Toàn cảnh kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, sáng 25/6/2025
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, mục đích của việc xây dựng Luật sửa 8 Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước; đẩy mạnh hỗ trợ, phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành chính về đầu tư, tài chính, ngân sách; kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khơi thông, sử dụng hiệu quả nguồn lực cho phát triển kinh tế, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật; cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Trao quyền cho chủ đầu tư trong lựa chọn nhà thầu
Theo đó, kể từ ngày 01/7/2025, khi “Luật sửa đổi 8 luật” có hiệu lực, quy định hoạt động lựa chọn nhà thầu có sử dụng vốn ngân sách Nhà nước phải tuân thủ Luật Đấu thầu. Các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc Nhóm I (tự bảo đảm chi thường xuyên, chi đầu tư), thuộc Nhóm 2 (tự bảo đảm chi thường xuyên) được tự quyết định mua sắm không sử dụng ngân sách Nhà nước. Đối với đơn vị thuộc Nhóm 3 (tự bảo đảm một phần chi thường xuyên) vẫn phải tuân thủ Luật Đấu thầu đối với mua sắm từ nguồn thu hợp pháp. Đối với các hoạt động không sử dụng vốn ngân sách Nhà nước, doanh nghiệp (DN) được tự quyết định trên cơ sở công khai, minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát.
Ảnh minh hoạ
Về quy định cho phép lựa chọn hình thức lựa chọn nhà thầu, Luật sửa đổi theo hướng trao quyền cho chủ đầu tư được ưu tiên áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu có quy trình, thủ tục đơn giản, thuận lợi nhất như: chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đặt hàng. Ngoài ra, chủ đầu tư được lựa chọn các hình thức khác như đấu thầu rộng rãi, chào hàng cạnh tranh và các hình thức khác phù hợp với quy mô, tính chất của gói thầu. Tiếp tục mở rộng trường hợp được áp dụng hình thức chỉ định thầu, lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt, đấu thầu hạn chế, đặt hàng... để bảo đảm tính linh hoạt trong tổ chức thực hiện. Đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết việc lựa chọn hình thức lựa chọn nhà thầu đối với các hình thức còn lại.
Ưu tiên đối với các dự án khoa học, công nghệ
Về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật PPP, Luật bổ sung quy định Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP theo tỷ lệ phần chênh lệch giữa doanh thu trong phương án tài chính và doanh thu thực tế nhằm xử lý các vướng mắc phát sinh trong thực tiễn. Đối với doanh thu nằm trong khung (có mức giảm từ 75-90% và mức tăng từ 110%-125%) để cơ quan có thẩm quyền quyết định trong quá trình lập dự án và đàm phán với nhà đầu tư, bảo đảm tính linh hoạt.
Đặc biệt, Luật sửa đổi theo hướng đẩy mạnh thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, dành sự ưu tiên đối với dự án PPP khoa học, công nghệ. Theo đó, nhà đầu tư không phải chia sẻ phần tăng doanh thu trong 03 năm đầu sau thời điểm vận hành, kinh doanh. Đồng thời, để thúc đẩy hợp tác công tư, Luật cho phép nhà đầu tư dự án PPP khoa học, công nghệ được áp dụng mức chia sẻ 100% phần chênh lệch giảm giữa doanh thu thực tế và doanh thu trong phương án tài chính trong cùng khoảng thời gian, nếu doanh thu thực tế thấp hơn là chính sách vượt trội.
Đối với vướng mắc dự án BOT đường bộ, Luật bổ sung quy định Nhà nước chia sẻ phần giảm doanh thu với nhà đầu tư đối với các dự án BOT giao thông ký trước 1/1/2021 gặp khó khăn do nguyên nhân khách quan, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định quy định chi tiết tỷ lệ chia sẻ.
Ảnh minh hoạ
Áp thuế GTGT 0% đối với hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ
Luật Thuế GTGT sửa đổi bổ sung quy định hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ được áp dụng thuế suất thuế giá trị gia tăng (VAT) 0% nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu, không ảnh hưởng đến số thu ngân sách. Chính phủ cho rằng chính sách này có cơ sở chính trị và pháp lý vững chắc, phù hợp với Nghị quyết số 27-NQ/TW và các kết luận của Bộ Chính trị. Đa số ý kiến đại biểu Quốc hội và Ủy ban Kinh tế và Tài chính ủng hộ việc bổ sung chính sách này vào Luật Thuế GTGT, thay vì Luật Hải quan, để đảm bảo tính thống nhất.
Về thực tiễn, XNK tại chỗ giúp DN tiết kiệm chi phí, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và nâng cao hiệu quả kinh doanh. Nếu không áp dụng thuế suất 0%, DN sẽ đối mặt với tình trạng thuế trùng, làm tăng chi phí và giảm sức hấp dẫn của môi trường đầu tư. Quy định này được các hiệp hội DN, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao và công nghiệp bán dẫn, đánh giá cao vì tạo thuận lợi cho chuỗi cung ứng và thu hút đầu tư nước ngoài.
Theo đó, hàng hóa xuất khẩu tại chỗ, bao gồm: hàng hóa từ Việt Nam bán cho tổ chức, cá nhân ở nước ngoài và được tiêu dùng ở ngoài Việt Nam; hàng hóa từ nội địa Việt Nam bán cho tổ chức trong khu phi thuế quan và được tiêu dùng trong khu phi thuế quan phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất xuất khẩu; hàng hóa đã bán tại khu vực cách ly cho cá nhân (người nước ngoài hoặc người Việt Nam) đã làm thủ tục xuất cảnh; hàng hóa đã bán tại cửa hàng miễn thuế; hàng hóa xuất khẩu tại chỗ.
Phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư
Luật Đầu tư sửa đổi thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo đó, dự Luật đã phân cấp mạnh mẽ thẩm quyền từ Thủ tướng Chính phủ cho UBND cấp tỉnh đối với 7 nhóm dự án: (i) Dự án xây mới cảng hàng không, sân bay, đường cất hạ cánh sân bay, nhà ga hành khách và hàng hóa của sân bay có công suất từ 1 triệu tấn/năm trở lên; (ii) Dự án đầu tư kinh doanh vận chuyển hành khách bằng đường hàng không; (iii) Dự án bến cảng, khu cảng biển thuộc cảng đặc biệt hoặc có quy mô từ 2.300 tỷ đồng trở lên; (iv) Dự án đầu tư chế biến dầu khí.
(v) Dự án xây dựng nhà ở (bao gồm nhà ở để bán, cho thuê, cho thuê mua), khu đô thị có quy mô từ 50 ha trở lên, hoặc dưới 50 ha nhưng có dân số từ 15.000 người trở lên; (vi) Dự án sử dụng đất từ 100 ha trở lên hoặc quy mô dưới 100 ha nhưng có dân số từ 10.000 người trở lên; (vii) Các dự án khác mà trước đây thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ nhưng nay được phân cấp cho UBND cấp tỉnh quyết định chủ trương đầu tư, nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tạo thuận lợi cho việc triển khai dự án tại địa phương.
Việc phân cấp trên nhằm mục tiêu đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian giải quyết các thủ tục đầu tư, từ đó đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án và thu hút đầu tư, góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Chính phủ sẽ ban hành Nghị định hướng dẫn chi tiết để cụ thể hóa các quy định này. Về cắt giảm điều kiện kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục, Luật sửa đổi và dự thảo Nghị định hướng dẫn đã cắt giảm đầu mục hồ sơ, số bộ hồ sơ và giảm 30% thời gian thực hiện thủ tục. Việc cắt giảm ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện sẽ được rà soát toàn diện để sửa đổi tổng thể Luật Đầu tư vào kỳ họp tháng 10/2025.
Không luật hóa nội dung về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng
Luật Đầu tư công (sửa đổi) bổ sung một số điều theo hướng không luật hóa quy định nội dung về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng. Việc không quy định cụ thể nội dung này trong Luật Đầu tư công sửa đổi là kết quả của quá trình tiếp thu ý kiến từ các đại biểu Quốc hội và các cơ quan liên quan. Thay vào đó, Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chính sách sửa đổi Luật Đất đai và các pháp luật có liên quan khác nhằm đẩy nhanh việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với các dự án đầu tư công. Quyết định không đưa vào Luật nội dung về nhiệm vụ chuẩn bị giải phóng mặt bằng, nhằm đảm bảo tính đồng bộ và chuyên sâu của các quy định pháp luật về đất đai và giải phóng mặt bằng, thay vì đưa vào Luật Đầu tư công vốn tập trung vào quy trình và quản lý vốn đầu tư công.
Ảnh minh hoạ
Điều đó cũng thể hiện sự nỗ lực của Chính phủ trong việc tháo gỡ các vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công, đặc biệt là các dự án lớn, trọng điểm. Ngoài ra, Luật sửa đổi còn quy định thẩm quyền của Chính phủ điều chỉnh kế hoạch đầu tư công hằng năm vốn ngân sách trung ương (trong trường hợp không vượt tổng chi ngân sách trung ương của cả nước đã được Quốc hội quyết định); phân cấp thẩm quyền điều chỉnh kế hoạch hằng năm từ HĐND các cấp cho UBND các cấp để bảo đảm đồng bộ với quy định tại Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).
