Lịch sử xây dựng và phát triển của hệ thống Toà án nước ta luôn gắn liền với quá trình hoàn thiện và củng cố của Nhà nước trong mọi thời kỳ của cách mạng Việt Nam.
Toà án các cấp đã luôn bám sát các yêu cầu nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước, nỗ lực phấn đấu tạo nên những thành tựu to lớn, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp cách mạng của dân tộc, bảo vệ và xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
TAND đẩy mạnh thực hiện các giải pháp đột phá, tạo sự chuyển biến căn bản trong xét xử, xứng đáng là niềm tin, là biểu tượng của công lý và sự liêm chính tư pháp
Thực tiễn đã chứng minh, những thành tựu quan trọng trong xây dựng và phát triển hệ thống Toà án, ngoài sự nỗ lực, phấn đấu bền bỉ của nhiều thế hệ cán bộ, Thẩm phán, các Toà án đã luôn đổi mới tư duy, năng động và sáng tạo, xây dựng và áp dụng nhiều giải pháp đột phá trong thực thi nhiệm vụ. Thực hiện công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, đặc biệt là triển khai các nhiệm vụ cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Toà án các cấp đã phấn đấu vươn lên mạnh mẽ, có những đổi mới quan trọng, tạo sự chuyển biến tích cực và sâu sắc trên các tất cả các lĩnh vực công tác, trọng tâm là công tác xét xử - nhiệm vụ trụ cột của Toà án. Qua đó, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ cuộc sống thanh bình của nhân dân, tạo lập môi trường lành mạnh để phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Phương thức hoạt động của Toà án nói chung và công tác xét xử các loại vụ án nói riêng đã từng bước được đổi mới, tạo nhiều điều kiện thuận lợi để luật sư tham gia vào quá trình tố tụng tại Toà án; phán quyết của Toà án đã chú ý căn cứ vào kết quả tranh tụng tại phiên toà trên cơ sở xem xét toàn diện các chứng cứ. Do đó, chất lượng xét xử các vụ án ngày càng được nâng lên; hoạt động tố tụng trong giải quyết, xét xử các vụ án được công khai, minh bạch, bảo đảm cho việc xây dựng một nền tư pháp tiến bộ, bảo vệ công lý, phục vụ nhân dân.
Tuy nhiên, sự nghiệp cải cách tư pháp đòi hỏi mỗi cán bộ, mỗi đơn vị và toàn hệ thống phải luôn suy nghĩ về khoảng cách giữa thực tế hiện nay với yêu cầu xây dựng một nền tư pháp văn minh, tiến bộ; từ đó đổi mới mạnh mẽ tư duy, biện pháp, phương pháp làm việc, xây dựng và thực hiện các giải pháp đột phá để tạo sự chuyển biến căn bản trong các hoạt động, thực hiện nhiệm vụ. Mặt khác, trong tình hình hiện nay, hoạt động xét xử của Toà án đang đứng trước nhiều thách thức: công cuộc đổi mới đất nước, cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế ngày càng toàn diện; tình hình kinh tế - xã hội ngày càng phát triển, dự báo sẽ nảy sinh nhiều loại tranh chấp mới chưa có tiền lệ với diễn biến phức tạp hơn, những vấn đề liên quan đến pháp luật quốc tế, pháp luật của các quốc gia khác nhau, lĩnh vực dân sự, thương mại, lao động càng trở nên đa dạng… thì không thể làm theo tư duy, cách nghĩ, cách làm cũ. Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay, Quốc hội ban hành Nghị quyết về công tác tư pháp, đã đặt ra nhiều chỉ tiêu, nhiệm vụ cụ thể, yêu cầu các cơ quan tư pháp, trong đó có Toà án phải đạt được. Việc giám sát, đánh giá của Quốc hội đối với Toà án dựa trên những tiêu chí cụ thể, định lượng rõ ràng, đã đặt ra yêu cầu các Toà án phải xây dựng và triển khai mạnh mẽ và đồng bộ các giải pháp đột phá trên mọi lĩnh vực công tác để hoàn thành nhiệm vụ trước Đảng, trước nhân dân.
Để tạo những chuyển biến mạnh mẽ trong năm 2017 mà trọng tâm là nâng cao chất lượng xét xử, lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao đề ra chủ đề hành động của năm công tác 2017 là “Trách nhiệm, kỷ cương, chất lượng, vì công lý”; đồng thời, đề ra nhiều chủ trương, giải pháp để tổ chức thực hiện trong toàn hệ thống. Đây cũng sẽ là chủ đề hành động xuyên suốt trong nhiều năm tiếp theo của các Toà án vì nội dung của chủ đề chính là những phẩm chất cơ bản của người cán bộ Toà án.
Vì vậy, những giải pháp được thực hiện để đưa chủ đề nêu trên vào chiều sâu trong các hoạt động của Tòa án phải là những giải pháp căn bản, mang tính chiến lược; đồng thời phải giải quyết căn cơ những hạn chế, khuyết điểm, cũng như các khó khăn, vướng mắc mà các Toà án đang phải đối mặt.
Tại Hội nghị Chánh án Toà án các cấp để bàn về các giải pháp nâng cao chất lượng công tác xét xử, các đại biểu đã thống nhất 14 giải pháp cần được các Toà án trong toàn hệ thống tập trung thực hiện. Đó là: (1) Tăng cường công tác bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật; (2) Đổi mới tổ chức phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp; (3) Nâng cao chất lượng bản án, quyết định của Tòa án; (4) Công khai bản án, quyết định của Tòa án trên Cổng thông tin điện tử Tòa án nhân dân; (5) Nâng cao hiệu quả công tác hòa giải trong giải quyết các vụ án dân sự; (6) Tổ chức các phiên tòa rút kinh nghiệm; (7) Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan có liên quan trong quá trình giải quyết các loại vụ án; (8) Tăng cường công tác kiểm tra, giám đốc việc xét xử; (9) Nâng cao chất lượng đội ngũ Thẩm phán, Thẩm tra viên và Thư ký Tòa án; (10) Tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu; (11) Đổi mới thủ tục hành chính tư pháp tại Tòa án; (12) Đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị phương tiện làm việc cho các Tòa án; (13) Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của Tòa án; (14) Làm tốt công tác thi đua khen thưởng.
Để triển khai các giải pháp nêu trên có hiệu quả, Toà án nhân dân tối cao đã tích cực, chủ động xây dựng các bước đi, lộ trình và chỉ đạo quyết liệt các đơn vị trong toàn hệ thống thực hiện. Kết quả thực hiện cũng chính là những thành tựu mà đội ngũ cán bộ, công chức, Thẩm phán Tòa án các cấp đã nỗ lực phấn đấu đạt được; nổi bật là:
1. Tòa án các cấp luôn đề cao trách nhiệm, thực hiện tốt hơn nguyên tắc Hiến định về tôn trọng, bảo vệ quyền con người, quyền công dân
Xuyên suốt các hoạt động, từ tham gia xây dựng thể chế, chỉ đạo điều hành đến thực thi nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu là công tác xét xử, Tòa án các cấp luôn quán triệt tư tưởng của Hồ Chủ tịch đối với Tòa án phải “Phụng công thủ pháp, chí công vô tư” và “Trong công tác xử án phải công bằng, liêm khiết, trong sạch. Như thế cũng chưa đủ. Không chỉ hạn chế hoạt động của mình trong khung Tòa án. Phải gần dân, hiểu dân, giúp dân, học dân. Học dân để giúp mình thêm liêm khiết, thêm công bằng”.
Tòa án các cấp đã tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc Hiến định trong công tác xét xử; đó là: bảo đảm tính độc lập, quyền cơ bản của công dân trong hoạt động tư pháp, sự bình đẳng của mọi công dân trước pháp luật; bảo đảm tính khách quan, vô tư trong các phán quyết của Toà án và sự giám sát của nhân dân đối với hoạt động xét xử của Toà án…
Để nâng cao chất lượng, ý thức trách nhiệm của Thẩm phán trong việc xét xử cũng như ban hành bản án và tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân giám sát hoạt động xét xử của Tòa án, Tòa án nhân dân tối cao đã thực hiện nhiều biện pháp, như: Tổ chức tập huấn viết bản án cho các Thẩm phán trong toàn hệ thống, thực hiện việc công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật trên Cổng thông tin điện tử của Toà án; giao chỉ tiêu tổ chức các phiên toà rút kinh nghiệm tới từng Thẩm phán; ban hành Chỉ thị của Chánh án Toà án nhân dân tối cao về công tác hoà giải… Tất cả các giải pháp cụ thể này đã minh chứng cho sự công khai, minh bạch trong hoạt động xét xử của các Tòa án, góp phần củng cố và giữ vững niềm tin của nhân dân đối với cơ quan xét xử; nơi thực thi công lý, biểu tượng của lẽ phải, sự công bằng.
Với việc tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp cụ thể và thiết thực như đã nêu trên; đồng thời bám sát các yêu cầu của nhiệm vụ chính trị, quán triệt sâu sắc các quan điểm, đường lối của Đảng, áp dụng đúng đắn các quy định của pháp luật để giải quyết, xét xử các vụ án, đặc biệt là nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên toà trên cơ sở các quy định của pháp luật tố tụng, trong năm 2017, mặc dù số lượng các loại vụ án mà các Toà án thụ lý tăng nhiều hơn so với năm 2016 (tăng 8%), nhưng các Toà án đã có nhiều cố gắng, giải quyết đạt tỷ lệ 91,4% các vụ án thuộc thẩm quyền; tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do lỗi chủ quan của Toà án tiếp tục được hạn chế (1,3%), đáp ứng yêu cầu được đề ra tại Nghị quyết của Quốc hội. Một số hạn chế, thiếu sót trong công tác giải quyết, xét xử các loại vụ án của những năm trước, như: cho hưởng án treo không đúng quy định của pháp luật; trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung thiếu căn cứ; bản án tuyên không rõ ràng, gây khó khăn cho công tác thi hành án dân sự… đã được các Tòa án quan tâm khắc phục có hiệu quả.
2. Công tác xây dựng Đảng, xây dựng Ngành có nhiều đổi mới, đạt được nhiều kết quả tích cực
Thực hiện nghiêm túc các cuộc vận động xây dựng Đảng, các Tòa án đã tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong thực thi công vụ thông qua việc quán triệt các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; thực hiện "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” theo Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị…
TAND đẩy mạnh thực hiện các giải pháp đột phá, tạo sự chuyển biến căn bản trong xét xử, xứng đáng là niềm tin, là biểu tượng của công lý và sự liêm chính tư pháp
Để tăng cường kiểm tra giám sát việc thực thi công vụ và xử lý trách nhiệm đối với người giữ chức danh tư pháp khác trong Tòa án có hành vi vi phạm, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Quy định xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong Tòa án nhân dân (Quyết định số 120/QĐ-TANDTC ngày 19/6/2017 của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao). Đây là quyết định quan trọng để đề cao kỷ luật, xây dựng tinh thần trách nhiệm của đội ngũ Thẩm phán trước nhân dân.
Thực hiện nghiêm túc Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014, Tòa án nhân dân tối cao đã tổ chức nhiều kỳ thi tuyển chọn, nâng ngạch Thẩm phán để lựa chọn đội ngũ cán bộ thực sự có đủ đức, đủ tài đảm nhận chức danh Thẩm phán, chức danh có quyền năng pháp lý quan trọng, nhân danh Nhà nước đưa ra các phán quyết đối với những vấn đề liên quan trực tiếp đến các lĩnh vực quan trọng nhất như: tự do, danh dự, tài sản, nhân thân và cả tính mạng của con người.
Cùng với việc đổi mới trong công tác bổ nhiệm Thẩm phán, công tác đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ Thẩm phán và chức danh tư pháp khác cũng có nhiều đổi mới mạnh mẽ với các hình thức phong phú và toàn diện. Công tác tự đào tạo qua hoạt động thực tiễn được tăng cường qua các phiên toà rút kinh nghiệm; qua các hội thảo, hội nghị về các kỹ năng nghiệp vụ và đối với các lĩnh vực có tỷ lệ án bị hủy, sửa cao…
Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, các nguồn lực bảo đảm cho hoạt động của Tòa án các cấp được tăng cường, từng bước đáp ứng được yêu cầu. Tòa án nhân dân tối cao đã tập trung đầu tư xây dựng trụ sở, bổ sung trang thiết bị phương tiện làm việc và tăng cường nguồn lực tài chính cho việc ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ công tác của các Tòa án. Bên cạnh đó, các địa phương cũng quan tâm hỗ trợ từ nguồn ngân sách địa phương, nhất là việc giao đất, hỗ trợ kinh phí để xây dựng mới và cải tạo, mở rộng trụ sở; hỗ trợ đầu tư trang thiết bị phương tiện làm việc và ứng dụng công nghệ thông tin cho các Tòa án. Tòa án nhân dân tối cao đã triển khai xây dựng Hệ thống truyền hình trực tuyến từ Tòa án nhân dân tối cao đến các Tòa án nhân dân cấp cao, 63 Toà án nhân dân cấp tỉnh và 710 Toà án nhân dân cấp huyện. Việc triển khai hệ thống truyền hình hội nghị trong hệ thống Tòa án không chỉ phục vụ có hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo Tòa án các cấp, mà còn có tác dụng tích cực trong việc tăng cường hiệu quả đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ, công chức Toà án nhân dân các cấp; góp phần nâng cao chất lượng công tác của Toà án, đặc biệt là công tác xét xử.
3. Công tác xây dựng và bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, đạt được nhiều kết quả quan trọng
Để tăng cường công tác xây dựng và hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, Toà án nhân dân tối cao đã thiết lập hộp thư điện tử để tiếp nhận thông tin những vướng mắc về chuyên môn nghiệp vụ của các Tòa án; huy động trí tuệ của đông đảo cán bộ công chức Toà án các cấp, các nhà khoa học, các cán bộ có nhiều kinh nghiệm trong công tác xét xử thông qua việc lấy ý kiến rộng rãi trên Cổng thông tin điện tử Toà án nhân dân tối cao, các hội nghị, hội thảo khoa học; đa dạng hóa các phương thức bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật (ngoài việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, Toà án nhân dân tối cao đã ban hành các văn bản giải đáp vướng mắc trong thực tiễn xét xử để các Toà án tham khảo áp dụng trước khi xây dựng Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán). Tòa án nhân dân tối cao cũng tăng cường dành thời gian nhiều hơn cho công tác này thông qua việc sửa đổi quy chế hoạt động của Hội đồng Thẩm phán. Những đổi mới trong công tác hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật của Toà án nhân dân tối cao đã tác dụng tích cực đối với các đơn vị giúp việc, yêu cầu các đơn vị phải chủ động, tích cực hơn trong việc tham mưu xây dựng kế hoạch, chương trình làm việc của Hội đồng Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao. Kết quả đạt được trong lĩnh vực này đã góp phần quan trọng đối với chất lượng và tiến độ xét xử các vụ án của Toà án các cấp trong thời gian qua.
Đối với công tác xây dựng pháp luật, trong năm 2017, Tòa án nhân dân tối cao đã chủ động phối hợp với các cơ quan có liên quan xây dựng và trình Quốc hội thông qua nhiều dự án luật quan trọng liên quan đến công tác xét xử của Tòa án; như: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015; Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước; Nghị quyết về xử lý nợ xấu của các tổ chúc tín dụng…
Đối với công tác bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật và phát triển án lệ, Tòa án nhân dân tối cao ban hành 06 Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn thi hành một số quy định của Bộ luật tố tụng dân sự, Bộ luật tố tụng hình sự, Luật tố tụng hành chính; 02 Thông tư của Chánh án Toà án nhân dân tối cao về Quy định về phòng xử án và Quy chế tổ chức phiên tòa; ban hành 03 tập giải đáp vướng mắc mà các Tòa án thường gặp trong thực tiễn xét xử.
Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã xem xét, lựa chọn và quyết định ban hành 10 án lệ để các Tòa án tham khảo, vận dụng trong quá trình giải quyết, xét xử các vụ án.
Cải cách tư pháp tiếp tục đặt ra những đòi hỏi cao hơn đối với các cơ quan tư pháp, trong đó có hệ thống Toà án; yêu cầu chúng ta phải có những giải pháp đột phá, quyết liệt để triển khai thực hiện có hiệu quả. Tuy nhiên, chúng ta đề ra và thực hiện bất kỳ giải pháp nào, nhưng quyết định chất lượng của nền tư pháp là do cán bộ tư pháp thực hiện; mỗi sai sót trong thực thi công vụ của cán bộ tư pháp đều ảnh hưởng đến sinh mạng chính trị và lợi ích của người dân. Vì vậy, công tác cán bộ luôn là nhiệm vụ, là giải pháp quan trọng được lãnh đạo Toà án nhân dân tối cao ưu tiên hàng đầu trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ. Xây dựng đội ngũ cán bộ, Thẩm phán vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về chuyên môn là mục tiêu hướng tới của Tòa án các cấp và cũng là yêu cầu, là đòi hỏi của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Điều này đặt ra trách nhiệm đối với mỗi cán bộ Toà án phải rèn luyện, tâm huyết và trách nhiệm hơn để xứng đáng là niềm tin, là biểu tượng của công lý.
Theo Congly
