Toàn cảnh Phiên họp
Thảo luận về dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), các đại biểu đánh giá cao dự thảo luật có nhiều điểm mới, không chỉ tháo gỡ các vướng mắc bất cập về mức thu nhập chịu thuế, mức giảm trừ gia cảnh, biểu thuế suất lũy tiến, dự thảo luật còn sửa đổi, bổ sung nhiều quy định về miễn giảm thuế thu nhập cá nhân cho phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong giai đoạn tới, cũng như phù hợp với thông lệ quốc tế.
Thuế thu nhập cá nhân, cần thay đổi quan điểm từ thu ngắn hạn sang dài hạn
Các đại biểu hoan nghênh Ban soạn thảo đã bổ sung quy định cho phép giảm trừ thu nhập chịu thuế đối với một số khoản như: tiền lương, tiền công chi cho y tế, giáo dục, đào tạo, tham gia bảo hiểm bắt buộc, đóng góp vào quỹ hưu trí bổ sung, mua bảo hiểm hưu trí tự nguyện, bảo hiểm nhân thọ. Đây là bước tiến quan trọng tạo cơ chế khuyến khích tiết kiệm dài hạn, bảo đảm an sinh xã hội và giảm gánh nặng cho nhà nước.
Tuy nhiên, đại biểu Đỗ Đức Hiển – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh cho rằng, nếu chỉ quy định như dự thảo luật thì chính sách thuế thu nhập cá nhân mới chỉ hỗ trợ mục tiêu an sinh rất hạn chế và chưa thực sự trở thành động lực mạnh mẽ cho đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân, hình thành các doanh nghiệp khởi nghiệp, quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ phát triển hạ tầng - những nội dung mà Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đều nhấn mạnh.
Đại biểu Đỗ Đức Hiển – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh phát biểu
Qua tham khảo cho thấy, việc thiết kế các chính sách thuế thu nhập cá nhân, nhất là ở các nước phát triển có xu hướng nhấn mạnh hơn về việc phát huy vai trò của sắc thuế này trong việc định hướng hành vi kinh tế xã hội. Theo đó, ngoài chức năng huy động nguồn thu cho ngân sách, điều tiết và phân phối lại thu nhập, thuế thu nhập cá nhân còn được sử dụng như một công cụ để khuyến khích, tiết kiệm dài hạn, đầu tư mạo hiểm, đầu tư các ngành nghề ưu tiên chiến lược.
Đại biểu Đỗ Đức Hiển lấy ví dụ tại Mỹ, Canada, Úc cho phép giảm trừ trước thuế đối với một khoản tiền lương sử dụng đóng góp vào Quỹ hưu trí tự nguyện. Tại Pháp, Anh, Úc, Singapore cho phép giảm trừ trước thuế đối với một khoản tiền lương đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp khởi nghiệp. Úc cho phép giảm trừ khi người có thu nhập cao mua bảo hiểm y tế tư nhân hay bảo hiểm sức khỏe, với mục đích giảm tải cho bệnh viện công. Một số nước cho phép giảm trừ tiền lương được sử dụng để đầu tư vào các công trình hạ tầng chiến lược.
Đại biểu cho biết, các nước này xem đầu tư dài hạn là hành vi có lợi cho nền kinh tế, nên khuyến khích thông qua việc giảm trừ, mà không phải là miễn thuế đối với thu nhập lợi tức có được từ việc đầu tư. Thực tế cho thấy mô hình này đã phát huy hiệu quả thể hiện ở việc khuyến khích, tiết kiệm dài hạn, tăng dòng vốn cho thị trường vốn và khuyến khích người dân tích lũy và đầu tư có kỷ luật.
Đại biểu tham gia Phiên họp
Việc giảm trừ các khoản thu nhập của người nộp thuế không làm giảm nguồn thu, mà chỉ chuyển từ thu trong ngắn hạn sang dài hạn thông qua việc tăng trưởng kinh tế và sự phát triển của doanh nghiệp. Tuy nhiên, mô hình này cũng đặt ra yêu cầu cao hơn trong công tác quản lý để tránh trục lợi chính sách.
Vì vậy, đại biểu Đỗ Đức Hiển đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định ưu đãi có mục tiêu, có điều kiện đối với các khoản tiền lương, tiền công mà người có thu nhập sử dụng để đầu tư vào những lĩnh vực được Đảng, Nhà nước xác định là động lực chiến lược. Qua đó hướng dòng tiền cá nhân vào thị trường vốn thay vì vào các tài sản thụ động.
Cụ thể, đại biểu kiến nghị bổ sung nhóm tài khoản, nhóm khoản chi được giảm trừ khỏi thu nhập chịu thuế bao gồm: phần tiền lương, tiền công dùng để đóng góp vào doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, phần tiền lương tiền công để mua bảo hiểm y tế tư nhân ngoài bảo hiểm y tế bắt buộc, phần tiền lương tiền công dùng để mua và nắm giữ dài hạn các sản phẩm tài chính được cơ quan nhà nước cho phép thành lập và giám sát.
Cách tiếp cận này vừa tôn trọng tính trung lập của thuế, vừa hiện thực hóa tinh thần của Nghị quyết số 57 và Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm, khuyến khích tinh thần khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, phát triển khu vực kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia, bao gồm cả y tế tư nhân và khuyến khích các doanh nghiệp, người làm công có thu nhập cao sử dụng bệnh viện tư nhân, nhằm giảm tải cho bệnh viện công.
Đại biểu tham gia Phiên họp
Đồng thời, để tránh trục lợi chính sách cần quy định điều kiện chặt chẽ, rõ ràng, giới hạn mức giảm trừ tối đa theo tỉ lệ phần trăm thu nhập chịu thuế và mức trần tuyệt đối theo năm. Quy định thời gian nắm giữ tối thiểu đối với khoản góp vốn, chứng chỉ quỹ. Riêng đối với Quỹ hưu trí bổ sung tự nguyện, thời hạn nắm giữ tới tuổi nghỉ hưu, nếu rút trước thời hạn thì phải truy thu thuế và phạt chậm nộp.
Cùng với đó, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, cơ sở dữ liệu thuế để kê khai đối chiếu tự động giữa cơ quan thuế và tổ chức quản lý quỹ doanh nghiệp nhận góp vốn, hạn chế gian lận. Trong trường hợp cần thiết, có thể quy định trong luật nguyên tắc chung và giao Chính phủ quyết định chi tiết, để tạo thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện.
“Thuế thu nhập cá nhân có liên quan trực tiếp đến hàng chục triệu người nộp thuế, đồng thời liên quan đến sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân, đến khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Việc sửa luật lần này theo cách tiếp cận trên theo tôi sẽ là cơ sở để tiền lương, tiền công của người dân khi chuyển hóa thành vốn đầu tư cho tương lai của đất nước đều được khuyến khích, trân trọng và bảo vệ bằng pháp luật”, đại biểu Đỗ Đức Hiển nêu quan điểm.
Nghiên cứu quy định mức giảm trừ gia cảnh theo khu vực hoặc theo vùng
Đề xuất mức giảm trừ gia cảnh theo khu vực hoặc theo vùng, đại biểu Trần Thị Kim Yến – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh phản ánh thực tế chi phí sinh hoạt giữa đô thị, giữa thành thị với nông thôn, vùng sâu vùng xa có sự chênh lệch rõ rệt. Mặc dù đặt vấn đề này khiến việc triển khai quản lý thuế sẽ phức tạp, khó khăn hơn. Tuy nhiên, theo đại biểu mục tiêu của việc sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân lần này là cơ hội quan trọng để giải quyết những bất cập, hướng tới hệ thống thuế công bằng, nhân văn và phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội.
Đại biểu Trần Thị Kim Yến – Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh phát biểu
Cũng cho ý kiến vào Điều 10 về giảm trừ gia cảnh, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh – Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau cho biết, dự thảo luật sửa đổi quy định về giảm trừ gia cảnh theo hướng giao Chính phủ quy định mức giảm trừ gia cảnh trên cơ sở căn cứ biến động của giá cả, thu nhập và giao Bộ Tài chính quy định về mức thu nhập để xác định các cá nhân là người phụ thuộc được giảm trừ gia cảnh. Đại biểu cho rằng, quy định này là cần thiết và phù hợp với thực tiễn hiện nay, thể hiện tính linh hoạt trong quản lý điều hành chính sách thuế của nhà nước, giúp kịp thời phản ánh biến động kinh tế xã hội, nhất là trong bối cảnh lạm phát hay giá cả sinh hoạt và thu nhập của người dân thay đổi mạnh mẽ...
Tuy vậy, trong thời gian qua, mức giảm trừ gia cảnh hiện hành chưa thật sự phù hợp với biến động giá cả và mức sống thực tế, đặc biệt là ở các đô thị lớn, nơi giá thuê nhà, chi phí học tập, y tế và tiêu dùng đều tăng nhanh. Do vậy, đại biểu đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu rà soát và có quy định cụ thể về mức sống và chi phí sinh hoạt giữa vùng đô thị và nông thôn, miền núi vì giữa các vùng, thu nhập và chi phí có sự chênh lệch đáng kể.
Đại biểu Lê Thị Ngọc Linh – Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau phát biểu
Tại Điều 10 của dự thảo luật, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh đề nghị mở rộng khái niệm người phụ thuộc tại khoản 3 theo hướng: bổ sung các đối tượng như người mất sức lao động, người cao tuổi sống độc thân, sinh viên xa nhà chưa có thu nhập ổn định để đảm bảo tính nhân văn, hỗ trợ đúng đối tượng cần được giảm trừ.
Đại biểu Nguyễn Thị Mai Phương nêu quan điểm dưới góc nhìn đây không chỉ là chính sách thuế đơn thuần, mà còn là vấn đề xã hội, thể hiện sự công bằng trong chính sách phân phối lại thu nhập. Theo đại biểu, nếu cách quy định về mức thu nhập của người phụ thuộc vẫn giữ như hiện nay thì sẽ phản ánh không đúng về thực tiễn, cũng không đúng với trách nhiệm và nghĩa vụ của con cái đối với ông, bà, cha, mẹ và không đúng với tinh thần của Luật Người cao tuổi. Đồng thời, cũng không thể hiện được tinh thần trách nhiệm cụ thể của Nhà nước đối với người cao tuổi trong bối cảnh dân số già đang đến rất gần.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng phát biểu giải trình vấn đề đại biểu nêu
Giải trình nội dung đại biểu nêu liên quan đến ý kiến của đại biểu về giảm trừ gia cảnh theo vùng, miền, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, mức giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế hay người phụ thuộc của người nộp thuế là mức cụ thể theo mặt bằng chung của xã hội, không phân biệt người có thu nhập cao hay thấp, với nhu cầu tiêu dùng khác nhau và ở các địa bàn khác nhau.
Bộ trưởng cho biết, nếu đặt vấn đề quy định ngưỡng giảm trừ ở nông thôn thấp hơn ở đô thị, thì vô hình trung chúng ta đã đánh thuế vào những người có thu nhập thấp, điều kiện sống và làm việc khó khăn. Thêm vào đó, việc xác định một người nộp thuế ở khu vực nào cũng rất phức tạp, do sự di chuyển thường xuyên của một bộ phận lao động trong nền kinh tế.
Việc đặt vấn đề xác định các mức giảm trừ theo vùng cũng sẽ có những hạn chế cụ thể như: cá nhân sinh sống ở một nơi, làm việc ở nơi khác; người phụ thuộc ở nơi khác, phát sinh thu nhập tại nhiều nơi… “Khi Chính phủ bàn về nội dung này cũng đưa ra việc có giảm trừ thuế theo vùng không. Nghe thì có vẻ rất phù hợp nhưng rất khó thực hiện và quan trọng là không đảm bảo được sự công bằng, minh bạch”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết.
Kiến nghị giảm trừ thuế đối với các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo
Quan tâm đến quy định giảm trừ các khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo và các khoản giảm trừ khác tại Điều 11 dự thảo luật, đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh đề nghị bổ sung vào danh mục giảm trừ thuế các khoản chi do xây dựng các công trình công cộng, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, đây là những hoạt động mang tính xã hội, nhân đạo vì cộng đồng, mang lợi ích chung, giúp cải thiện điều kiện sống, nâng cao chất lượng, người dân vẫn cần được khuyến khích bằng các chính sách ưu đãi về thuế.
Đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh phát biểu
Về đối tượng được hưởng giảm trừ, đại biểu cho biết, dự thảo Luật chỉ quy định áp dụng đối với cá nhân cư trú, trong khi người nộp thuế là cá nhân không cư trú thì không được hưởng. Do đó, quy định này chưa bảo đảm tính công bằng và chưa thể hiện đầy đủ tinh thần khuyến khích, tôn vinh các hành động nhân đạo, từ thiện. Đại biểu đề nghị bổ sung đối tượng được hưởng giảm trừ, đối với các cá nhân không cư trú khi họ có đầy đủ chứng từ khoản đóng góp từ thiện, nhân đạo theo quy định của pháp luật.
Đại biểu cũng đề nghị bổ sung vào các khoản được trừ khi tính thuế thu nhập cá nhân chi phí lãi vay trả cho tổ chức tín dụng khi người dân mua nhà ở xã hội hoặc căn nhà thương mại đầu tiên và duy nhất.
Đại biểu tham gia Phiên họp
Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi lần này tiếp tục giao Bộ Tài chính quy định về mức giảm trừ gia cảnh của người phụ thuộc, đại biểu Nguyễn Thị Mai Phương đồng tình với việc không quy định trong luật để đảm bảo sự linh hoạt và thuận lợi khi cần sửa đổi, nhưng nên giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ quy định. Theo đó, sửa đổi nội dung này theo hướng, mức giảm trừ gia cảnh đối với người phụ thuộc có mức thu nhập thấp dưới 4 triệu đồng/tháng và có sự điều chỉnh phù hợp cho từng thời kỳ.
Ngoài ra, một số đại biểu cũng đề xuất xem xét miễn giảm thuế thu nhập cá nhân đối với những cặp vợ chồng đã sinh đủ từ hai con trở lên với tỷ lệ phù hợp; đề xuất nâng mức giảm trừ đối với khoản đóng góp vào bảo hiểm hưu trí tự nguyện. Đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh đề nghị bổ sung lãi trái phiếu chính quyền địa phương vào thu nhập được miễn thuế tại khoản 6; miễn thuế thu nhập từ chuyển nhượng tín chỉ carbon…
