Những thách thức sống còn của báo chí hiện đại
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu và trong nước còn gặp nhiều khó khăn, báo chí Việt Nam đang phải đối mặt với không ít thách thức lớn, từ sự cạnh tranh khốc liệt của mạng xã hội, sự thay đổi thị hiếu của công chúng, đến những bài toán nan giải về kinh tế báo chí. Tuy nhiên, thách thức luôn đi kèm với cơ hội, điều quan trọng là mỗi cơ quan báo chí cần chủ động, thích ứng, sáng tạo để tìm ra lối đi riêng, hướng tới sự phát triển bền vững.
Tại phiên khai mạc, ông Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, đã cập nhật những thông tin mới nhất và những góc nhìn sâu sắc về tình hình báo chí toàn cầu, thông qua Báo cáo mới nhất của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters.
Một trong những điểm quan trọng của chuyển đổi số là làm sao để thu hút người dùng trả phí nhiều hơn, nhưng xu hướng này đang chững lại. Tại 20 quốc gia có thu nhập cao, tỷ lệ người trả tiền cho tin tức chỉ dừng ở mức 18% và khó tăng thêm. Một số nước Bắc Âu như Na Uy, Thụy Điển có tỷ lệ cao hơn, nhưng ở nhiều quốc gia khác, con số này rất thấp. Dù tỷ lệ đăng ký tin tức số đã tăng gấp đôi trong 10 năm qua, nhưng hiện nay dường như đã đạt đến giới hạn, khiến việc thu hút thêm người trả phí trở nên rất khó khăn.
Chủ tịch Hội nhà báo Lê Quốc Minh chia sẻ những thông tin mới nhất và những góc nhìn sâu sắc về tình hình báo chí toàn cầu
Thứ nhất, báo chí đưa toàn bộ nội dung lên mạng miễn phí với hy vọng tăng lượng độc giả và lan tỏa thông tin. Điều này khiến công chúng quen với việc tiếp nhận tin tức không mất phí, khiến việc quay lại mô hình thu phí sau này trở nên khó khăn.
Thứ hai, báo chí phụ thuộc vào mạng xã hội để tăng lượt truy cập, nhưng sau khi các nền tảng nắm được độc giả và dữ liệu, họ quay lưng, khiến báo chí mất kiểm soát. Hiện nay, chỉ khoảng 10–20% độc giả truy cập trực tiếp vào các trang báo, trong khi hơn 80% đến từ mạng xã hội và công cụ tìm kiếm. Điều này khiến các tòa soạn chạy theo tương tác (like, share), dễ sa vào giật gân, thay vì đầu tư cho nội dung chất lượng như điều tra hay phóng sự.
Ngoài ra, quảng cáo – nguồn thu chính của báo chí – cũng sụt giảm nghiêm trọng. Doanh nghiệp cắt giảm ngân sách quảng cáo và chuyển sang nền tảng số có khả năng nhắm mục tiêu chính xác hơn. Các “ông lớn” công nghệ như Google, Meta và Amazon hiện nắm giữ khoảng 60% doanh thu quảng cáo số toàn cầu. Trong thị trường trị giá hơn 1.000 tỷ USD, báo chí chỉ nhận được 5%. Phần lớn lợi nhuận rơi vào tay nền tảng, trò chơi và các dịch vụ khác, trong khi báo chí – dù phục vụ công chúng ngày đêm – chỉ nhận lại phần rất nhỏ.
Trong khi đó, với sự phát triển của AI, các cơ quan báo chí từng dựa vào công cụ tìm kiếm như Google để thu hút lượng truy cập cũng đang gặp khó khăn. Từ tháng 5/2024, Google triển khai tính năng AI trả lời trực tiếp, khiến nhiều cơ quan báo chí mất 20–60% lượng truy cập chỉ trong vài tuần.
Đối với các cơ quan báo chí nhỏ, vốn chiếm phần lớn trong ngành báo chí Việt Nam, sự sụt giảm này thậm chí đẩy họ đến nguy cơ phá sản. Theo dự đoán, khối lượng tìm kiếm truyền thống có thể giảm xuống chỉ còn 25% vào năm sau, khi các chatbot và trợ lý ảo tiếp quản phần lớn các truy vấn tìm kiếm.
Báo cáo của Viện Nghiên cứu Truyền thông (IMAI) còn đưa ra dự báo đáng lo ngại hơn: trong vòng hai năm tới, lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm có thể giảm về mức gần bằng không, đồng nghĩa với việc 50% lưu lượng truy cập mà báo chí hiện đang phụ thuộc sẽ biến mất.
Sứ mệnh báo chí trong kỷ nguyên mới
Các diễn giả thảo luận tại phiên Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam
Trong bối cảnh thế giới chuyển mình mạnh mẽ dưới tác động của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và toàn cầu hóa, báo chí Việt Nam đang đứng trước những thách thức chưa từng có, đồng thời mở ra cơ hội lớn nếu biết chủ động thích ứng và đổi mới. Trong đó, sự lên ngôi của video mạng xã hội và tin tức dựa vào cá nhân đang là thách thức to lớn, tác động trực tiếp tới các cơ quan báo chí chính thống.
Kỷ nguyên mới mang đến cho báo chí nhiều cơ hội khẳng định vai trò dẫn dắt. Trong bối cảnh AI đang thắng thế và tạo ra nội dung khổng lồ, để có thể bảo toàn sự tồn tại và phát triển bền vững, giải pháp duy nhất là báo chí cần tập trung vào chất lượng nội dung và giá trị cốt lõi. Báo chí phải tái định nghĩa sứ mệnh của mình, không phải đưa tin nhanh nhất mà là mang lại giá trị sâu sắc, đáng tin cậy nhất.
Các diễn giả thảo luận về nguồn thu của báo chí
Những trăn trở đó chính là những chủ đề thảo luận trọng tâm tại Diễn đàn Báo chí toàn quốc năm nay. Đây không chỉ là không gian trí tuệ và đối thoại dành cho những người làm báo trên cả nước, mà còn là nơi khai mở những phương thức để báo chí Việt Nam đổi mới, sáng tạo theo tinh thần Nghị quyết số 57, Nghị quyết 18, hướng tới một nền báo chí thực sự chuyên nghiệp, hiện đại và nhân văn trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Tại phiên mở đầu với chủ đề Báo chí Việt Nam trong kỷ nguyên mới: Tầm nhìn kiến tạo không gian phát triển, các đại biểu và chuyên gia thảo luận sâu rộng về những thách thức, cơ hội cũng như các giải pháp then chốt để báo chí Việt Nam phát triển bền vững. Các diễn giả khẳng định, kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ là dịp để tri ân các thế hệ nhà báo đi trước, mà còn là thời điểm để nhìn thẳng vào những cơ hội và thách thức của thời đại.
Báo chí phải thay đổi, phải trở thành nhà kiến tạo và tạo ra giải pháp, báo chí phải trở thành một trung tâm kết nối và tương tác, báo chí phải thay đổi từ nội dung đến hình thức. Thay đổi hình thức để biến thành một nền tảng, diễn đàn mở, gia tăng sự tham gia của công chúng.
Các diễn giả thảo luận tại phiên tiếng nói của nữ giới trong điều hành tin tức
Phiên thảo luận chuyên sâu Lãnh đạo nữ trong báo chí: Tiếng nói của nữ giới trong điều hành tin tức, các nhà báo cùng nhìn lại hành trình một thế kỷ phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, thấy rõ bóng dáng những người phụ nữ làm báo luôn hiện diện, âm thầm nhưng bền bỉ, đôi khi chưa được chú ý đúng mức nhưng lại là một phần không thể thiếu của lịch sử nghề nghiệp này.
Hiện nay, tỷ lệ nữ giới trong vai trò lãnh đạo báo chí cấp cao vẫn còn quá khiêm tốn so với tiềm năng. Tại phiên thảo luận, các diễn giả bàn sâu về năng lực quản trị, về hành trình vượt định kiến, và về các điều kiện cần thiết để phát hiện, bồi dưỡng và nâng đỡ thế hệ nữ lãnh đạo báo chí mới.
Phiên thảo luận với chủ đề Chinh phục độc giả gen Z: Giải mã công thức thành công mang đến nhiều góc nhìn chuyên sâu và những phân tích giá trị về cách các cơ quan báo chí có thể tiếp cận, thu hút và giữ chân thế hệ độc giả trẻ năng động, đồng thời khám phá những chiến lược đột phá để xây dựng nội dung phù hợp với xu hướng và sở thích của gen Z trong kỷ nguyên số.
Phiên thảo luận Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam diễn ra vào sáng 20/6 rất được quan tâm bởi đông đảo các lãnh đạo, chuyên gia và những người làm báo nói chung khi bàn thảo sâu xung quanh việc trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra những cơ hội chưa từng có cho ngành báo chí và truyền thông Việt Nam, từ việc nâng cao chất lượng nội dung đến tăng cường tác động xã hội, giúp các tòa soạn báo chí thích nghi với kỷ nguyên số và đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của công chúng.
Tuy nhiên, các diễn giả cũng khẳng định, không thể áp dụng rập khuôn mô hình AI của phương Tây, mà phải thích ứng với hành vi độc giả Việt, ngữ cảnh văn hóa Việt và cả môi trường pháp lý tại Việt Nam. Khi được “may đo” đúng cách, AI sẽ là trợ thủ đắc lực giúp tòa soạn cá nhân hóa nội dung, tối ưu tương tác và tăng hiệu quả truyền thông tiếp thị.
Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng Biên tập báo Nhân dân Lê Quốc Minh phát biểu bế mạc Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025
Phiên số 5 với chủ đề Nguồn thu trong thời đại số: Không chỉ quảng cáo, báo chí phải bán được nhiều thứ hơn!, các diễn giả khẳng định, giờ đây, một tòa soạn không chỉ đối mặt với bài toán “viết hay" hay "làm nhanh", mà phải tự trả lời câu hỏi lớn hơn: Báo chí là “người dẫn đường" cho xã hội về thông tin, nhận thức, và định hướng dư luận, nhưng giữa kỷ nguyên số, vai trò ấy đang bị thách thức bởi một câu hỏi rất thực tế: Báo chí sống bằng gì?
Đặc biệt, phiên thảo luận thứ 10 của Diễn đàn với chủ đề đang rất nóng Nghị quyết 18 và yêu cầu đổi mới nhân sự báo chí đã thu hút đông đảo công chúng và người làm nghề. Nghị quyết 18, với mục tiêu tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị, đã yêu cầu báo chí phải “gọn hơn” để “mạnh hơn”. Tuy nhiên, tinh gọn không chỉ là việc sáp nhập, giảm số lượng hay cắt giảm nhân sự. Đó còn là câu chuyện về việc chúng ta tinh gọn giúp tối ưu hóa nguồn lực, giảm lãng phí và nâng cao hiệu quả hoạt động.
Có thể thất, diễn đàn Báo chí toàn quốc lần II – 2025 không chỉ dừng lại ở lễ kỷ niệm 100 năm Báo chí cách mạng, mà còn thực sự là bệ phóng chiến lược cho một nền báo chí Việt Nam vươn mình trong kỷ nguyên số. Các xu hướng đặt tại đây – từ chuyển đổi số, nội dung chất lượng, cân bằng nhân sự – đều hướng đến một mục tiêu chung: xây dựng báo chí tin cậy, chuyên nghiệp, nhân văn và bền vững.
Diễn đàn đã mở ra một không gian đối thoại, tạo điều kiện để các tổ chức báo chí thực hiện cách mạng nội tại, khẳng định vị thế trong mạng lưới truyền thông toàn cầu.
