Đề xuất được ông Chung đưa ra tại hội nghị lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) do Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP HCM tổ chức sáng 15/2.
Điều 225 dự thảo mới nhất của Luật Đất đai (sửa đổi) quy định thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai và tài sản gắn liền với đất do TAND giải quyết, còn UBND có trách nhiệm hỗ trợ cung cấp hồ sơ. Quy định này có thay đổi so với Luật Đất đai 2013 hiện hành, theo đó cả UBND và toà án đều có thẩm quyền giải quyết tranh chấp này.
Theo luật sư Chung, để UBND tham gia giải quyết tranh chấp "có cái hay cũng có cái dở". Theo đó, nếu giao thẩm quyền cho UBND, thuận lợi là vấn đề được giải quyết nhanh hơn và có thể cấp luôn sổ hồng cho dân. Tuy nhiên, nếu UBND không thể giải quyết thì sự việc vẫn phải đưa ra toà. "Vậy tại sao không đưa ra toà luôn cho nhanh", ông nói.
Luật sư Tô Văn Trung kiến nghị giao thẩm quyền xử lý khiếu nại, khiếu kiện đất đai cho toà án. Ảnh: Thu Hằng
Ngoài ra, điều 226 dự thảo luật mới quy định tòa và UBND đều có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, khiếu kiện về đất đai. Tuy nhiên, luật sư Trung đề nghị nên giao thẳng việc này cho toà.
Cụ thể, theo luật hiện hành, nếu không đồng ý quyết định thu hồi đất, người dân có thể khiếu nại và khiếu kiện lên UBND cấp huyện hoặc cấp tỉnh tối đa hai lần. Sau đó, nếu họ vẫn không đồng ý thì sẽ khởi kiện ra toà. Tuy nhiên, thực tế nhiều vụ khiếu nại hành chính qua UBND không được giải quyết đúng thời hạn, dẫn đến thời gian giải quyết kéo dài. Không ít vụ UBND đã ban hành quyết định giải quyết 1-2 lần, nhưng lại bị tòa án tuyên huỷ.
Theo ông Chung, việc xử ở toà án sẽ tạo điều kiện để dân đối thoại trực tiếp với người ra quyết định hành chính. Toà cũng có luật hoà giải nên khi hai bên có chung tiếng nói có thể rút ngắn thời gian giải quyết. Ông dẫn chứng ở một số quốc gia như Anh, Pháp, Ý, Đức, Phần Lan, Thái Lan các vụ khiếu nại đất đai đều do toà án phân xử. "Do đó, bỏ khiếu nại qua UBND các cấp là phù hợp với xu hướng phát triển quốc tế", ông nói.
Đồng quan điểm, PGS.TS Phan Trung Hiền, Trưởng khoa Luật Đại học Cần Thơ, nói quy định hiện hành khiến người dân trong vòng luẩn quẩn vì UBND cấp tỉnh vừa là chủ thể định giá đất tính bồi thường, vừa giải quyết khiếu nại. "Như vậy là UBND vừa đá bóng, vừa thổi còi, vừa cho thuê sân", ông Hiền nói và cho rằng giải quyết khiếu nại, khiếu kiện là vai trò của toà án.
Trong khi đó, luật sư Nguyễn Văn Hậu cho rằng chuyển toàn bộ thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai cho toà án theo điều 225 như dự thảo là tâm lý "làm không được thì đẩy qua toà cho xong". Ông dẫn chứng Nghị quyết 18/2022 của Trung ương về đất đai nêu rõ phương châm "giải quyết triệt để tranh chấp về đất đai từ cơ sở, tránh vượt cấp lên Trung ương". Do đó, dự thảo sửa theo hướng bỏ thẩm quyền của UBND là thu hẹp bớt quyền của người dân và bỏ một cơ chế giải quyết linh hoạt.
Luật sư Nguyễn Văn Hậu đề xuất UBND nên có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai. Ảnh: Thu Hằng
Theo ông Hậu, việc dân sự cốt ở hai bên. Nhiều tranh chấp chủ yếu chỉ cần một trọng tài đứng ra để giải quyết, có thể giao cho UBND lập một hội đồng với thành viên là MTTQ, tổ chức chính trị xã hội, người có kinh nghiệm ở địa phương để hoà giải. Thực tế, ông từng nhận một vụ việc xuất phát từ chính quyền và người dân không hiểu nhau, chỉ cần hoà giải là xong nhưng kéo dài 14 năm.
Do đó, ông Hậu đề xuất trao UBND thẩm quyền giải quyết tranh chấp vì hồ sơ đang được lưu giữ ở cơ quan hành chính. Thủ tục cũng đơn giản hơn và người dân không cần đóng án phí 5% trên giá trị tài sản tranh chấp như khi ra toà.Trong khi đó,
Ở góc độ chính quyền, Phó giám đốc Sở Tài nguyên Môi trường TP HCM Trần Văn Bảy cho rằng thẩm quyền giải quyết tranh chấp là của tư pháp, không phải hành chính. Theo ông, toà án hiện có quy trình "tiền tố tụng" rất hay và hiệu quả là hoà giải và đối thoại. "Không cần lo việc toà không nắm hết vấn đề quản lý nhà nước về đất đai vì hiện hệ thống hồ sơ, dữ liệu đất đai đã được cải thiện nhiều so với trước đây", ông nói.
Một hạn chế khác của dự thảo luật được ông Bảy nêu ra là sự nhập nhằng trong phân định thẩm quyền chung và riêng khi giải quyết tranh chấp đất đai, gây hệ luỵ rất lớn. Dự thảo luật hiện hành rất ít thẩm quyền của Chủ tịch UBND mà hầu hết giao chung chung, dẫn đến nhận thức tất cả đều là trách nhiệm tập thể.
Lãnh đạo Sở Tài nguyên Môi trường dẫn chứng theo quy định, thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là của UBND. Tuy nhiên, tập thể UBND họp mỗi tuần một lần nên chỉ bàn những chủ trương hệ trọng, còn vấn đề cụ thể, cá biệt đều là Chủ tịch UBND xử lý. Đến khi UBND bị kiện ra toà thì vấn đề lại thành trách nhiệm tập thể, cơ quan tố tụng còn kiểm tra xem có biên bản họp nào của UBND bàn về vụ việc không.
"Về phía Đảng thì bị xem là vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, trở thành 'án treo lơ lửng'", ông Bảy nói và cho rằng khiếm khuyết này không chỉ tồn tại trong Luật Đất đai mà cả các luật chuyên ngành khác. Do đó, ông đề nghị Luật Đất đai cần rà soát để phân rõ thẩm quyền từng cấp và của thủ trưởng.
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp 4, diễn ra vào tháng 10/2022 và được xem xét thông qua theo quy trình ba kỳ họp. Quốc hội đang lấy ý kiến người dân về dự thảo luật này từ 3/1 đến hết 15/3.
