4 chuyên đề giám sát
Trình bày dự kiến Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2024, đánh giá kết quả thực hiện chương trình giám sát năm 2022 và những tháng đầu năm 2023, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường điểm lại 12 kết quả nổi bật. Cụ thể: Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế được tăng cường với việc xây dựng và ban hành hơn 23 văn bản quan trọng trong hoạt động giám sát. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội đảm bảo đúng quy định, sát thực tiễn với nhiều đổi mới. Các vấn đề chất vấn được lựa chọn đều là những vấn đề “nóng”, bức xúc nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội, kịp thời giải quyết những bất cập mà cử tri và Nhân dân quan tâm đặc biệt, chú trọng hoạt động giám sát việc thực hiện lời hứa của các Bộ trưởng, trưởng ngành và của Thủ tướng Chính phủ.
Hoạt động giám sát chuyên đề có nhiều đổi mới trong công tác tổ chức thực hiện, nhờ đó đạt hiệu quả, kết quả tích cực, được cử tri và Nhân dân đánh giá cao. Hoạt động “giám sát lại” trong năm 2023 được triển khai với tinh thần chuẩn bị từ sớm, từ xa. Việc xem xét báo cáo của các cơ quan được thực hiện một cách thực chất, trách nhiệm, hiệu quả, được thảo luận kỹ.
Hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm chỉ đạo với nhiều giải pháp đồng bộ, đổi mới thiết thực, hiệu quả. Việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội lần đầu tiên ban hành Nghị quyết về hướng dẫn tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật là một dấu mốc quan trọng, góp phần nâng cao tính chuyên nghiệp, tạo sự chuyển biến thực chất và tích cực trong hoạt động này.
Về dự kiến chương trình giám sát của Quốc hội năm 2024, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường nêu rõ, căn cứ quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, đặc điểm tình hình năm 2024 và đề xuất của các cơ quan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã dự kiến nội dung Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2024. Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã lựa chọn 04 chuyên đề trình Quốc hội xem xét, quyết định chọn 02 chuyên đề để giám sát tối cao, 02 chuyên đề còn lại sẽ giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức giám sát.
Chuyên đề 1: Việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và các nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan (như: Dự án Sân bay Long Thành; dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020 và 2021 - 2025; dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội; dự án đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh; dự án đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1; dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1; dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1).
Chuyên đề 2: Việc thực hiện chính sách, pháp luật về đơn vị sự nghiệp công lập từ khi ban hành Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan.
Chuyên đề 3: Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông từ năm 2009 đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan.
Chuyên đề 4: Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan.
Khắc phục bất cập
Đại biểu Nguyễn Quốc Luận (Yên Bái) bày tỏ thống nhất với chuyên đề giám sát tối cao của Quốc hội về Việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và các nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan.
Đại biểu đồng tình với chuyên đề giám sát tối cao về Việc thực hiện chính sách, pháp luật về đơn vị sự nghiệp công lập từ khi ban hành Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan.
Đại biểu Nguyễn Quốc Luận
Đại biểu phân tích, việc thực hiện Nghị quyết 43 của Quốc hội được ban hành, triển khai thực hiện là một dấu ấn đột phá, chưa có tiền lệ, góp phần rất quan trọng để phục hồi, phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh của các thành phần kinh tế, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì tăng trưởng, đưa Việt Nam trở thành điểm sáng của khu vực và thế giới, phục hồi và phát triển kinh tế xã hội sau đại dịch Covid 19.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc triển khai thực hiện Nghị quyết vẫn bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế cần giám sát tối cao của Quốc hội đối với chuyên đề này để có sự đánh giá toàn diện kết quả đã đạt được, làm rõ những khó khăn, tồn tại, vướng mắc, nguyên nhân, rút ra bài học kinh nghiệm, đề xuất được những giải pháp khả thi cần tập trung thực hiện trong thời gian tới, để đảm bảo hoàn thành toàn diện các mục tiêu theo nghị quyết của Quốc hội đã đề ra.
Đại biểu Phạm Đình Thanh (Kon Tum) đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sớm xem xét sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân để kịp thời khắc phục những bất cập, hạn chế đã được chỉ ra. Đồng thời, đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo đẩy mạnh và thực hiện chặt chẽ hơn hoạt động giám sát việc chấp hành pháp luật về xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật ở cấp trung ương và địa phương.
Việc văn bản quy phạm pháp luật được xây dựng, ban hành không đúng trình tự quy định, không phù hợp, thiếu tính khả thi, thậm chí có sai sót đang là những khó khăn, cản trở lớn cho hoạt động của doanh nghiệp. Đây cũng là cản trở rất lớn liên quan đến kết quả thực hiện nhiệm vụ của các cấp, các ngành trong thời gian vừa qua.
Đại biểu Phạm Đình Thanh cũng đề nghị tiếp tục quan tâm, giám sát việc thực hiện lời hứa của các vị Bộ trưởng, trưởng ngành, các thành viên của Chính phủ. Đây là vấn đề cử tri và nhân dân cả nước đặc biệt quan tâm.
Đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) cũng đồng tình với chuyên đề giám sát về chính sách pháp luật về đơn vị sự nghiệp công lập, chuyên đề giám sát việc thực hiện các nghị quyết về chính sách phục hồi kinh tế và một số dự án, công trình quan trọng quốc gia. Tuy nhiên, đối với chuyên đề giám sát về thị trường bất động sản và nhà ở xã hội và chuyên đề giám sát trật tự, an toàn giao thông, đại biểu cho rằng cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa hoạt động giám sát hoạt động lập pháp.
Đánh giá cao Tờ trình dự kiến Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2024, đại biểu Lê Thanh Hoàn (Thanh Hóa) cho biết, đối với việc lựa chọn chuyên đề giám sát của Quốc hội cho năm 2024, đại biểu bày tỏ đồng tình lựa chọn chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023 và thời kỳ trước, sau có liên quan.”
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng chuyên đề này cần tập trung hơn vào phát triển, quản lý nhà ở xã hội, vì chính sách nhà ở xã hội là một trong những chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước. Đại biểu cho biết, tuy pháp luật, chính sách đã có, nhưng việc triển khai nhà ở xã hội cho người dân còn nhiều khó khăn, còn khoảng cách xa so với mục tiêu, nhu cầu đặt ra.
Để phát triển nhà ở xã hội đạt yêu cầu, đại biểu cho rằng cần định hình rõ chính sách, hỗ trợ đúng đối tượng thụ hưởng, hạn chế tối đa việc trục lợi chính sách. Đại biểu đề nghị phạm vi giám sát cần toàn diện, có sự đánh giá xuyên suốt quá trình phát triển nhà ở, thời gian giám sát cần bắt đầu từ năm 2006, thời điểm có hiệu lực của Luật Nhà ở 2005 cho đến năm 2023 để quán triệt tốt chủ trương của Đảng trong việc giải quyết cơ bản nhu cầu nhà ở cho người dân.
Ngoài ra, đại biểu cho rằng nội dung giám sát cần trả lời được các vấn đề tổ chức nào cung cấp nhà ở xã hội, thực trạng nhà ở xã hội trong thời gian qua ra sao, việc thực hiện hỗ trợ xây dựng nhà ở xã hội như thế nào
Giám sát Nghị quyết Quốc hội về hoạt động chất vấn
Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh (Vĩnh Phúc) đề xuất với Quốc hội đưa nội dung vào Chương trình giám sát theo Luật Giám sát tại Kỳ họp thứ 7 và thứ 8, nội dung giám sát việc thực hiện nghị quyết về hoạt động chất vấn và các vấn đề đã hứa tại Kỳ họp thứ 4 và thứ 5. Đại biểu cho rằng, việc đưa nội dung giám sát Nghị quyết Quốc hội về hoạt động chất vấn trước khi đại biểu Quốc hội tiến hành chất vấn là một điều rất cần thiết và phù hợp với Khoản 5, Điều 13 Quy chế giám sát của Quốc hội. Đồng thời sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác giám sát của Quốc hội. Về giám sát chuyên đề Quốc hội năm 2024, trong 4 chuyên đề, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh đề xuất Quốc hội giám sát tối cao 2 chuyên đề là chuyên đề 1 và chuyên đề 4.
Các đại biểu tại Hội trường
Đại biểu cũng đề xuất Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cần chỉ đạo sớm việc ban hành kế hoạch và chọn địa phương để giám sát, để Đoàn ĐBQH các tỉnh chủ động xây dựng kế hoạch giám sát của mình để tránh trường hợp Quốc hội chờ báo cáo của các tỉnh rồi mới chọn địa phương giám sát, dẫn đến tình trạng một địa phương, một chuyên đề có 2 Đoàn đại biểu Quốc hội tiến hành giám sát.
Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (Hưng Yên) cho rằng, cần quan tâm, làm tốt hơn nữa công tác chuẩn bị giám sát, đề cương xây dựng báo cáo giám sát cần chi tiết, yêu cầu báo cáo cụ thể các nội dung giám sát, cần thành lập tổ công tác, giúp việc của đoàn giám sát là những cán bộ, chuyên gia, các đại biểu Quốc hội có chuyên môn sâu về lĩnh vực giám sát.
Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần tích cực thu thập các kết luận thanh tra, kiểm tra, kiểm toán về nội dung giám sát. Tổ công tác của đoàn giám sát cần làm việc trước với cơ quan đơn vị liên quan, xác minh, làm rõ những vấn đề cần thiết trước khi đoàn giám sát làm việc chính thức với đơn vị chịu sự giám sát. Sau giám sát, phải ban hành kết luận Nghị quyết của cuộc giám sát, Nghị quyết kết luận giám sát phải nêu cụ thể các kết quả đạt được, những tồn tại, hạn chế, chỉ rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, có kiến nghị, yêu cầu cụ thể.
Phải nâng cao vai trò, trách nhiệm của từng thành viên đoàn giám sát
Đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) ghi nhận giám sát chuyên đề đã có nhiều, có nhiều đổi mới trong công tác tổ chức thực hiện, nhờ đó đạt hiệu quả kết quả tích cực. Tuy nhiên trong tổ chức thực hiện của mỗi chuyên đề giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội còn có những bất cập như vừa phân công cho Đoàn đại biểu Quốc hội tổ chức giám sát vừa phân công cho Thường trực Hội đồng nhân dân tổ chức giám sát. Như vậy, cùng một lúc, cùng một chủ đề và cùng một đơn vị chịu sự giám sát có 2 đoàn cơ quan dân cử tại địa phương giám sát.
Mặt khác, tại các đơn vị, địa phương được chọn đến giám sát thực tế sẽ có 2 lần làm việc Đoàn giám sát Trung ương. Tại địa phương được chọn giám sát sẽ có đến 4 lần giám sát về cùng 1 vấn đề. Trong khi đó, Đoàn đại biểu Quốc hội tại địa phương còn tổ chức giám sát riêng, Thường trực Hội đồng nhân dân, các Ban của Hội đồng nhân dân cũng giám sát. Đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé cho biết thêm, thực tế tại địa phương Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân có chung cơ quan giúp việc. Như vậy việc xây dựng báo cáo tổng hợp, giúp việc phục vụ hoạt động giám sát cũng chỉ có bộ máy cán bộ đó. Cùng với đó, thành phần tham gia đoàn giám sát của Đoàn đại biểu Quốc hội tại địa phương và của Thường trực Hội đồng nhân dân giám sát chuyên đề đó tại địa phương cũng là như nhau. Từ những phân tích trên, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé cho rằng cách làm đó chưa thực sự khoa học, tiết kiệm.
Theo đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé, không phải tổ chức nhiều cuộc giám sát, nhiều cuộc làm việc là đem lại hiệu quả cho cuộc giám sát mà muốn nâng cao chất lượng giám sát thì phải nâng cao vai trò, trách nhiệm của từng thành viên trong đoàn giám sát, phải nghiên cứu, phân tích, đánh giá cho trúng vấn đề, kiến nghị phù hợp và đeo bám để theo dõi việc giải quyết của cơ quan chức năng.
Đại biểu Siu Hương
Để hoàn thiện nghị quyết, đại biểu Siu Hương (Gia Lai) đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo công bố thời gian giám sát các nội dung để đảm bảo phù hợp, không tập trung quá nhiều các cuộc giám sát vào thời điểm cuối năm và đầu năm kế tiếp. Đồng thời đề nghị quan tâm chỉ đạo việc tổng hợp sau giám sát chuyên đề của Đoàn ĐBQH, chuyển các kiến nghị đến các cơ quan, tổ chức có liên quan xem xét, giải quyết và phúc đáp đến Đoàn ĐBQH nhằm đảm bảo các kiến nghị được giải quyết kịp thời.
Đại biểu Siu Hương cũng đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo nghiên cứu ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về phương thức tổ chức hoạt động khảo sát của Đoàn ĐBQH, ĐBQH các tỉnh, thành phố để nâng cao hoạt động khảo sát.
