tượng tại các công ty thẩm định giá. Lãnh đạo, nhân viên các công ty này không thực hiện công tác thẩm định nhưng đã phát hành các chứng thư thẩm định giá tài sản theo yêu cầu của SCB để thông đồng, hợp thức thủ tục vay vốn, nâng khống giá trị.

Trong đó, từ ngày 9-2-2018 đến 7-10-2022, bà Lan chỉ đạo lập khống 916 hồ sơ vay vốn rút tiền chiếm đoạt của Ngân hàng SCB, qua đó chiếm đoạt số tiền hơn 304.000 tỉ đồng. Hành vi trên phạm vào tội tham ô tài sản. Ngoài ra, hành vi này của bà Lan còn gây thiệt hại số tiền lãi phát sinh hơn 129.000 tỉ đồng.

Hối lộ 5,2 triệu USD để bưng bít sai phạm

Cũng theo kết luận điều tra, sau khi nhận thấy dấu hiệu vi phạm tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), NHNN đã thành lập đoàn thanh tra do cơ quan thanh tra giám sát ngân hàng chủ trì, giao bà Đỗ Thị Nhàn, cục trưởng Cục Thanh tra, Giám sát ngân hàng II - Ngân hàng Nhà nước làm trưởng đoàn.

Quá trình thanh tra, bà Nhàn cùng các thành viên biết rõ thực trạng vi phạm, sai phạm nghiêm trọng của SCB tại các dự án, phương án tái cơ cấu; sai phạm, vi phạm các khoản vay; biết rõ thực trạng tài chính của SCB rất xấu…, song vì động cơ cá nhân, tiêu cực, nhận tiền và lợi ích vật chất từ SCB, bà Nhàn đã cố tình che giấu, bưng bít, chỉ đạo cấp dưới dự thảo kết luận thanh tra và báo cáo không trung thực, đầy đủ lên lãnh đạo NHNN và Chính phủ nhằm tạo điều kiện cho SCB tiếp tục được thực hiện đề án tái cơ cấu.

Cụ thể, trong lần đầu thanh tra SCB, khi kết thúc và ký biên bản, bà Nhàn đã trực tiếp chỉ đạo cấp dưới bỏ ngoài số liệu phân loại nợ xấu 27.953 tỉ đồng; bỏ ngoài trích lập dự phòng rủi ro 18.796 tỉ đồng và thoái dự thu 3.093 tỉ đồng đối với 3 dự án (Mũi Đèn Đỏ, 6A và Royal Garden) tại chi nhánh SCB Cống Quỳnh (TP.HCM); bỏ ngoài thoái lãi dự thu khỏi thu nhập 3.135 tỉ đồng các khoản bán cổ phiếu trả chậm và làm thay đổi toàn bộ các chỉ tiêu tài chính như nợ xấu, âm vốn, lỗ lũy kế, hệ số an toàn… của SCB theo hướng có lợi cho ngân hàng này để hợp thức, đưa vào báo cáo đoàn thanh tra và Chính phủ.

Đồng thời, C03 xác định bà Nhàn đã chỉ đạo cấp dưới làm báo cáo lãnh đạo NHNN và Chính phủ không đúng về sai phạm của SCB tại các dự án, phương án tái cơ cấu theo hướng giảm nhẹ sai phạm và kiến nghị tạo điều kiện cho SCB tiếp tục được tái cơ cấu.

Trong đợt thanh tra thứ 2, bà Nhàn là người chủ động đề xuất người ra quyết định thanh tra thay đổi kế hoạch thanh tra giai đoạn 2 nhằm thu hẹp phạm vi, thời kỳ thanh tra để không phải thanh tra các khoản vay của một nhóm khách có dùng địa chỉ. Từ đó, tạo điều kiện cho bà Trương Mỹ Lan chỉ đạo cấp dưới thực hiện tất toán các khoản vay cho nhóm khách hàng này và bà Nhàn hợp thức báo cáo "các khoản vay này như khoản vay thông thường, có vi phạm nhưng không còn thiệt hại", không chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra xử lý sai phạm của SCB.

Đỗ Thị Nhàn bị cáo buộc nhận hối lộ 5 triệu USD để bưng bít sai phạm cho SCB

C03 cáo buộc, để che giấu thực trạng tài chính đặc biệt yếu kém và các sai phạm của SCB, để SCB không bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt và được tái cơ cấu, bà Lan đã trực tiếp gặp gỡ, bàn bạc, trao đổi với bà Nhàn, đồng thời chỉ đạo ông Võ Tấn Hoàng Văn, Tổng giám đốc SCB, tiếp xúc, đặt vấn đề và đưa tiền cho bà Nhàn cùng thành viên trong đoàn thanh tra.

Cụ thể, sau khi gặp gỡ và nhờ bà Nhàn giúp đỡ, bà Lan đã chỉ đạo ông Văn đưa 5,2 triệu USD (tương đương hơn 118 tỉ đồng) cho bà Nhàn. Từ đó, bà Nhàn cố tình che giấu, báo cáo không trung thực, không đầy đủ các sai phạm của SCB theo hướng giảm nhẹ, có lợi cho SCB và kiến nghị tạo điều kiện cho SCB được thực hiện tái cơ cấu.

Nhận chỉ đạo của bà Lan, ông Văn nhiều lần đưa tiền cho bà Nhàn. Cụ thể, ngày 22.3.2018, ông Văn đưa 200.000 USD cho bà Nhàn tại phòng làm việc của bà Nhàn tại trụ sở cơ quan thanh tra giám sát ngân hàng. Ngày 2 và 9.10.2018, ông Văn đến nhà riêng bà Nhàn tại Chung cư Mandarin (P.Trung Hòa, Q.Cầu Giấy, Hà Nội) đưa 2 lần, mỗi lần 2 triệu USD. Ngày 12.12.2018, ông Văn tiếp tục đến nhà bà Nhàn đưa 1 triệu USD theo chỉ đạo của bà Lan. Sau mỗi lần đưa tiền cho bà Nhàn, ông Văn đều thông báo cho bà Lan biết.

 Về nguồn tiền đưa hối lộ, ông Văn khẳng định do bà Lan chỉ đạo cấp dưới lấy từ nguồn riêng, được chuyển từ SCB Sài Gòn ra SCB Hà Nội, hợp thức bằng các bút toán rút, nộp, chuyển tiền để rút ra và đổi thành USD để ông Văn mang đi đưa cho bà Nhàn.

Ngoài việc đưa hối lộ 5,2 triệu USD cho bà Nhàn, ông Văn còn khai đã trực tiếp đưa 390.000 USD cho ông Nguyễn Văn Hưng, người ra quyết định thanh tra SCB, vào các dịp lễ, tết và các lần ra Hà Nội công tác. Đồng thời, ông Văn còn khai đã trực tiếp và chỉ đạo cấp dưới đưa tiền, quà bồi dưỡng cho các thành viên đoàn thanh tra, với số tiền từ 30 triệu đồng đến 10.000 USD/người/lần…

C03 xác định, ông Văn tích cực hợp tác với cơ quan điều tra, chủ động khai báo nên không truy cứu hành vi đưa hối lộ.

Kê biên hơn 1200 bất động sản, du thuyền, siêu xe

Quá trình điều tra, C03 đã rà soát, xác minh, truy thu dòng tiền phạm tội và các tài khoản, tài sản đứng tên các bị can để thu hồi, kê phiên, phong tỏa, đảm bảo khắc phục hậu quả vụ án.

Cảnh sát phong tỏa 43 tài khoản của các bị can hoặc được đứng tên hộ. Tổng số tiền trong đó là 1.896 tỷ đồng và 8,4 triệu USD. Công ty cổ phần Kim Cương do Trương Mỹ Lan nắm 66% vốn cũng bị ngăn chặn giao dịch với số dư hơn 789 tỷ đồng trong tài khoản mở tại SCB.

Về bất động sản của Trương Mỹ Lan, cảnh sát tạm giữ 1.266 bản chính giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ), gồm cả các giấy chứng nhận liên quan Công ty Quốc Cường Gia Lai. Ngoài ra, 143 sổ đỏ tại tái định cư Khu công nghiệp An Nhựt Tân (tỉnh Long An) cũng sẽ được dùng làm tài sản khắc phục hậu quả cho Trương Mỹ Lan.

Có 1.237 bất động sản liên quan bà Lan cũng bị kê biên như nhà đất số 19 – 21 – 23 – 25 phố Nguyễn Huệ, quận 1; nhà đất số 232 Trần Hưng Đạo, quận 5; số 66 Phó Đức Chính, quận 1 (cùng ở TP.HCM)…

Các tài sản khác liên quan Trương Mỹ Lan bị kê biên là hơn 857 triệu cổ phần tại SCB; một du thuyền, 2 tàu, 19 ô tô; một số sổ tiết kiệm…

Với hành vi đưa nhận hối lộ 5,2 triệu USD liên quan cán bộ Ngân hàng Nhà nước, cơ quan điều tra cho hay đã thu hồi hơn 5,3 triệu USD.

Về việc bị can Nguyễn Cao Trí (Chủ tịch Công ty Văn Lang và Công ty Capella) lừa đảo, chiếm đoạt 1.000 tỷ đồng của Trương Mỹ Lan, kết luận điều tra thể hiện ông Trí đã tác động gia đình nộp 640 tỷ đồng khắc phục hậu quả.

Cảnh sát cũng kê biên của Nguyễn Cao Trí 7 bất động sản trị giá 266 tỷ đồng; thu giữ hơn 93 tỷ đồng tiền mặt. Tổng số tiền ông Trí bị kê biên, tạm giữ đã vượt 1.000 tỷ đồng.