Dư luận đặt câu hỏi: trong khi Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã có Quy chuẩn về sữa tươi nguyên liệu từ năm 2017, vậy tại sao đến nay, đã hơn 3 năm (kể từ ngày Thủ tướng ban hành Quyết định phê duyệt Đề án sữa học đường), Bộ Y tế vẫn chưa ban hành Quy chuẩn cho sữa học đường?
Sự chậm trễ của Bộ Y tế rõ ràng không chỉ khiến dư luận băn khoăn mà còn khiến một chương trình sức khỏe quốc gia như Chương trình Sữa học đường bị ảnh hưởng lớn.
Từ Đề án… đến Quy chuẩn: 3 năm vẫn chưa “chốt” Quy chuẩn?
Sau hơn 3 năm kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định phê duyệt Đề án sữa học đường, nhưng đến nay, các tiêu chuẩn cụ thể về sản phẩm sữa tươi vẫn chưa được Bộ Y tế ban hành khiến các doanh nghiệp sữa mắc kẹt.
Đến tháng 9/2016, Bộ Y tế ban hành Quyết định 5450/QĐ-BYT về việc Quy định tạm thời đối với sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng cao tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học đến năm 2020. Theo nội dung Quyết định này Bộ Y tế giao “Viện Dinh Dưỡng chủ trì, phối hợp với Cục An toàn thực phẩm và các đơn vị liên quan tiến hành nghiên cứu, tổng hợp nhu cầu vitamin, khoáng chất ở trẻ Việt Nam và quy định của quốc tế, đề xuất bổ sung vào sữa dùng cho Chương trình sữa học đường phù hợp với các nhóm đối tượng trẻ em mẫu giáo, tiểu học, để đáp ứng được Mục tiêu và Chỉ tiêu của Chương trình Sữa học đường đến năm 2020. Báo cáo Bộ Y tế trước ngày 30/6/2017.”
Nhưng mãi đến tháng 7/2017 (sau 10 tháng), Viện dinh dưỡng Quốc gia mới có Công văn 351/VDD-DHĐ&NN gửi Cục An toàn thực phẩm. Trong báo cáo kỹ thuật đính kèm Công văn số 351, Viện Dinh dưỡng đề nghị tăng cường ít nhất 05 vi chất bắt buộc và 16 vi chất không bắt buộc vào Sữa học đường.
Kéo dài thêm gần 1 năm nữa, đến tháng 4/2018, Cục An toàn thực phẩm – Bộ Y tế mới đăng tải công khai trên website của Cục về Dự thảo của Thông tư Quy định đối với sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học đến năm 2020. Và đến ngày 26/11/2018, Bộ Y tế ban hành Quyết định 7091/QĐ-BYT về Kế hoạch hoạt động triển khai thực hiện Quyết định 1340/QĐ-TTg. Trong đó, giao nhiệm vụ cho Cục An toàn Thực phẩm: “Chủ trì, phối hợp với Vụ Sức khỏe Bà mẹ - Trẻ em xây dựng và ban hành quy định về sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường đến năm 2020 đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; xây dựng nhãn mác sản phẩm riêng cho các loại sữa tham gia Chương trình sữa học đường” và Viện Dinh Dưỡng: “Chủ trì, phối hợp với đơn vị liên quan xây dựng định mức quy định sữa phù hợp với lứa tuổi và hàm lượng vi chất bổ sung trong sản phẩm của Chương trình nhằm đáp ứng các chỉ tiêu của Chương trình Sữa học đường;”
Từ đó đến nay, đã có nhiều hội thảo góp ý về Quy chuẩn đối với sản phẩm sữa tươi phục vụ chương trình sữa học đường. Mãi đến tháng 5 vừa qua, Bộ Y tế mới chỉ ban hành Quyết định 1783/QĐ-BYT 2019 quy định về logo cho sản phẩm sữa phục vụ Chương trình sữa học đường.
Và tháng 6 mới đây, Bộ Y tế đã chủ trì cuộc họp góp ý Dự thảo Thông tư Quy định đối với sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học đến năm 2020 dưới sự chủ trì của Thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường. Sau khi có kết luận của Thứ trưởng tại cuộc họp, Bộ Y tế tiếp tục ban hành Dự thảo 9.7 Thông tư quy định đối với sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường cải thiện tình trạng dinh dưỡng góp phần nâng tầm vóc trẻ em mẫu giáo và tiểu học đến năm 2020. Ngày 10/7/2019, Bộ Y tế gửi Công văn hỏa tốc gửi Dự thảo 9.7 và đề nghị các doanh nghiệp liên quan góp ý trước ngày 12/7. Thế nhưng đến nay, đã sang tháng 8, vẫn chưa có thông tin Dự thảo 9.7 này khi nào sẽ được thông qua và ký ban hành.
Quyết định 1340 quy định về trách nhiệm của Bộ Y tế: “Xây dựng và ban hành các quy định về sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường, định mức, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.”
Doanh nghiệp và xã hội mong có Quy chuẩn sớm nhất
Ông Nguyễn Hòa, Phó Chủ tịch HĐQT NutiFood đưa ra ý kiến: “Dự thảo quyết định lần này được biên soạn bám sát Quyết định số 1340/QĐ-TTg ngày 08/7/2016 của Thủ tướng Chính phủ. Về vi chất, thống nhất nên để vi chất bắt buộc, không để vi chất khuyến khích, nên chú ý khung hàm lượng vitamin vì vitamin sẽ bị giảm theo thời gian”.
Các công ty sữa đều thống nhất về việc bổ sung 21 vi chất vào sữa học đường. Ông Nguyễn Quốc Khánh – Giám đốc điều hành Nghiên cứu và phát triển của Vinamilk cũng chia sẻ: “Công ty Vinamilk hiện đang quản lý hơn 50% số lượng đàn bò trên toàn quốc nên đáp ứng được nhu cầu sữa tươi phục vụ chương trình sữa học đường, quan điểm của Vinamilk là sữa nào tốt nhất sẽ dành cho trẻ em, với kinh nghiệm triển khai chương trình sữa học đường và các tài liệu quốc tế sản phẩm đưa vi chất vào là tốt, tuy nhiên cần bắt buộc đưa vào chứ không chia ra bắt buộc hay không bắt buộc, như vậy doanh nghiệp dễ thực hiện. Về vi chất, theo Quyết định 1340 đề cập đến 4 mục tiêu do đó để đáp ứng các mục tiêu này thì phải bổ sung toàn bộ 21 vi chất”.
Đưa ra các ý kiến cụ thể góp ý cho dự thảo, ông Khánh nhấn mạnh “Trong dự thảo quyết định cũng nên thống nhất một cách ghi tại mục 2.1 và 2.2 để tạo sự rõ ràng, tránh sự hiểu lầm. Một vấn đề về việc quản lý sữa hiện nay chúng tôi đang chịu sự quản lý của Bộ Nông nghiệp, Bộ Công thương và Bộ Y tế, điều này cũng gây khó khăn cho doanh nghiệp. Về Quy chuẩn của sữa tươi nguyên liệu đầu vào theo Thông tư 29 để quản lý nguyên liệu đầu vào chứ không dùng để truy xuất nguồn gốc. Về vấn đề ghi nhãn, hiện trong dự thảo quyết định ghi theo Nghị định 43, đề nghị bổ sung thêm Thông tư 43 ngày 24/11/2014 của Bộ Y tế về quản lý thực phẩm chức năng. Trong Điều 3 của dự thảo quyết định nên bổ sung Viện Dinh dưỡng chịu trách nhiệm thi hành quyết định này. Đây là chương trình nhân văn nên đề nghị tổng kết sớm chương trình để chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo đáp ứng được nhu cầu của người dân”.
Về phía phụ huynh học sinh và nhà trường cũng đang rất chờ đợi Quy chuẩn. Đến thời điểm hiện tại, Bộ Y tế mới đưa ra quy định tạm thời đối với sản phẩm sữa tươi phục vụ Chương trình Sữa học đường (ban hành năm 2017). Quy định này cũng chưa cụ thể về các vitamin, khoáng chất bổ sung vào sữa.
Chưa có Quy chuẩn chính thức nên nhiều phụ huynh rất hoang mang. Chị Thu Hà (Quận Hà Đông, Hà Nội) cho biết: “Khi được nghe về chương trình sữa học đường, tôi rất băn khoăn không rõ loại sữa học đường mà con tôi đang uống sẽ được kiểm tra theo Quy chuẩn nào và được bổ sung bao nhiêu vi chất. Vì không có quy định tiêu chuẩn chung nên khó tránh việc “mỗi nơi một phách”. Sau khi Bộ GD&ĐT Hà Nội công bố lựa chọn Vinamilk làm nhà cung cấp sữa học đường, tôi đặt niềm tin vào các hãng sữa lớn có uy tín chắc chắn sẽ cung cấp những loại sữa đảm bảo cho trẻ. Tuy nhiên, khi chương trình sữa học đường ngày càng phủ rộng trong các nhà trường, trong từng bữa ăn của hàng triệu học sinh Việt Nam, tôi và nhiều phụ huynh khác đều mong mỏi sớm công bố một Quy chuẩn chung để kiểm soát chất lượng sữa, sản phẩm sữa”.
Chuyên gia: Việc chậm trễ ban hành Quy chuẩn có bí ẩn gì phía sau?
TS. Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) nhận định Chương trình sữa học đường là một chủ trương đúng để góp phần nâng cao thể chất cho trẻ em. Việc thực hiện đấu thầu là hình thức cạnh tranh để tìm ra nhà cung cấp sản phẩm sữa hiệu quả nhất cho các trường học. Do đó, nếu không đưa ra tiêu chí cụ thể thì làm sao có sự cạnh tranh để tổ chức đấu thầu? Việc chậm trễ ban hành quy định này có bí ẩn gì phía sau? Điều này cũng khiến cho việc tổ chức đấu thầu không được công khai, minh bạch khiến các đơn vị tham gia cũng như người dân có quyền đặt dấu hỏi nghi ngờ.
"Đây không phải là một chương trình quá bí mật hay là xây dựng một đề án quá khó mà kéo dài hơn 3 năm. Càng chậm trễ càng gây tốn kém cho cả doanh nghiệp và xã hội, gây mất niềm tin của người dân. Trong bối cảnh Chính phủ đang tạo thuận lợi kinh doanh thì thủ tục, thời gian cho một vấn đề quan trọng của xã hội thế này là quá chậm chạp, gây phiền hà. Cần quy trách nhiệm rõ ràng của các đơn vị liên quan khi đã được phân công cụ thể", TS. Ngô Trí Long nói.
Đồng quan điểm, Luật sư Trương Thanh Đức - Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty Luật Basico, nhấn mạnh việc chậm trễ của Bộ Y tế cho thấy sự quan liêu, thiếu trách nhiệm của cơ quan quản lý chuyên ngành. Nhất là khi các Quy chuẩn về sữa không phải quá khó bởi đây là sản phẩm phổ thông đã được lưu hành rất lâu. Thậm chí trong trường hợp cần thiết, Bộ Y tế có thể ban hành quy định áp dụng hằng năm và sau đó có thể bổ sung chỉnh sửa cho phù hợp với thực tế hoặc theo kịp tiến bộ khoa học công nghệ.
Kim Oanh
