Tham gia vào Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế, đại biểu Lê Thu Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai đã có những góp ý sâu sắc, nhấn mạnh sự cần thiết phải cân bằng giữa yêu cầu linh hoạt trong đối ngoại và nguyên tắc kiểm soát quyền lực, đồng thời đề xuất các giải pháp mang tính đột phá nhằm tăng tốc quy trình bằng công nghệ mà vẫn đảm bảo tính chặt chẽ pháp lý của các Điều ước Quốc tế.
Quang cảnh thảo luận tổ
Giới hạn Thẩm quyền ủy quyền: Không làm suy giảm vị thế Hiến định của Chủ tịch nước
Một trong những nội dung sửa đổi quan trọng đặc biệt được đại biểu Lê Thu Hà đề cập là quy định bổ sung về thẩm quyền ủy quyền của Chủ tịch nước trong trường hợp đặc biệt tại Điều 72a của dự thảo Luật. Đại biểu nhận định đây là điểm sửa đổi có ý nghĩa lớn, liên quan trực tiếp tới quyền hiến định của Chủ tịch nước trong việc quyết định ký kết, phê chuẩn hoặc gia nhập điều ước quốc tế.
Đại biểu Lê Thu Hà chia sẻ với mục tiêu của cơ quan soạn thảo nhằm tạo ra cơ chế linh hoạt để đáp ứng kịp thời các yêu cầu đối ngoại trong những tình huống cấp bách. Tuy nhiên, theo địa biểu sự linh hoạt này phải được đặt trong khuôn khổ pháp lý rõ ràng để không làm mờ ranh giới của thẩm quyền hiến định và đảm bảo nguyên tắc kiểm soát quyền lực. Nếu lựa chọn phương án bổ sung quy định ủy quyền này, đại biểu đề nghị luật cần quy định thật chặt chẽ và minh định rõ giới hạn thực thi quyền lực được ủy quyền.
Về phạm vi áp dụng, đại biểu cho rằng chỉ nên áp dụng trong trường hợp đặc biệt có tính cấp bách được xác định bằng tiêu chí cụ thể; thời hạn ủy quyền phải được giới hạn rõ ràng. Ngoài ra, việc thực hiện ủy quyền phải được báo cáo và giám sát theo cơ chế minh bạch. Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định về trách nhiệm giải trình của người được ủy quyền để đảm bảo nguyên tắc thống nhất quyền lực nhà nước đi đôi với kiểm soát quyền lực và quan trọng là không làm suy giảm vị thế và thẩm quyền hiến định của Chủ tịch nước.
Đại biểu Lê Thu Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai phát biểu tại buổi thảo luận tổ
Tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, giảm tầng nấc hành chính và áp dụng hồ sơ điện tử
Hoan nghênh tinh thần cải cách thủ tục, giảm tầng nấc hành chính và áp dụng hồ sơ điện tử, đại biểu Lê Thu Hà đặc biệt quan tâm đến việc rút ngắn thời hạn và đẩy mạnh chuyển đổi số trong quy trình ký kết và thực hiện điều ước quốc tế. Theo đại biểu, thực tế cho thấy sự chậm trễ trong quy trình nhiều khi không nằm ở thời hạn luật định mà do thiếu cơ chế chịu trách nhiệm khi các cơ quan không trả lời trong thời gian quy định, dẫn đến tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm phổ biến trong thực thi luật.
Để khắc phục vấn đề này, đại biểu Lê Thu Hà kiến nghị bổ sung một nguyên tắc đột phá trong dự thảo luật: nếu quá thời hạn mà không có phản hồi thì được hiểu là đồng thuận với nội dung dự thảo. “Cơ quan không có ý kiến phải chịu trách nhiệm về việc không phản hồi. Cơ chế này sẽ vừa thúc đẩy tiến độ, vừa tránh được cái tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm”, đại biểu nhấn mạnh. Tuy nhiên, đại biểu cũng lưu ý rằng, khi rút ngắn thời gian xử lý thì cần đồng thời bảo đảm chất lượng thẩm định và tính chặt chẽ pháp lý.
Các đại biểu tham gia thảo luận tổ
Đối với việc số hóa toàn bộ quy trình, đại biểu Lê Thu Hà đồng ý với hướng áp dụng hồ sơ điện tử nhưng yêu cầu phải đảm bảo giá trị pháp lý, tính bảo mật và khả năng lưu trữ lâu dài, đặc biệt với các điều ước có giá trị pháp lý cao. Đại biểu nhấn mạnh cần quy định rõ trong Luật hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết về chuẩn định dạng, thẩm quyền xác thực và chế độ lưu trữ để tránh phát sinh tranh chấp, đồng thời việc áp dụng hồ sơ điện tử cần được đồng bộ với các luật khác như Luật Giao dịch điện tử, Luật Bảo vệ bí mật nhà nước và Luật Lưu trữ để đảm bảo tính pháp lý và an toàn thông tin.
Chủ động Phân cấp chuyên ngành và Kiểm soát rủi ro pháp lý
Đại biểu Lê Thu Hà bày tỏ sự đồng tình với hướng sửa đổi nhằm tăng tính chủ động của Chính phủ và các cơ quan nhà nước trong thực thi điều ước quốc tế, nhất là những điều ước có phạm vi kỹ thuật và chuyên ngành. Tuy nhiên, đại biểu nhắc lại nguyên tắc cốt lõi là "phân quyền phải đi đôi với kiểm soát quyền lực và trách nhiệm giải trình rõ ràng". Đại biểu đề nghị Chính phủ xây dựng một quy trình chuẩn về ủy quyền, giám sát, báo cáo và công bố thông tin. Cùng với đó, nên quy định rõ tiêu chí điều ước được phép phân cấp, ví dụ điều ước kỹ thuật chuyên ngành, không làm phát sinh nghĩa vụ pháp lý hoặc tài chính lớn của nhà nước và phải yêu cầu các cơ quan được ủy quyền phải báo cáo định kỳ với Chính phủ và Quốc hội. Đại biểu Lê Thu Hà cảnh báo, “nếu không có cơ chế giám sát, phân cấp có thể làm loãng trách nhiệm và khó kiểm soát rủi ro pháp lý trong quan hệ quốc tế”.
Đại biểu Lê Thu Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Lào Cai phát biểu tại buổi thảo luận tổ
Đại biểu Lê Thu Hà nhấn mạnh tới rà soát kỹ thuật lập pháp để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật và tính khả thi của dự thảo Luật. Đại biểu chỉ ra rằng, một số quy định còn mang tính định tính như "trường hợp cần thiết" hay "có thể áp dụng ngay". Những thuật ngữ này dễ dẫn đến cách hiểu khác nhau trong thực tiễn. Do vậy, địa biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát và chuẩn hóa thuật ngữ pháp lý, quy định rõ ràng điều kiện áp dụng để bảo đảm tính dự đoán và khả thi của dự thảo luật.
Ngoài ra, cần làm rõ thứ bậc pháp lý và hiệu lực áp dụng giữa các bản điều ước, bao gồm bản chính, bản sao, bản đăng tải điện tử và bản dịch. Đây là cơ sở pháp lý để xem xét hiệu lực, trách nhiệm và giải quyết tranh chấp trong thực tiễn triển khai các điều ước quốc tế./.
