"Siêu hiệp định" RCEP sẽ mang lại 2 mô hình kinh tế rất lý tưởng

Nếu như CPTPP hay EVFTA hướng đến mở cửa thị trường thì Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) hướng đến vai trò trung tâm của ASEAN và được đánh giá là một khu vực thương mại tự do quy mô lớn nhất thế giới với 15 nước, quy mô GDP tới gần 27.000 tỉ USD và được kỳ vọng thúc đẩy chuỗi giá trị và kinh tế Việt Nam.

*Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Chủ tịch ASEAN 2020 chứng kiến Lễ ký Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực RCEP*

Sau 8 năm đàm phán, Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đã được 15 nước, bao gồm: Brunei, Malaysia, Singapore, Việt Nam, Campuchia, Indonesia, Lào, Myanmar, Philippines, Thái Lan, Nhật Bản, New Zealand, Australia, Trung Quốc, Hàn Quốc, ký kết sáng 15/11.

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh: Trong khi Covid-19 làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu, xu hướng bảo hộ đang nổi lên, RCEP được ký kết đánh dấu mốc quan trọng trong hội nhập kinh tế của các nước tham gia đàm phán nhờ cơ cấu kinh tế mang tính bổ sung cho nhau, Hiệp định RCEP là cơ hội rất thuận lợi cho các nước và doanh nghiệp khi đi vào thực thi.

Có thể khẳng định rằng RCEP tạo ra một khu vực thương mại-kinh tế tự do lớn nhất thế giới, chiếm tới 30% tổng GDP toàn cầu, với 2,2 tỷ người tiêu dùng.

Điều đó cho thấy một thực thể mới, một mô hình mới của thương mại và kinh tế đã được hình thành sẽ tạo ra nền tảng cho khuôn khổ thương mại công bằng và tự do để bảo vệ lợi ích cho các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Mặc dù đã đặt mực tiêu từ khá sớm, nhưng do hoàn cảnh đặc biệt và diễn biến đột biến nên hiệp định RCEP đã nhiaaur lần phải "lỗi hẹn". Vì vậy, 1 trong 13 sáng kiến ưu tiên của ASEAN do Việt Nam đề xuất trong năm 2020 chính là kết thúc đàm phán và ký kết RCEP tại Hà Nội.

Có thể nói, trong một môi trường và bối cảnh rất mới khi dịch bệnh bùng phát khiến các quốc gia không có điều kiện đàm phán trực tiếp mà phải chuyển đổi phương thức qua trực tuyến. Đây là việc không hề đơn giản và dễ dàng để giải quyết những vấn đề mang tính kỹ thuật và nhất là phải đảm bảo việc cân bằng về lợi ích, từ đó tìm ra được điểm hài hòa chung giữa các nước… Tuy nhiên, Việt Nam với vai trò Chủ tịch ASEAN và vai trò trung tâm của ASEAN, cùng với các đối tác đã làm rất tốt nhiệm vụ này.

Năm 2020 chính là thời khắc lịch sử khi ASEAN lần đầu tiên với vai trò trung tâm của mình đã ký được Hiệp định thương mại tự do RCEP với 5 đối tác: Hàn Quốc, Trung Quốc Nhật Bản, Australia và New Zealand.

Các nước ký kết RCEP cũng tin tưởng trong tương lai nếu Ấn Độ quay trở lại RCEP thì đây sẽ là những đóng góp rất to lớn chung cho ổn định, hòa bình và thịnh vượng chung của khu vực dựa trên nền tảng của một hiệp định thương mại tự do rất ý nghĩa như RCEP.

Là doanh nghiệp Thái Lan tại Việt Nam, lãnh đạo hệ thống bán lẻ MM Mega Market Việt Nam cho biết rất phấn khích trước những thông tin về RCEP. Bà Trần Kim Nga, Giám đốc đối ngoại công ty nhận xét: "Việt Nam có thể là một trong những quốc gia nhận được nhiều lợi ích từ RCEP". Nguyên nhân là những nước tham gia vào hiệp định hầu hết đều có nhu cầu nhập khẩu những mặt hàng thuộc thế mạnh của Việt Nam như nông, thuỷ sản.

"Các tiêu chuẩn nhập khẩu trong hiệp định không quá khắt khe, thị hiếu tiêu dùng giữa các nước cũng khá tương đồng nên việc giao thương thuận lợi", bà nói. Mặt khác, RCEP cũng mở cửa cho các dịch vụ logistics, thương mại điện tử, khiến hàng hoá đến tay người tiêu dùng giữa các nước dễ dàng.

Còn theo bà Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập VCCI, nhờ vào việc hài hòa quy tắc xuất xứ nội khối RCEP, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có thể tăng khả năng đáp ứng điều kiện để hưởng ưu đãi thuế quan, từ đó gia tăng xuất khẩu trong khu vực này, đặc biệt là ở các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia, New Zealand…

"Trong các FTA đã có trước đây, không ít sản phẩm xuất khẩu Việt Nam do sử dụng nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ nước nằm ngoài FTA mà không đáp ứng yêu cầu xuất xứ để được hưởng ưu đãi thuế quan", bà nói. Giờ đây, Trung Quốc, Hàn Quốc và những nước vốn là nguồn cung nguyên liệu chủ yếu đều nằm trong RCEP khiến vấn đề về quy tắc xuất xứ để hàng hóa xuất khẩu được hưởng ưu đãi thuế quan RCEP trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.

Nhưng bên cạnh những cơ hội, thách thức cho Việt Nam từ hiệp định RCEP không hề nhỏ, Bộ Công Thương cho biết, nhiều đối tác trong RCEP có cơ cấu sản phẩm tương tự Việt Nam nhưng năng lực cạnh tranh mạnh hơn. Hiện chất lượng, hàm lượng giá trị gia tăng của hầu hết sản phẩm Việt còn khiêm tốn.

Sức ép này không chỉ diễn ra trên thị trường xuất khẩu mà thị trường nội địa cũng tương tự. Theo bà Thu Trang, khi thị trường nội địa cũng phải mở theo RCEP, các hàng hoá có cơ cấu sản phẩm tương tự sẽ tràn vào Việt Nam. Hàng Việt phải cạnh tranh trực diện với các mặt hàng nhập khẩu từ RCEP, đặc biệt từ Trung Quốc.

Trung Quốc được xem là một trong những thách thức lớn từ các nước tham gia RCEP. Với lợi thế hàng hoá phong phú, giá rẻ, nền kinh tế tỷ dân này có thể gây ra những tổn thương đến sinh kế của người dân tại các nước khác. Đây được xem là một nguyên nhân chính khiến Ấn Độ, tháng 11 năm ngoái, quyết định rút khỏi RCEP.

Để có lộ trình thực hiện RCEP và các doanh nghiệp VN cần làm gì để tận dụng hiệu quả những ưu đãi do hiệp định này mang lại, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho rằng: Trước tiên, các nước sẽ dành một khoảng thời gian để các bên tham gia ký kết thông qua hiệp định, theo dự kiến là khoảng 18 tháng. Trong quá trình phê chuẩn, Bộ Công thương sẽ phối hợp với các bộ, ngành xây dựng kế hoạch hành động chi tiết để triển khai hiệp định.

Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội, cùng với giải pháp đồng bộ từ Chính phủ, bộ ngành và địa phương thì sự chủ động và tích cực của doanh nghiệp là quan trọng. Các doanh nghiệp, hiệp hội cần chủ động tìm hiểu thông tin về hiệp định, các thị trường đối tác quan tâm. Đặc biệt, cần thay đổi tư duy kinh doanh, lấy sức ép cạnh tranh là động lực để đổi mới.

Doanh nghiệp cũng cần chủ động tìm hướng hợp tác với các thị trường đối tác để thu hút mạnh mẽ đầu tư trực tiếp vào VN nhằm tận dụng hiệu quả nguồn vốn, chuyển giao công nghệ từ các tập đoàn lớn, chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực.

Tuyên bố chung của các nhà lãnh đạo về Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện Khu vực (RCEP):

“Chúng tôi, những người đứng đầu Nhà nước/Chính phủ thuộc Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á- Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam - Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand, đã họp vào ngày 15 tháng 11 năm 2020 thông qua hình thức trực tuyến nhân dịp Hội nghị Cấp cao RCEP lần thứ 4.

Chúng tôi vui mừng chứng kiến việc ký Hiệp định RCEP, trong bối cảnh toàn cầu đang phải đối mặt với những thách thức chưa từng có do đại dịch COVID-19 gây ra.

Trước tác động tiêu cực của đại dịch đối với nền kinh tế cũng như đối với cuộc sống và sự an toàn của người dân, việc ký Hiệp định RCEP thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của chúng tôi trong việc hỗ trợ phục hồi kinh tế, phát triển toàn diện, tạo việc làm và tăng cường chuỗi cung ứng khu vực cũng như ủng hộ một thỏa thuận thương mại và đầu tư tự do, toàn diện, dựa trên luật lệ.

Chúng tôi nhận thấy Hiệp định RCEP là giải pháp cấp bách để ứng phó với đại dịch COVID-19 của khu vực và trong việc xây dựng khả năng tự cường thông qua quá trình phục hồi kinh tế bền vững hậu đại dịch.

Chúng tôi ghi nhận Hiệp định RCEP là một thỏa thuận thương mại khu vực lớn chưa từng có với sự giao hòa đa dạng của các nền kinh tế phát triển, đang phát triển và kém phát triển.

Là một hiệp định với thị trường 2,2 tỷ người dân chiếm 30% dân số thế giới, tổng GDP 26,2 nghìn tỷ USD tương đương 30% GDP toàn cầu và chiếm gần 28% thương mại toàn cầu (dựa trên số liệu năm 2019), chúng tôi tin rằng Hiệp định RCEP là thỏa thuận thương mại tự do lớn nhất thế giới, thể hiện một bước tiến quan trọng hướng tới một khuôn khổ luật lệ lý tưởng cho thương mại và đầu tư toàn cầu.

Chúng tôi cũng ghi nhận rằng Hiệp định RCEP là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới tham vọng nhất do ASEAN khởi xướng, góp phần nâng cao vai trò trung tâm của ASEAN trong khuôn khổ khu vực và tăng cường hợp tác giữa ASEAN và các nước đối tác.

Hiệp định RCEP, là một hiệp định hiện đại, toàn diện, chất lượng cao và mang lại lợi ích cho tất cả các bên, với 20 chương bao gồm các lĩnh vực và nguyên tắc chưa từng có trong các hiệp định thương mại tư do trước đây giữa ASEAN và các nước Đối tác.

Bên cạnh các điều khoản cụ thể về thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ và đầu tư, Hiệp định RCEP còn bao gồm các Chương về Sở hữu trí tuệ, Thương mại điện tử, Cạnh tranh, Doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), Hợp tác kinh tế và kỹ thuật và Mua sắm của chính phủ.

Chúng tôi tin tưởng rằng Hiệp định RCEP, với mức độ cam kết tự do hóa thương mại hàng hóa, dịch vụ và đầu tư, chắn chắn sẽ mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp trong khu vực đặc biệt về khả năng tiếp cận thị trường.

Chúng tôi nhất trí rằng toàn bộ cơ hội và tiềm năng của Hiệp định RCEP chỉ được có thể hiện thực hóa khi Hiệp định chính thức có hiệu lực.

Để đạt được mục tiêu này, chúng tôi giao quan chức các nước đẩy nhanh thủ tục phê chuẩn trong nước để Hiệp định sớm có hiệu lực, khi ít nhất 6 (sáu) quốc gia thành viên ASEAN và 3 nước đối tác gửi văn kiện phê chuẩn đến Cơ quan lưu chiểu theo quy định của Hiệp định.

Chúng tôi cũng giao các Bộ trưởng phát triển RCEP thành một nền tảng cho đối thoại và hợp tác về các vấn đề kinh tế và thương mại ảnh hưởng đến khu vực, đồng thời báo cáo chúng tôi thường xuyên.

Chúng tôi cam kết đảm bảo rằng Hiệp định RCEP là một hiệp định mở và toàn diện. Ngoài ra, chúng tôi đánh giá cao vai trò của Ấn Độ đối với Hiệp định RCEP và khẳng định lại rằng Hiệp định RCEP vẫn mở cửa cho Ấn Độ tham gia.

Việc tham gia của Ấn Độ vào Hiệp định RCEP sẽ được hoan nghênh, với tư cách là một trong 16 quốc gia ban đầu tham gia đàm phán Hiệp định RCEP từ năm 2012 và có tầm quan trọng chiến lược trong việc tăng cường và mở rộng chuỗi giá trị khu vực.

Trên tinh thần đó, chúng tôi hoan nghênh Tuyên bố cấp Bộ trưởng về việc tham gia Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực của Ấn Độ được thông qua bởi các Bộ trưởng RCEP, kèm theo Tuyên bố chung này”.