Ở Việt Nam từ Hiến pháp đầu tiên năm 1946, đến Hiến pháp năm 2013 quy định: “Mọi người có quyền sống, tính mạng con người được pháp luật bảo hộ, không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật”.(Điều 19); “Mọi người…được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự, nhân phẩm.” (Điều 20);”Quyền sở hữu tư nhân và quyền thừa kế được pháp luật bảo hộ” (Khoản 2 ĐIều 32); “Tài sản hợp pháp của cá nhân, tổ chức đầu tư, sản xuất, kinh doanh được pháp luật bảo hộ và không bị quốc hữu hóa”( khoản 2,3 Điều 51).
Để cụ thể hóa những nguyên tắc cơ bản của Đạo luật gốc - Hiến pháp năm 2013, BLTTHS năm 2015, tại Điều 11 đã quy định nguyên tắc bảo hộ tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân, nguyên tắc này được thể hiện như sau:
Một là, mọi người có quyền được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm và tài sản.
Khi có căn cứ xác định tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người tố giác tội phạm, người làm chứng, bị hại và người thân thích của họ (người thân thích của người tố giác tội phạm, người làm chứng, bị hại bao gồm: vợ chồng, bố mẹ đẻ, bố mẹ chồng, bố mẹ vợ, bố mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi, ông bà nội, ngoại, anh chị em ruột, anh chi em nuôi, cụ nội, cụ ngoại, bác ruột, cô dì, cậu mợ, cháu ruột) mà bị xâm hại, hoặc bị đe dọa xâm hại do việc cung cấp chứng cứ, tài liệu, thông tin liên quan đến tội phạm thì cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải quyết định áp dụng những biện pháp bảo vệ có hiệu quả.
Các biện pháp bảo vệ trong tố tụng hình sự bao gồm: Bố trí lực lượng, tiến hành các biện pháp nghiệp vụ, sử dụng vú khí, công cụ hỗ trợ và các phương tiện khác để canh giác, bảo vệ, hạn chế việc đi lại, tiếp xúc của người được bảo vệ để đảm bảo an toàn cho họ; giữ bí mật và yêu cầu người khác giữ bí mật các thông tin liên quan đến người được bảo vệ; di chuyển, giữ bí mật chỗ ở, nơi làm việc, học tập; thay đổi tung tích, lý lịch, đặc điểm nhận dạng của người được bảo vệ nếu được họ đồng ý; Răn đe, cảnh báo, vô hiệu hóa các hành vi xâm hại người được bảo vệ; Ngăn chặn kịp thời các hành vi xâm hại theo quy định của pháp luật và thực hiện các biện pháp bảo vệ khác theo quy định của pháp luật ( Điều 486 BLTTHS).
Không ai bị tước đoạt tính mang nếu không bị Tòa án tuyên phạt tử hình và có quyết định thi hành án tử hình của Tòa án. Bản án tử hình được xem xét một cách chặt chẽ theo quy định tại Điều 367 BLTTHS. Nghĩa là, bản án tuyên người đó tử hình và án đã có hiệu lực pháp luật, hồ sơ vụ án được Viện trưởng VKSNDTC và Chánh án TANDTC xem xét trình chủ tịch nước.
Hai là, mọi hành vi xâm phạm trái pháp luật tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân, xâm phạm danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân đều bị xử lý theo quy định của pháp luật. Việc áp dụng các biện pháp cưỡng chế và hình phạt áp dụng đối với cá nhân và pháp nhân phải có căn cứ pháp luật, do cơ quan có thẩm quyền áp dụng và tuân theo trình tự, thủ tục do BLTTHS quy định. Người bị bắt, bị giam, giữ phải tuân theo quy định của BLTTHS, không thể bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
Mọi hành vi có lỗi, gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của cá nhân đều bị xử lý theo quy định của pháp luật, trong đó có các biện pháp xử lý hình sự theo quy định của BLHS.
Bộ luật hình sự năm 2015 có 2 chương riêng quy định về các Tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của con người (chương XIV, từ Điều 123 đến Điều 156) và các Tội xâm phạm sở hữu ( chương XVI, các Điều từ 168 đến Điều 180).
Ba là, Công dân Việt Nam không thể bị trục xuất, giao nộp cho nhà nước khác, kể cả trong trường hợp họ phạm tội ở nước ngoài nhưng có mặt tại Việt nam, vì theo quy định tại Khoản 1 Điều 35 Luật tương trợ tư pháp năm 2007, cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền ở Việt nam phải từ chối dẫn độ nếu yêu cầu dẫn độ từ phía nước ngoài, nếu người bị yêu cầu dẫn độ đó là công đân Việt Nam.
Thực tiễn ở Việt nam thời gian qua, có nhiều vụ án được phát hiện do tố giác tội phạm từ ngay trong nội bộ cơ quan, đơn vị. Để bảo vệ tính mạng, danh dự, nhân phẩm của người tố giác, người làm chứng, cơ quan tiến hành tố tụng đã áp dụng các biện pháp bảo vệ người tố giác tội phạm một cách có hiệu quả, tạo được niềm tin của nhân dân vào cơ quan bảo vệ pháp luật, khơi dậy niềm tin vào sự công minh, chính trực của công lý và phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc, thực sự trở thành phong trào rộng rãi của quần chúng nhân dân./.
Ths. Nguyễn Văn Lương (Trường CĐCS TW1 – BCA)
