Quang cảnh Hội thảo "Góp ý Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trọng tài thương mại" do Hội Luật Gia Việt Nam và Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh quốc tế (IBLA) tổ chức ngày 17.11.2023 tại TP. HCM
Việt Nam có thể trở thành trung tâm trọng tài quốc tế ở khu vực
Vừa qua, Bộ Ngoại giao phối hợp cùng Tòa trọng tài thường trực (PCA) và Hội Luật quốc tế Việt Nam đã tổ chức thành công Hội thảo PCA Việt Nam lần đầu tiên. Sự kiện này đã đặt ra những vấn đề quan trọng trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và nhu cầu giải quyết tranh chấp bằng Tòa Trọng tài thương mại (TTTM) ngày càng gia tăng.
Phát biểu tại phiên thảo luận, ông Nguyễn Văn Huệ, Trưởng Ban nghiên cứu, xây dựng và phổ biến pháp luật, Hội Luật gia Việt Nam, thành viên thường trực Ban Biên tập Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Trọng tài thương mại sửa đổi, đã đề cập đến những điểm quan trọng về thực tiễn phát triển và định hướng lớn trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật về TTTM.
Trong hơn 10 năm qua, hệ thống trọng tài thương mại của Việt Nam đã phát triển đáng kể với 44 Trung tâm Trọng tài thương mại và hơn 700 Trọng tài viên, kể cả chuyên gia nước ngoài. Số lượng vụ án giải quyết bằng trọng tài ngày càng tăng về giá trị và số lượng, thể hiện sự hiệu quả của Luật Trọng tài thương mại được ban hành năm 2010.
Ông Huệ đã nhấn mạnh sáu điểm nổi bật của đạo luật, bao gồm việc tiếp thu các nguyên tắc quan trọng của Luật Mẫu UNCITRAL, tôn trọng quyền tự do thỏa thuận của các bên, mở rộng thẩm quyền của trọng tài thương mại, xác lập nguyên tắc mất quyền phản đối, và mở rộng thẩm quyền cho hội đồng trọng tài.
Ông Huệ cũng thể hiện sự lạc quan về tiềm năng của Việt Nam trở thành trung tâm trọng tài quốc tế trong khu vực. Theo đó, chuyên gia này cho biết, Việt Nam là điểm đến của các doanh nghiệp từ nhiều quốc gia đến đầu tư, hợp tác kinh doanh. Cụ thể, theo thống kế của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong 10 tháng đầu năm 2023, đã có 108 quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, hiện nay Việt Nam đang trong quá trình hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu với việc gia nhập WTO từ năm 2006 và hàng chục hiệp định thương mại tự do và đặc biệt là các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, RCEP.
Đối với phương thức giải quyết tranh chấp trọng tài, hiện nay đây đang là xu thế phổ biến. Nhu cầu sử dụng phương thức trọng tài thương mại cũng đang được mở rộng ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
Ông Nguyễn Văn Huệ - Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Hội, Trưởng Ban nghiên cứu, xây dựng và phổ biến pháp luật, Hội Luật gia Việt Nam
Đặc biệt, theo ông Huệ, nhận thức và thói quen của cộng đồng doanh nghiệp, của xã hội về trọng tài thương mại ở Việt Nam đã có nhiều thay đổi tích cực. Điều này được thúc đẩy và phản ánh rõ thông qua việc nhiều hãng luật, luật sư, trọng tài viên nước ngoài đã đến Việt Nam, trong đó nổi bật là việc Tòa trọng tài thường trực (PCA) đã chính thức mở Văn phòng đại diện tại Hà Nội (tháng 11/2022).
Sự xuất hiện của những nhân tố tích cực này chính là nguồn động lực, cú hích để Việt Nam nỗ lực phát triển thiết chế trọng tài.
Đánh giá về độ mở của hệ thống pháp luật, ông Nguyễn Văn Huệ nhìn nhận Việt Nam có chính sách cởi mở, với khả năng thích nghi cao và hiện đang chủ trương khuyến khích phát triển hoạt động trọng tài.
Hiện nay, Luật Trọng tài thương mại năm 2010 đang trong quá trình xây dựng hồ sơ đề nghị sửa đổi với mục tiêu xây dựng được thiết chế trọng tài thương mại đáp ứng được các nhu cầu phát mới mới của đất nước; từ đó giúp phương thức trọng tài thương mại hoạt động hiệu quả hơn; tiếp cận tối đa các chuẩn mực quốc tế.
“Chúng ta có cơ sở để có thể lạc quan rằng Việt Nam có thể trở thành trung tâm trọng tài quốc tế tiếp theo trong khu vực. Chúng tôi cũng rất mong muốn và sẽ nỗ lực điều này xảy ra trong tương lai gần”, ông Nguyễn Văn Huệ bày tỏ kỳ vọng.
Hội thảo Tòa trọng tài thường trực Việt Nam
Xây dựng thiết chế TTTM đáp ứng nhu cầu phát triển mới
Trình bày thêm về những thay đổi quan trọng trong việc sửa đổi Luật trọng tài thương mại sắp tới, ông Nguyễn Văn Huệ cho biết với mục tiêu tiếp tục thúc đẩy trọng tài thương mại phát triển theo đúng chủ trương, quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam, Hội Luật gia Việt Nam đã có bước nghiên cứu, rà soát quá trình thi hành Luật Trọng tài thương mại và nhiệm vụ của việc sửa đổi lần này, sẽ phải khắc phục triệt để những bất cập, hạn chế của Luật Trọng tài thương mại năm 2010 sau hơn 12 năm thi hành.
“Việt Nam đang hội nhập sâu, rộng vào nền kinh tế toàn cầu và việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài đang là xu thế phổ biến, như vậy đòi hỏi phải xây dựng được thiết chế trọng tài thương mại đáp ứng được các nhu cầu mới đó. Chúng tôi đặt tham vọng là xây dựng được đạo luật mà từ đó trọng tài thương mại hoạt động hiệu quả hơn; tiếp cận tối đa các chuẩn mực quốc tế”, ông Huệ khẳng định.
Bên cạnh đó, Luật Trọng tài thương mại trong lần sửa đổi này cũng được nhấn mạnh phải hài hòa với luật về trọng tài thương mại các nước có thiết chế trọng tài phát triển; từ đó tạo niềm tin cho doanh nghiệp trong việc lựa chọn trọng tài trong giải quyết tranh chấp và Việt Nam phải xây dựng được trọng tài thương mại đủ khả năng cạnh tranh với các tổ chức trọng tài phát triển khác ít nhất là trong khu vực.
Trên cơ sở nhận thức đó, đại diện Hội Luật gia Việt Nam đã chỉ ra một số định hướng lớn, quan trọng nhất của việc sửa đổi đạo luật lần này.
Một là, mở rộng phạm vi thẩm quyền giải quyết tranh chấp của trọng tài thương mại với nghĩa thương mại mở rộng. Điều này không chỉ giúp trọng tài thương mại phát triển mà còn giúp người dân, doanh nghiệp có thêm cơ hội lựa chọn biện pháp giải quyết tranh chấp thay thế.
Hai là, tiếp tục hoàn thiện quy định về thủ tục tố tụng trọng tài và mở rộng thẩm quyền của Hội đồng trọng tài để trọng tài thực sự là thiết chế hiệu quả, nhanh chóng, thuận tiện, đáp ứng nhu cầu thực tiễn giải quyết tranh chấp; phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam, Luật Mẫu và thông lệ quốc tế.
Ba là, tiếp tục hoàn thiện các quy định về vai trò hỗ trợ và giám sát của Tòa án đối với hoạt động trọng tài, đặc biệt là quy định về hủy phán quyết trọng tài một cách rõ ràng, minh bạch, phù hợp hơn. Đây cũng là một trong những điểm mấu chốt thúc đẩy trọng tài nước ta phát triển mạnh mẽ.
“Nhóm xây dựng hồ sơ chúng tôi quan niệm, việc hoàn thiện Luật như là việc chúng ta đang xây dựng một con đường để mọi người cùng đi. Vậy thì con đường đó phải được thiết kế như thế nào để phù hợp không chỉ riêng cho chúng ta mà phải phù hợp cho cả bạn bè, đối tác, nhất là phải chứa đựng những tầm nhìn mang tính lâu dài. Do vậy, trong quá trình xây dựng Luật chúng tôi sẽ căn cứ vào Luật Mẫu và cả không gian chính sách, kinh tế, chính trị Việt Nam, đảm bảo yếu tố hài hòa, phổ quát và phù hợp với điều kiện của Việt Nam”, ông Nguyễn Văn Huệ khẳng định.
