Báo chí và sứ mệnh tham gia hoàn thiện hệ thống pháp luật

(Pháp lý) - Trước những vấn đề nóng bỏng của đời sống hiện nay, báo chí đã và đang thể hiện, góp tiếng nói quan trọng. Không chỉ chú trọng và có nhiều đóng góp tích cực trong công tác phòng, chống tham nhũng, thời gian qua, nhiều cơ quan báo chí (trong đó có Tạp chí Pháp lý) đã dành thời lượng, chuyên trang, chuyên mục đặc biệt tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật đồng thời tích cực tham gia góp ý phản biện xây dựng hoàn thiện chính sách pháp luật. Nhiều quy định chính sách pháp luật thông qua phản biện trên báo chí, nhờ “công” của báo chí đã được sửa đổi, bổ sung hoặc phải hủy bỏ.

Có thể nói, tất cả những hiệu quả đó cho thấy sức mạnh và tầm quan trọng của báo chí trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống hiện nay. Vậy cần những giải pháp nào để phát huy hơn nữa vai trò của báo chí tham gia phản biện, góp phần hoàn thiện chính sách và pháp luật ? Xung quanh chủ đề này, Nhóm Phóng viên Pháp lý đã có cuộc trao đổi với ĐBQH Ngọ Duy Hiểu (Phó Trưởng đoàn ĐBQH Hà Nội) và ông Phạm Ngọc Thạch – Phó Trưởng Ban Pháp chế Phòng Thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI).

Ông Ngọ Duy Hiểu: Phản biện của báo chí rất quan trọng đối với công tác hoàn thiện chính sách pháp luật

Phóng viên: Những năm gần đây, VCCI thường tổ chức bình chọn văn bản pháp luật tốt nhất, tệ nhất. Có rất nhiều văn bản tệ được thống kê. Mới đây kiểm toán nhà nước cũng đề nghị Thủ tướng sửa đổi, bãi bỏ, thay thế 150 văn bản. Qua các phương tiện thông tin đại chúng rất nhiều những quy định pháp luật (ở dạng dự thảo) bất cập, xa cuộc sống cũng được chỉ ra. Là ĐBQH, ông có nhận xét gì về chất lượng soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật hiện nay?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Những năm qua và có lẽ nhiều năm nữa, đất nước ta vẫn ở giai đoạn tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật. Thực tế cho thấy, chất lượng nhiều văn bản luật và dự thảo văn bản luật ở nước ta chất lượng chưa cao. Các biểu hiện chủ yếu là: luật khung, luật ống; sự bất cập, mâu thuẫn trong hệ thống pháp luật; thiếu tầm nhìn, thiếu tư duy hệ thống; xa cuộc sống theo kiểu “chính sách trên trời, cuộc đời dưới đất” và căn bệnh “lợi ích nhóm” trong soạn thảo dự thảo luật. Thời gian qua, Quốc hội và Chính phủ đang khẩn trương khắc phục thực trạng này, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước.

Phóng viên: Hệ quả và hậu quả của những văn bản, chính sách pháp luật xa rời cuộc sống là gì, thưa ông?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Những đạo luật xa rời cuộc sống để lại hậu quả xấu về nhiều mặt. Sẽ có những lĩnh vực cần luật điều chỉnh thì luật lại không chạm tay tới. Luật không giải quyết được vấn đề cuộc sống đặt ra, không có các chuẩn mực pháp lý để điều chỉnh các quan hệ xã hội, cản trở sự phát triển, thậm chí là gây rối loạn xã hội. Đó là sự tốn kém, lãng phí của quá trình xây dựng, ban hành, triển khai, thi hành luật. Và điều quan trọng nhất là niềm tin của nhân dân về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hình thành “bệnh nhờn luật” bởi luật không đi vào cuộc sống, cứ lơ lửng ở đâu đó quanh cuộc sống của người dân, và người dân đôi khi lựa chọn “lách luật” là con đường sống, con đường phát triển. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm.

Phóng viên: Quy trình xây dựng các văn bản pháp luật hiện nay có những bất cập gì? Tới đây cần sửa đổi quy trình này thế nào?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật mới có hiệu lực thi hành, tôi nghĩ chưa đủ thời gian và trải nghiệm để đánh giá tính phù hợp hay không của quy trình làm luật, nhưng có điều, đánh giá từng quy trình, tôi thấy cần chỉ rõ những hạn chế của quy trình xây dựng luật hiện nay để chúng ta nghiên cứu, rút kinh nghiệm, khắc phục.

Thứ nhất, đó là nhiều đề xuất, sáng kiến luật chưa thực sự xuất phát từ nhu cầu của cuộc sống (đòi hỏi của số đông người dân, tổ chức, doanh nghiệp). Đôi khi nó là ý chí chủ quan của một bộ, ngành, nó chưa thực sự là đòi hỏi của cuộc sống.

Thứ hai, có những Ban soạn thảo một số dự luật chưa huy động được đội ngũ chuyên gia giỏi, giàu kinh nghiệm, tâm huyết tham gia soạn thảo luật. Còn quá nhiều dự án luật do các cán bộ rất trẻ, thiếu kinh nghiệm đảm nhận những nhiệm vụ quan trọng. Vì vậy, chất lượng các dự thảo còn chưa đáp ứng là điều khó tránh khỏi.

Thứ ba, quá trình lấy ý kiến và lắng nghe ý kiến các ngành, các chuyên gia và nhân dân còn nhiều bất cập. Chưa tổng hợp, chọn lọc được nhiều ý kiến hay trong quá trình hoàn thiện dự thảo luật.

Thứ tư, một số Ban soạn thảo chưa chịu lắng nghe, thiếu cầu thị, đôi khi khư khư giữ ý kiến riêng của cơ quan mình trong quá trình hoàn thiện dự thảo.

Phóng viên: Có ý kiến cho rằng, không chỉ có quy trình ban hành văn bản pháp luật mà ngay cả quy trình quyết định những chính sách, chủ trương, dự án lớn cũng có vấn đề, nhưng thường được biện minh là đúng quy trình, nhưng không ít Dự án, chính sách khi đưa ra dư luận vẫn bị phản ánh gay gắt. Ông thấy có những hạn chế gì trong quy trình đánh giá và thông qua các chủ trương và chính sách lớn của các cơ quan nhà nước?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Quy trình chỉ là trình tự, được coi như mặt hình thức của vấn đề. Còn việc nghiên cứu, xem xét, thảo luận, tranh luận một cách trí tuệ, dân chủ, tôn trọng ý kiến khác biệt, với động cơ trong sáng, không bị lợi ích nhóm chi phối mới là con đường đi đến những chính sách, dự án khoa học, hiệu quả, chất lượng.

Tôi nghĩ, có mấy hạn chế trong đánh giá và thông qua các chủ trương, dự án lớn có thể dẫn đến sự phản ứng của dư luận, đó là: Thiếu thông tin, thiếu sự thuyết minh, giải trình kỹ càng, chi tiết, khoa học. Thiếu dân chủ, thiếu tôn trọng ý kiến khác biệt, thiếu minh bạch và cơ chế giám sát. Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao chuẩn bị chính sách, dự án. Và cuối cùng, đó là thiếu sự trong sáng, bị “lợi ích nhóm” chi phối.

Phóng viên: Có ý kiến cho rằng ta đã có Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhưng còn thiếu chế tài xử lý với những vi phạm khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật xa rời thực tế, chất lượng kém, chưa thi hành đã phải sửa đổi? Ý kiến của ông về vấn đề này thế nào?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Đúng là chúng ta đang thiếu chế tài trong lĩnh vực xây dựng pháp luật. Lĩnh vực thi hành luật ta đã có quy định khá đầy đủ rồi. Chế tài cần được quy định nhưng cũng phải lưu ý đến tính đặc thù của lĩnh vực này. Cần có chế tài để tăng cường trách nhiệm của các cơ quan tham gia quy trình xây dựng pháp luật, nhất là trách nhiệm của cơ quan soạn thảo, của người đứng đầu các cơ quan.

Phóng viên: Thực tế thời gian qua, các cơ quan ban hành chính sách tự phát hiện chính sách bất cập hầu như rất hiếm. Chủ yếu là những phát hiện từ dư luận, báo chí. Với cương vị ĐBQH, ông đánh giá thế nào về chức năng, vai trò của báo chí trong góp ý, phản biện xây dựng chính sách và xây dựng các VBQPPL?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Báo chí có vai trò rất lớn, rất quan trọng trong góp ý, phản biện chính sách, pháp luật. Báo chí phản ánh các vấn đề của cuộc sống, từ đó nêu lên nhu cầu xây dựng mới hoặc hoàn thiện chính sách, pháp luật để đáp ứng các vấn đề cuộc sống đặt ra. Báo chí thông tin đến người dân các dự án luật, các vấn đề cần nhân dân góp ý xây dựng luật để người dân thực hiện quyền tham gia xây dựng pháp luật của mình. Ở khía cạnh khác, báo chí phản ánh đến các cơ quan chức năng ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, ý kiến xây dựng chính sách, pháp luật của người dân. Chức năng cầu nối giữa nhân dân với các cơ quan tham gia quy trình xây dựng pháp luật của báo chí là rõ nhất, nó khẳng định vai trò, vị trí rất quan trọng của loại hình này trong việc hoàn thiện chính sách, pháp luật.

Những năm gần đây, các cơ quan xây dựng và ban hành chính sách, pháp luật đã quan tâm hơn trong việc tiếp nhận, lắng nghe ý kiến, phản biện của báo chí. Song chất lượng và mức độ tiếp nhận, lắng nghe, tiếp thu chưa thực sự đạt được như mong muốn. Tôi nghĩ, các cơ quan được giao nhiệm vụ soạn thảo, thẩm tra các dự án luật, chính sách cần phân công một bộ phận tiếp nhận, lắng nghe, tiếp thu ý kiến của báo chí, coi đây là một kênh không thể thiếu trong quá trình xây dựng pháp luật, chính sách.

(ĐBQH Ngọ Duy Hiểu)

Phóng viên: Ông đánh giá thế nào về việc tiếp nhận, lắng nghe phản biện của báo chí của các cơ quan xây dựng và ban hành chính sách pháp luật hiện nay?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Những năm gần đây, các cơ quan xây dựng và ban hành chính sách, pháp luật đã quan tâm hơn trong việc tiếp nhận, lắng nghe ý kiến, phản biện của báo chí. Song chất lượng và mức độ tiếp nhận, lắng nghe, tiếp thu chưa thực sự đạt được như mong muốn. Tôi nghĩ, các cơ quan được giao nhiệm vụ soạn thảo, thẩm tra các dự án luật, chính sách cần phân công một bộ phận tiếp nhận, lắng nghe, tiếp thu ý kiến của báo chí, coi đây là một kênh không thể thiếu trong quá trình xây dựng pháp luật, chính sách.

Bản thân tôi luôn dõi theo, ghi chép những vấn đề báo chí nêu để phục vụ công tác nói chung và tham gia xây dựng chính sách, pháp luật nói riêng.

Phóng viên: Ông mong muốn gì ở cơ quan báo chí trong việc tham gia vào quy trình xây dựng chính sách, pháp luật?

ĐBQH Ngọ Duy Hiểu: Với vai trò hết sức quan trọng của mình, tôi mong muốn các cơ quan báo chí cần có nhiều đóng góp hơn nữa trong quá trình xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật ở nước ta. Muốn vậy, các cơ quan báo chí cần đi sát cuộc sống của người dân và cộng đồng doanh nghiệp để phát hiện nhu cầu xây dựng chính sách, pháp luật. Xây dựng mạng lưới chuyên gia làm cộng tác viên của báo liên quan đến vấn đề xây dựng chính sách, pháp luật. Phân công phóng viên giỏi, có nhiều kinh nghiệm trong phát hiện và triển khai đề tài phụ trách lĩnh vực này. Trên mặt báo, cần tăng cường tính tranh luận, phản biện, đưa đậm ý kiến của nhân dân và cộng đồng doanh nghiệp. Báo chí cần có thái độ khách quan trước những vấn đề còn nhiều tranh luận, nhiều ý kiến khác nhau. Ngoài việc phản ánh trên mặt báo, các cơ quan báo chí cần tăng cường tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm, giao lưu trực tuyến để thu thập ý kiến nhân dân và chuyên gia trong việc hoàn thiện chính sách, pháp luật. Mỗi cơ quan báo chí, tùy điều kiện cụ thể, nên có chuyên đề, chuyên mục về vấn đề xây dựng chính sách, pháp luật. Tôi tin rằng, thời gian tới, cơ quan báo chí nước ta sẽ có nhiều đóng góp hơn nữa cho việc xây dựng chính sách, pháp luật, trong đó có Tạp chí Pháp lý – cơ quan ngôn luận, tiếng nói của giới Luật gia Việt Nam.

Ông Phạm Ngọc Thạch: Nhiều chính sách pháp luật kinh tế được sửa đổi, bổ sung nhờ “công” của Báo chí

Trong mối quan hệ giữa doanh nghiệp (DN) với Nhà nước, nhiều ý kiến cho rằng sẽ là thiếu sót nếu không nhắc tới vai trò của báo chí – vai trò “kết nối” giữa DN và các nhà hoạch định chính sách, xây dựng sửa đổi pháp luật. Báo chí góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành của các cơ quan Nhà nước; nâng cao chất lượng trong hoạch định chính sách, xây dựng và sửa đổi pháp luật; góp phần tháo gỡ khó khăn, bất cập, thúc đẩy DN phát triển. Xung quanh vấn đề này, Phóng viên Pháp lý đã có cuộc trao đổi với ông Phạm Ngọc Thạch, Phó Trưởng Ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) .

Phóng viên: Với cương vị Phó trưởng Ban Pháp chế của VCCI – đơn vị luôn đồng hành, hỗ trợ DN, phản ánh tâm tư nguyện vọng của DN tới Chính phủ và các cơ quan chức năng trong việc hoạch định chính sách, xây dựng và sửa đổi pháp luật về kinh tế, xin ông lý giải rõ hơn về mối quan hệ đặc biệt này?

Ông Phạm Ngọc Thạch: Báo chí có vai trò rất quan trọng để truyền tải và kết nối các thông tin giữa DN với các nhà hoạch định chính sách. Điều này xuất phát từ nguyên lý hết sức cơ bản là các DN luôn luôn mong muốn được hoạt động trong môi trường kinh doanh có nhiều thuận lợi để làm sao có thể tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình một cách hiệu quả nhất. Môi trường kinh doanh thuận lợi chỉ được tạo nên khi có một thể chế chính sách, pháp luật mang tính thân thiện, mang tính tạo thuận lợi cho các DN được hoạt động. Điều đó đòi hỏi rất lớn ở chất lượng xây dựng chính sách, pháp luật phải đảm bảo đi từ thực tiễn, phù hợp với thực tiễn thị trường trong nước và thế giới. Để làm được điều đó, cần có sự kết nối và tương tác giữa DN – đối tượng tuân thủ pháp luật và các nhà hoạch định chính sách – những người làm ra hệ thống pháp luật.

Đối với DN, bên cạnh mối quan tâm về thị trường, người tiêu dùng, đối tác kinh doanh, kết nối các chuỗi sản xuất… thì điều cần thiết đối với họ là phải nắm bắt và hiểu được hệ thống pháp luật hiện hành tại nơi mà họ hoạt động sản xuất kinh doanh đồng thời luôn mong muốn đưa được tiếng nói, nguyện vọng của mình tới các nhà quản lý, các nhà làm chính sách, làm luật để được lắng nghe, thấu hiểu và tháo gỡ khó khăn. Đối với nhà hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật, họ cần phải nắm được những vướng mắc, khó khăn, bất cập của hệ thống pháp luật hiện tại khi áp dụng trên thực tế; hiểu được những mong muốn, kỳ vọng của cộng đồng DN trong quá trình tuân thủ pháp luật để từ đó đưa ra những điều chỉnh phù hợp nhất với thực tế. Do đó, tôi phải khẳng định rằng: Báo chí chính là kênh quan trọng và phổ biến nhất để đứng ra giải quyết vấn đề tương tác, kết nối giữa DN với Nhà nước để đạt được mục tiêu chung là làm sao có được một hệ thống pháp luật minh bạch nhất, hoàn thiện nhất, tạo thuận lợi cho DN nói riêng và cho kinh tế đất nước phát triển.

Phóng viên: Trên thực tế, báo chí đã có các hình thức thể hiện vai trò kết nối giữa DN với Nhà nước như thế nào thưa ông?

Ông Phạm Ngọc Thạch: Về tổng thể thì tôi phải khẳng định rằng, bất kỳ sự tương tác nào giữa Nhà nước với DN cũng có sự tham gia mạnh mẽ của báo chí.

Trước hết, đối với loại tương tác trực tiếp giữa Nhà nước với DN, thì báo chí đóng vai trò như “chất xúc tác” làm cho quá trình tương tác đó trở nên mạnh hơn, hiệu quả hơn. Cụ thể, DN có thể phản ánh tiếng nói, khó khăn, nguyện vọng của mình trực tiếp tới các cơ quan Nhà nước thông qua các cuộc tiếp xúc với cán bộ cơ quan Nhà nước trong quá trình hoạt động, làm việc hàng ngày; qua các hội nghị, hội thảo, diễn đàn, đối thoại giữa DN với Nhà nước do các cơ quan Nhà nước, các Hiệp hội DN tổ chức; qua việc tham gia vào các cuộc điều tra, khảo sát lấy ý kiến do VCCI và một số đơn vị khác tổ chức; qua các cuộc tiếp xúc cử tri của Đại biểu HĐND, Đại biểu QH…Trong tất cả các cuộc tiếp xúc hay tương tác nói trên, các cơ quan báo chí đều đưa tin, phản ánh và công bố các kết quả điều tra, khảo sát một cách tích cực. Nhờ đó mà những nội dung, những vấn đề đưa ra trong mỗi cuộc tiếp xúc đó được phổ biến một cách rộng rãi tới cộng đồng, góp phần “ràng buộc” trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong việc “hiện thực hóa” những lời hứa với DN, để những lời hứa đó không bị “lãng quên”.

Thứ hai, đối với loại tương tác gián tiếp giữa Nhà nước với DN, thì rõ ràng vai trò của báo chí thể hiện dưới hình thức trung gian – hình thức phổ biến nhất của báo chí trong việc kết nối DN với Nhà nước. Không phải ngày nào Chính phủ và các cơ quan chức năng cũng có những diễn đàn giữa DN với Nhà nước và không phải diễn đàn nào cũng có sự tham gia đầy đủ của cộng đồng DN cũng như phản ánh được hết tiếng nói của cộng đồng DN. Do vậy, hầu hết tiếng nói của DN đều phải thông qua báo chí mới có thể đến được với Nhà nước. Với vô số những tin bài phản ánh về tình hình kinh tế trong nước, thế giới; phản ánh thực trạng khó khăn trong hoạt động sản xuất kinh doanh của DN; phản ánh tiếng nói, nguyện vọng của tầng lớp doanh nhân… Báo chí đưa đến cho các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách cái nhìn tổng thể và sát thực về “bức tranh” của nền kinh tế Việt Nam cũng như thế giới. Từ đó Nhà nước có thể thấy được những bất cập, những khoảng chênh giữa thực tế với quy định pháp luật để tìm ra giải pháp tháo gỡ, điều chỉnh.

Thứ ba, báo chí còn trực tiếp đưa ra những kiến nghị, những giải pháp xây dựng chính sách, sửa đổi pháp luật giúp Nhà nước tháo gỡ khó khăn cho DN thông qua các bài viết mang tính nghiên cứu khoa học pháp lý, các bài phỏng vấn trao đổi ý kiến với các chuyên gia…

Phóng viên: Đã có những chính sách, quy định pháp luật nào về lĩnh vực kinh tế và DN mà “nhờ công” của báo chí, chính sách quy định đó được xây dựng mới hoặc sửa đổi và đem lại hiệu quả tích cực cho cộng đồng DN nói riêng và cho nền kinh tế nói chung, thưa ông?

Ông Phạm Ngọc Thạch: Hiện nay chưa có nghiên cứu nào hoặc báo cáo nào chỉ ra các chính sách pháp luật, các dự án Luật được xây dựng hoặc sửa đổi “nhờ công” của báo chí. Bởi vì như tôi đã khẳng định ở trên, trong mối quan hệ giữa DN với Nhà nước luôn có sự góp mặt tích cực của báo chí. Do đó việc một chính sách pháp luật mới ra đời, một Dự án Luật mới được xây dựng, sửa đổi đều có công lớn của báo chí.

Thực tế nhiều năm qua cho thấy, thông qua báo chí, những ý kiến của DN, người dân đã được Nhà nước tiếp thu và giải quyết thông qua việc sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới chính sách luật pháp nhằm tạo thuận lợi cho DN phát triển lành mạnh, tạo môi trường kinh doanh cạnh tranh bình đẳng. Từ những chủ trương, chính sách mang tính chỉ đạo chung được đưa ra trong các văn kiện Đại hội Đảng (như tại Đại hội Đảng lần thứ 12 khẳng định kinh tế tư nhân là động lực phát triển…), cho đến việc sửa đổi, bổ sung các Luật trong các kỳ họp Quốc hội như: Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp, Luật Đấu thầu, Luật Thương mại, Luật Cạnh tranh, Luật Quản lý thuế, Luật Đất đai, Luật hỗ trợ Doanh nghiệp nhỏ và vừa…cùng một loạt các quy định liên quan đến thủ tục hành chính ảnh hưởng đến hoạt động của DN…Tất cả đều có sự đóng góp không nhỏ của báo chí.

Bản thân tôi ấn tượng nhất với một loạt các quy định của Bộ Công thương đã được điều chỉnh, sửa đổi nhờ sự vào cuộc mạnh mẽ của báo chí. Ở đây, một mặt báo chí phản ánh lại nỗi bức xúc của cộng đồng DN, một mặt báo chí cũng đã tự tiến hành nhiều cuộc điều tra, nghiên cứu, phỏng vấn các chuyên gia kinh tế, pháp luật để có được những đề xuất khoa học nhất, chất lượng nhất chứ không đơn thuần chỉ phản ánh, đưa tin. Ví dụ như: Quy định của Bộ Công thương về việc kiểm tra hàm lượng formaldehyt và amin thơm đối với sản phẩm dệt may theo Thông tư số 37/2015 không những gây vướng mắc, phiền hà, tốn kém về mặt thời gian và tiền bạc cho DN mà còn không phù hợp với thông lệ quốc tế, do đó Thông tư này đã chính thức bị bãi bỏ vào năm 2016; hay các quy định về dán nhãn năng lượng đối với máy móc, các mặt hàng tiêu dùng và quy định về điều kiện quy mô kinh doanh đối với doanh nghiệp xuất khẩu gạo…cũng đã được sửa đổi sau khi báo chí lên tiếng mạnh mẽ.

Phóng viên: Bên cạnh những mặt tích cực mà báo chí đã đạt được trong việc kết nối DN với các nhà hoạch định chính sách, xây dựng và sửa đổi pháp luật thì chắc chắn không tránh khỏi những hạn chế, tiêu cực còn tồn tại trong hoạt động của các cơ quan báo chí. Xin ông cho biết ý kiến của mình về những hạn chế, yếu kém này?

Ông Phạm Ngọc Thạch: Theo tôi, bất kỳ ở đâu, ở cơ quan, đơn vị nào, trong hoạt động của mình cũng không tránh khỏi nhiều hạn chế, yếu kém. Và cơ quan báo chí cũng vậy, bên cạnh việc thể hiện vai trò làm cầu nối giữa DN và Nhà nước một cách tích cực thì tôi mong muốn các cơ quan báo chí cũng cần phản ánh khách quan, trung thực những sai phạm, những biểu hiện “lách luật” của các DN trong quá trình thực hiện, tuân thủ pháp luật. Vì Nhà nước, một mặt cố gắng hết sức để tạo điều kiện thuận lợi cho cộng đồng DN sản xuất kinh doanh bằng hệ thống pháp luật minh bạch, thân thiện thì mặt khác cũng cần ngăn chặn các hành vi trục lợi từ “lỗ hổng” của pháp luật.

Về cơ bản, tôi cho rằng báo chí đã luôn làm tốt nhiệm vụ điều tra, phát hiện các hành vi vi phạm trong xã hội nói chung và trong hoạt động của DN nói riêng. Nhưng ở một khía cạnh nào đó, báo chí vẫn bị hạn chế khi thực hiện nhiệm vụ này của mình bởi họ còn phụ thuộc một phần kinh phí hoạt động vào các DN – là những đối tác quan trọng trong các hợp đồng quảng cáo hay trong các hoạt động khác của họ.

Điều này cũng dễ hiểu và dễ cảm thông vì hiện nay kinh phí hoạt động của các cơ quan báo chí là khá khó khăn. Tuy nhiên tôi hy vọng rằng những hạn chế này của các cơ quan báo chí sẽ dần được khắc phục trong thời gian tới.

Phóng viên: Trong thời đại công nghệ số hiện nay với sự bùng nổ của vô vàn kênh thông tin có sức lan tỏa nhanh như vũ báo, báo chí chính thống phải làm gì để phát huy có hiệu quả vai trò “bạn đồng hành” của DN, vai trò “cầu nối” giữa DN với các nhà làm luật? Nhà nước cũng như các DN cần phải làm gì để tạo điều kiện cho báo chí phát huy vai trò nói trên?

Ông Phạm Ngọc Thạch: Bản thân mỗi cơ quan báo chí cần xác định cho mình một thương hiệu mạnh, phải có những dấu ấn phong cách, phẩm chất thể hiện qua chất lượng nội dung thông tin, bình luận, bài phỏng vấn, nghiên cứu, phản hồi của độc giả. Đặc biệt, điều quan trọng nhất là phải bảm đảm tính chính xác và trung thực trong tất cả các nội dung, bài viết. Tôi mong muốn các cơ quan báo chí hãy cứ mạnh dạn lên tiếng, phản ánh mọi sự thật khách quan liên quan đến hoạt động kinh doanh sản xuất của các DN, những khó khăn, vướng mắc khi DN tuân thủ pháp luật cũng như những DN làm trái pháp luật, làm sai thì phải kiên quyết “vạch trần”. Mọi hành vi cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh, gây khó khăn, sách nhiễu của các cơ quan Nhà nước đối với DN cũng phải được báo chí lên án.

Theo ông Phạm Ngọc Thạch: Về mặt thực tiễn, Nhà nước cần tạo được cơ chế tiếp nhận, xem xét, nghiên cứu và xử lý những thông tin quan trọng mà báo chí phản ánh trong lĩnh vực kinh tế và hoạt động sản xuất kinh doanh của DN một cách đồng bộ, thường xuyên và có trách nhiệm. Nhà nước cũng cần tổ chức nhiều hơn các chương trình, diễn đàn, hội nghị trao đổi để khẳng định vai trò này của báo chí, để đưa ra thông điệp rằng báo chí là một kênh đáng tin cậy “giúp sức” cho Nhà nước tương tác với DN, từ đó khuyến khích cộng đồng DN tìm đến và thắt chặt mối quan hệ đồng hành với các cơ quan báo chí.

Bên cạnh đó, báo chí cũng nên dành những “mảnh đất” để viết về những tấm gương doanh nhân ưu tú, những DN có nhiều thành tích tốt đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế quốc dân, đặc biệt là viết nhiều hơn về những DN trẻ khởi nghiệp sáng tạo để tạo động lực, khí thế hứng khởi cho cộng đồng DN và doanh nhân, góp phần phát triển kinh tế đất nước.

Đối với cộng đồng DN, tôi muốn nhắn nhủ rằng họ hãy tin tưởng, cộng tác và coi báo chí như “bạn đồng hành” thân thiết, tương trợ lẫn nhau để mạnh dạn tìm đến các cơ quan báo chí phản ánh trung thực những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động sản xuất kinh doanh của mình cũng như thông qua cơ quan báo chí đưa những mong muốn, nguyện vọng của mình tới các nhà quản lý kinh tế, các nhà xây dựng pháp luật, hoạch định chính sách… DN cần thắt chặt mối quan hệ với báo chí vì lợi ích chung của cộng đồng, vì sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Về phía Nhà nước, để tạo điều kiện cho báo chí thực hiện việc kết nối thông tin giữa DN với Nhà nước, Nhà nước đã thông qua Luật Báo chí và nhiều văn bản pháp luật liên quan để đảm bảo quyền tự do ngôn luận, quyền tự do báo chí nói chung. Bên cạnh đó, Nhà nước luôn có những sự chỉ đạo, khuyến khích các cơ quan, ban ngành cung cấp thông tin cho báo chí, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà báo, phóng viên tác nghiệp, đưa tin…

Tôi nghĩ rằng, về mặt pháp luật thì không có gì ðáng bàn nhýng về mặt thực tiễn, Nhà nước cần tạo được cơ chế tiếp nhận, xem xét, nghiên cứu và xử lý những thông tin quan trọng mà báo chí phản ánh trong lĩnh vực kinh tế và hoạt động sản xuất kinh doanh của DN một cách đồng bộ, thường xuyên và có trách nhiệm. Nhà nước cũng cần tổ chức nhiều hơn các chương trình, diễn đàn, hội nghị trao đổi để khẳng định vai trò này của báo chí, để đưa ra thông điệp rằng báo chí là một kênh đáng tin cậy “giúp sức” cho Nhà nước tương tác với DN, từ đó khuyến khích cộng đồng DN tìm đến và thắt chặt mối quan hệ đồng hành với các cơ quan báo chí.

Tôi hy vọng rằng, với sự nỗ lực tích cực từ cả ba bên: Nhà nước – Báo chí – DN trong đó báo chí với vai trò là “sứ giả” kết nối cộng đồng DN với Nhà nước (mà quan trọng nhất là các nhà hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật) sẽ tạo nên một vòng tròn vững chắc, đồng tâm hiệp lực vì mục tiêu chung là xây dựng và phát triển nền kinh tế đất nước ngày càng tốt đẹp hơn, giàu mạnh hơn!

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn hai ông đã tham gia cuộc đối thoại đặc biệt với Phóng viên Pháp lý nhân ngày Báo chí CMVN!

Phan Tĩnh - Lan Hương (thực hiện)