Có nhiều nguyên nhân gây ra cuộc khủng hoảng ngoại giao tại vùng Vịnh hiện nay. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia về vùng Vịnh cho rằng, để giải quyết cuộc khủng hoảng này, vấn đề mang tính quyết định là Qatar phải thay đổi cách tiếp cận của mình bằng cách tuân thủ những cam kết đã ký với các nước vùng Vịnh.
Lịch sử tranh chấp giữa Qatar với các nước láng giềng ở vùng Vịnh đã phơi bày một thực tế rằng, vấn đề của Qatar bắt đầu vào những năm 1990 sau khi nước này khơi lại tranh chấp với Bahrain liên quan đến chủ quyền đối với một nhóm đảo ở Vịnh Bahrain.
Năm 1995, một cuộc đảo chính không đổ máu đã xảy ra tại Qatar và tân Quốc vương của nước này Sheikh Hamad khi đó đã bác bỏ nỗ lực trung gian hòa giải của Saudi Arabia, đồng thời khăng khăng đòi đưa tranh chấp ra Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). Tuy nhiên, phán quyết cuối cùng của ICC lại nghiêng về Bahrain, qua đó Bahrain được quyền kiểm soát hầu hết các đảo tranh chấp.
Nếu Qatar chấp nhận sự dàn xếp của cố Quốc vương Saudi Arabia Fahd, chính quyền Doha đã được nhiều hơn hoặc ít nhất là công bằng với Bahrain.
Sau sự kiện này, chính quyền Doha đã quay sang chống lại Saudi Arabia khi khởi động lại tranh chấp liên quan đến chủ quyền các khu vực biên giới giữa hai nước. Doha và Riyadh đã từng giải quyết bất đồng tương tự nhờ nỗ lực hòa giải của cựu Tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak.
Tuy nhiên, Qatar đã bội ước và không tuân thủ các cam kết của mình, đồng thời tiến hành các cuộc chiến kích động trên truyền thông nhằm chống lại Saudi Arabia.
Doha đã chứa chấp và dung dưỡng những phần tử chống đối Saudi Arabia, ủng hộ mạng lưới khủng bố al-Qaeda và cựu thủ lĩnh của tổ chức khủng bố này là Osama Bin Laden - kẻ trước kia từng kêu gọi thay đổi chế độ ở Saudi Arabia bằng vũ lực.
Bất chấp một loạt cuộc hòa giải, Qatar vẫn tiếp tục cung cấp tài chính và ủng hộ những nhóm chống đối luôn tìm cách lật đổ các chính phủ ở Saudi Arabia và Bahrain.
Đặc biệt, sau các cuộc nổi dậy Mùa xuân Arập năm 2011, Qatar đã tìm cách mở rộng chiến dịch kích động và bắt đầu hướng mục tiêu vào Các Tiểu Vương quốc Arập Thống nhất (UAE) bởi UAE ủng hộ những nhân vật chống đối Doha.
Hiện có một số giải pháp có thể giúp tháo gỡ căng thẳng ngoại giao tại vùng Vịnh, song có vẻ những giải pháp đó không phù hợp vì chúng lặp lại các cách tiếp cận hồi năm 2013 và năm 2014. Ở thời điểm đó, Qatar đã ký với Riyadh một cam kết gồm 20 điểm, trong đó chỉ một điểm được Doha thực hiện.
Trong Thỏa thuận hòa giải cuối cùng được ký với Riyadh năm 2014, Qatar đã cam kết chấm dứt "cỗ máy kích động". Tuy nhiên, chính quyền Doha lại bí mật thiết lập các trang web và các kênh truyền hình để thực thi sứ mệnh kích động. Qatar có thể đã trục xuất một số nhân vật chống đối các chính phủ ở vùng Vịnh, song Doha lại cung cấp cho họ nhà ở tại Thổ Nhĩ Kỳ và London (Anh).
Quốc gia vùng Vịnh nhỏ bé này vẫn tiếp tục cung cấp tài chính và ủng hộ các nhân vật chống đối thông qua những mạng lưới bí mật được thiết lập ở các quốc gia này.
Theo các chuyên gia về vùng Vịnh, tất cả những động thái trên của Qatar là nguyên nhân chính khiến một loạt các nước vùng Vịnh dẫn đầu là Saudi Arabia đồng loạt tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với Qatar, với cáo buộc Doha hỗ trợ về chính trị, truyền thông và tài chính cho các tổ chức khủng bố với mục tiêu “gây bất ổn và mở rộng ảnh hưởng” trong khu vực.
Kể từ khi xảy ra cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh, Qatar đã và đang áp dụng cách tiếp cận cũ. Nếu chính quyền Doha không thay đổi cách tiếp cận này, mà vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu lật đổ các chính phủ Saudi Arabia, UAE và Bahrain, hoặc kích động chống lại những quốc gia này, chính quyền Doha sẽ phải tiếp tục sống trong sự cô lập.
Bởi sự thật là các nước vùng Vịnh chấm dứt quan hệ ngoại giao với Qatar có thể sống trong hòa bình mà không có Doha. Nhưng dường như Qatar không thể chịu đựng được tình huống này, chính quyền Doha không thể sống được nếu thoát khỏi thế giới vùng Vịnh.
Như vậy, chỉ khi nào Qatar thực sự thay đổi cách tiếp cận của mình, khi đó cuộc khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh mới được giải quyết êm thấm.
Theo Tiền Phong
