Trước thực trạng trốn thuế, gian lận thuế diễn ra ngày càng phức tạp, các chuyên gia pháp lý cho rằng cần hoàn thiện hành lang pháp lý theo hướng thắt chặt những hoạt động giao dịch, mua bán và có chế tài xử lý mạnh mẽ hơn, để ngăn chặn tình trạng trốn thuế của các cá nhân, tổ chức.
Mới đây (ngày 2/7), Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Khánh Hòa khởi tố bị can, thực thi việc khám xét nơi ở, nơi làm việc với Luật sư Trần Vũ Hải (Trưởng Văn phòng Luật sư Trần Vũ Hải) và bà Ngô Tuyết Phương (vợ ông Hải, Giám đốc Công ty TNHH Luật Hà Nội) để điều tra về tội Trốn thuế, theo Điều 161 Bộ luật Hình sự 2015.
Trước đó, tháng 5/2018, Tòa án nhân dân một huyện ở tỉnh Thái Nguyên, đã tuyên phạt Giám đốc Công ty CP Vận tải Long Phượng 15 tháng tù về tội trốn thuế theo khoản 2, Điều 161 của Bộ luật Hình sự năm 1999, bởi công ty này có dấu hiệu không kê khai đầy đủ với cơ quan thuế về số lượng thực tế doanh thu của những chuyến xe vận chuyển hành khách.
Cũng trong năm 2018, UBND tỉnh Bắc Ninh phát hiện hàng loạt doanh nghiệp sai phạm nghiêm trọng về việc kê khai, quyết toán thuế tại Cụm công nghiệp Phú Lâm trên địa bàn huyện Tiên Du. Tổng số tiền kê khai sai, quyết toán sai là hơn 2,5 tỷ đồng, điều chỉnh giảm lỗ hơn 41 tỷ đồng, giảm khấu trừ thuế GTGT hơn 1,6 tỷ đồng. Một giám đốc doanh nghiệp đã bị khởi tố.
Thực trạng trên cho thấy, trốn thuế vẫn là vấn đề nhức nhối…
9 hành vi trốn thuế bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Trao đổi với Phóng viên Tạp chí Pháp lý, Luật sư Vũ Văn Thiệu, Giám đốc Công ty Luật hợp danh INCIP cho biết, hành vi trốn thuế, gian lận thuế đã được quy định trong Luật xử lý vi phạm hành chính, Luật Quản lý thuế, Bộ Luật Hình sự và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.
Trong lĩnh vực xử lý hành chính, hành vi trốn thuế, gian lận thuế sẽ có 2 hình thức xử phạt chính là phạt cảnh cáo và phạt tiền (quy định cụ thể tại Điều 6 Thông tư 166/2013/TT-BTC).
Căn cứ theo quy định tại Điều 104 Luật Quản lý thuế 2006 (sửa đổi bổ sung năm 2012), mọi hành vi vi phạm pháp luật về thuế được phát hiện phải được xử lý kịp thời, công minh, triệt để. Mọi hậu quả do vi phạm pháp luật về thuế gây ra phải được khắc phục theo đúng quy định của pháp luật.
Đồng thời, việc xử lý vi phạm pháp luật về thuế phải căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm và những tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng để quyết định mức xử phạt thích hợp.
Trường hợp vi phạm pháp luật về thuế đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thực hiện theo pháp luật hình sự và pháp luật tố tụng hình sự.”
Trong lĩnh vực hình sự, tội trốn thuế tùy mức độ vi phạm sẽ bị phạt tiền và áp dụng hình phạt tù có thời hạn, mức cao nhất của khung hình phạt là 7 năm tù đối với cá nhân, đối với pháp nhân thương mại thì trốn thuế có thể bị phạt tiền và đình chỉ hoạt động kinh doanh.
Đối với cá nhân, quy định tại Điều 200 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), 9 hành vi trốn thuế sau đây sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự:
Cụ thể, vi phạm về hồ sơ thuế bao gồm: không nộp hồ sơ đăng ký thuế, không nộp hồ sơ khai thuế, nộp hồ sơ khai thuế không đúng thời hạn theo quy định của pháp luật, không ghi chép trong sổ kế toán các khoản thu liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải nộp.
Việc không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ; ghi giá trị trên hóa đơn bán hàng thấp hơn giá trị thanh toán thực tế của hàng hóa, dịch vụ đã bán cũng là hành vi trốn thuế liên quan đến các hóa đơn bán hàng.
Ngoài ra, việc sử dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp khi hạch toán hàng hóa, nguyên liệu đầu vào; khai sai với thực tế hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu hoặc cố ý không kê khai hoặc khai sai về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu; cấu kết với người gửi hàng để nhập khẩu hàng hóa; sử dụng hàng hóa thuộc đối tượng không chịu thuế, miễn thuế, xét miễn thuế không đúng mục đích quy định mà không khai báo việc chuyển đổi mục đích sử dụng với cơ quan quản lý thuế,… cũng là những hành vi trốn thuế theo quy định pháp luật.
Bóc “phốt” những hành vi trốn thuế trong lĩnh vực bất động sản
Cũng theo Luật sư Thiệu, kinh doanh bất động sản, chuyển nhượng bất động sản,…là lĩnh vực thường xảy ra tình trạng không trung thực về giá đất, giá nhà ở trong hợp đồng chuyển nhượng để giảm các loại thuế như thuế thu nhập cá nhân, thuế trước bạ,… hoặc làm giả hồ sơ, giấy tờ, có sự móc nối, tiếp tay giữa các cá nhân, tổ chức để không xác nhận những khu đất sang tên đổi chủ nhiều lần, nhưng chỉ được đóng dấu công chứng có một lần. Đây là những hành vi được coi là gian lận thuế, trốn thuế quy định tại Điều 13 Thông tư 166/2013/TT-BTC và Điều 103 Luật quản lý thuế 2006.
Đồng quan điểm , Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Giám đốc Luật SBLaw nhận định: hiện nay, đa số hợp đồng mua bán nhà, đất đều khai giá thấp hơn nhiều so với giá giao dịch thực tế. Ví dụ: miếng đất đó được hai bên mua bán có giá 3 tỉ đồng nhưng giá ghi trên hợp đồng chuyển nhượng ra công chứng chỉ là 1 tỉ đồng.
Căn cứ vào Thông tư 111/2013/TT-BTC hướng dẫn Luật Thuế thu nhập cá nhân, đối với các giao dịch chuyển nhượng bất động sản, người bán phải nộp thuế thu nhập cá nhân là 2% tính trên giá trị chuyển nhượng ghi trên hợp đồng công chứng.
Trường hợp giá ghi trên hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn giá do UBND cấp tỉnh, thành phố quy định thì sẽ căn cứ theo bảng giá đất do UBND cấp tỉnh, thành phố quy định tại thời điểm chuyển nhượng để nộp thuế.
Phía người mua thì đóng lệ phí trước bạ nhà, đất là 0,5% tính trên bảng giá đất của UBND cấp tỉnh, thành phố ban hành tại thời điểm nộp lệ phí trước bạ.
Như vậy, trong việc khai thấp giá mua bán so với thực tế chuyển nhượng thì người bán thường được lợi hơn. Do vậy khi giao kết hợp đồng mua bán người bán thường thương lượng để có được hợp đồng công chứng thấp hơn giá mua bán thực tế để nộp thuế thấp.
Trong mua bán nhà, đất, hành vi khai sai làm giảm số tiền thuế phải nộp nếu bị phát hiện thì thường được xác định là hành vi vi phạm hành chính do hợp đồng mua bán có công chứng là chứng từ hợp pháp có hiệu lực ngay từ thời điểm công chứng viên công chứng hợp đồng và đây là căn cứ để tính thuế thu nhập cá nhân và lệ phí trước bạ.
Giải pháp nào để đẩy lùi “nạn” trốn thuế?
Trốn thuế, gian lận thuế là một hành vi khá phổ biến, diễn ra trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Để phòng tránh tội trốn thuế trên phương diện pháp lý và đạo đức, ông Vũ Văn Thiệu kiến nghị, các cơ quan quản lý khác nhau cần có một quy trình phối hợp hiệu quả với cơ quan quản lý thuế để phát hiện ra những sai phạm và xử lý kịp thời.
Hiện nay, hành lang pháp lý trong lĩnh vực thuế đang không ngừng hoàn thiện theo hướng thắt chặt những hoạt động giao dịch, mua bán và có chế tài xử lý mạnh mẽ hơn để ngăn chặn tình trạng trốn thuế của các cá nhân, tổ chức có hoạt động kinh doanh thương mại trong các lĩnh vực của đời sống.
Ngoài ra, hệ thống pháp luật cần đề cao tính truyên truyền, giáo dục về việc nộp thuế không chỉ là nghĩa vụ của nhân dân mà còn là để đảm bảo quyền và lợi ích cho họ.
Ở một góc nhìn khác, Luật sư Nguyễn Thanh Hà nhận định, mỗi người dân tự ý thức chấp hành quy định của pháp luật về nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước. Đây là cách tốt nhất để loại bỏ tình trạng trốn thuế hiện nay.
Thứ hai, cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra thuế một cách đồng bộ, toàn diện. Theo đó, đối tượng thanh tra, kiểm tra tập trung vào các doanh nghiệp có giao dịch liên kết, có dấu hiệu chuyển giá; kinh doanh thương mại điện tử; …
Các cơ quan quản lý thuế nên tiếp tục phối hợp với cơ quan Công an và các cơ quan liên quan để nắm bắt, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật về thuế; phối hợp kiểm tra, xác minh, cung cấp hồ sơ, thông tin nhanh chóng, kịp thời, nâng cao tính răn đe các đối tượng nộp thuế có hành vi trốn thuế, …
Việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin cũng được Luật sư Hà đề xuất nhằm tăng cường công tác phòng ngừa gian lận thuế đang diễn ra hiện nay.
Việt Nguyễn
