(Pháp lý) - Trong án hành chính, người dân thắng kiện một cơ quan nhà nước không nhiều, tuy nhiên khi thắng kiện rồi thì việc thi hành án cũng hết sức gian nan. Thực tiễn tại nhiều nơi, các cơ quan nhà nước cố tình né tránh trách nhiệm thi hành bản án, quyết định đã có hiệu lực của Tòa án.
Theo thống kê chưa đầy đủ của Bộ Tư pháp trong báo cáo gửi Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, tính đến ngày 30/4/2018 cả nước có 50 bản án, quyết định mà người phải thi hành án là UBND chưa thi hành, trong đó riêng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chiếm đến 14 vụ. Bài viết sau đây xin nêu lại một vụ việc cụ thể để bạn đọc hiểu vì sao Bà Rịa – Vũng Tàu hiện có 14 bản án quyết định chưa được UBND thi hành.
Án hành chính có hiệu lực, cơ quan nhà nước không thi hành
Ông Hoàng Bùi Hường và bà Dương Thị Liên sử dụng mảnh đất diện tích 909,8m2 tại khu Ngọc Tước, bãi sau TP Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (nay là số 02A đường Nguyễn Chí Thanh, phường Thắng Tam) để làm nhà ở và bán quán nước trước năm 1990 tới nay. Năm 2010, gia đình ông Hường đi nộp hồ sơ xin cấp GCN quyền sử dụng đất thì phát hiện Công ty CP Đầu tư Phát triển bất động sản Vũng Tàu đang làm thủ tục xin thỏa thuận địa điểm đầu tư dự án khách sạn trên diện tích đất của gia đình đang ở nên gia đình ông đã làm đơn đề nghị ngăn chặn.
Thỏa thuận địa điểm đầu tư khách sạn của Công ty CP Đầu tư Phát triển Bất động sản Vũng Tàu sau đó không được UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu chấp nhận. Nhưng, hồ sơ xin cấp GCN quyền sử dụng đất của gia đình ông Hường đã bị Văn phòng đăng kí Quyền sử dụng đất TP Vũng Tàu trả hồ sơ với lý do hồ sơ không đủ điều kiện cấp giấy chứng nhận QSDĐ theo quy định.
[caption id="attachment_207772" align="aligncenter" width="410"]
Khu đất tại Bà Rịa – Vũng Tàu của ông Hường và bà Liên.[/caption]
Ông Hường, bà Liên khởi kiện hành vi hành chính về việc trả hồ sơ, không cấp giấy chứng nhận QSDĐ cho gia đình. Tại 2 cấp xét xử của Tòa án tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đều nhận định diện tích đất trên của ông Hường, bà Liên có đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tuyên toàn bộ hành vi hành chính về việc trả hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận QSDĐ của Văn phòng đăng kí QSDĐ TP Vũng Tàu là trái luật, hủy bỏ văn bản trả lại hồ sơ của Văn phòng đăng kí QSDĐ TP Vũng Tàu.
Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, ngày 11/8/2014, gia đình ông Hường nộp lại hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng diện tích 909,8m2 đất nói trên. Sau khi tiến hành các thủ tục như: niêm yết công khai tại phường, xác minh, thẩm tra thông tin địa chính thì Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất TP Vũng Tàu làm thủ tục chuyển hồ sơ sang cơ quan thuế để tính nghĩa vụ với nhà nước và vợ chồng ông Hường đã hoàn tất nghĩa vụ thuế. Hồ sơ xin cấp GCNQSDĐ sau đó được trình lên UBND TP Vũng Tàu. Tuy nhiên không hiểu vì lý do gì, hồ sơ này đã bị ngưng lại ???
Ngày 25/9/2015, Chi cục Thi hành án dân sự TP Vũng Tàu có văn bản số 729/CCTHA gửi Chi nhánh Văn phòng đăng ký QSDĐ TP Vũng Tàu đôn đốc thi hành bản án phúc thẩm hành chính đã có hiệu lực pháp luật số 08/2014/HC-PT ngày 27/5/2014.
Tuy nhiên UBND thành phố Vũng Tàu đã không thi hành bản án hành chính trên, không cấp GCNQSDĐ cho gia đình ông Hường mà chuyển hồ sơ qua Công an TP Vũng Tàu để triệu tập ông Hường lên để điều tra xác minh. Sau đó công an thành phố Vũng Tàu có văn bản báo cáo cho UBND thành phố Vũng Tàu. Dựa vào báo cáo này, ngày 20/10/2016, UBND thành phố Vũng Tàu và chi nhánh Văn phòng đăng kí QSDĐ thành phố Vũng Tàu có văn bản đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân cấp cao và Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp cao tại thành phố Hồ Chí Minh xem xét theo thủ tục tái thẩm đối với bản án phúc thẩm của Tòa án nhân dân tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu.
Ngày 14/7/2018, Viện Kiểm sát nhân dân Cấp cao có thông báo số 82/VC3-V3 và ngày 14/8/2018 Tòa án nhân dân Cấp cao có thông báo giải quyết đơn đề nghị tái thẩm số 101/TB-TA, đều trả lời UBND TP Vũng Tàu và Chi nhánh văn phòng Đăng ký đất đai TP. Vũng Tàu với nội dung : “Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm nhận định đúng về nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất và chấp nhận yêu cầu khởi kiện của ông Hường, bà Liên về việc tuyên bố hành vi hành chính của văn phòng Đăng ký QSDĐ TP Vũng Tàu về việc không cấp giấy CNQSDĐ cho ông Hường, bà Liên là trái pháp luật, đồng thời hủy bỏ công văn số 3326/CV-VPĐKQSDĐ là đúng. Vì vậy, không có căn cứ kháng nghị theo thủ tục tái thẩm đối với bản án hành chinh Phúc thẩm nêu trên”. Lạ là đến nay UBND TP Vũng Tàu vẫn không thi hành bản án hành chính trên. Gia đình ông Hường phải khốn khổ gõ cửa kêu cứu nhiều cơ quan chức năng khác nhau.
Bộ Tài nguyên và Môi trường: Xem xét cấp GCNQSDĐ cho công dân
Luật sư Phương Anh – Công ty Luật NHB – Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho biết: Là luật sư bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của ông Hường và bà Liên, ngày 15/3/2019, Công ty Luật NHB đã có văn bản số 1701.01/2017/CV-NHB gửi Bộ Tài nguyên và Môi trường để hỏi về việc cấp giấy CNQSDĐ trong trường hợp này. Ngày 26/4/2019, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản số 1900/BTNMT-TTR trả lời với nội dung “Gia đình ông Hường, bà Liên là người đang sử dụng nhà, đất tại địa chỉ nêu trên; được xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định tại Khoản 2 Điều 101 Luật Đất đai năm 2013…”
Luật sư Vũ Kim Hoàn, Giám đốc Công ty Luật TNHH HQC cho biết: Công ty luật TNHH HQC là đơn vị tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho gia đình ông Hoàng Bùi Hường và bà Dương Thị Liên theo giấy mời Luật sư ngày 12/03/2019. Qua nghiên cứu hồ sơ, tiếp xúc và thẩm tra các tài liệu thì thấy rằng diện tích đất trên của gia đình ông Hường, bà Liên đủ điều kiện để được cấp giấy CNQSDĐ theo đúng quy định của pháp luật. Nhưng do vụ việc còn có những quan điểm chưa đồng nhất ở chính quyền địa phương nên để có căn cứ vững chắc khi tham gia bảo vệ quyền lợi cho gia đình ông Hường thì ngày 9/4/2019, Công ty đã có Công văn số 15A/2019/CV-HQC gửi tới Tổng cục Quản lý đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường) để xin giải đáp về hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của gia đình ông Hường.
Mới đây nhất, ngày 26/4/2019, Tổng cục Quản lý đất đai có văn bản số 718/TCQLĐĐ-CĐKĐĐ gửi Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu với nội dung:
“Tổng cục Quản lý đất đai nhận được Công văn số 15A/2019/CV-HQC ngày 09 tháng 4 năm 2019 của Công ty Luật TNHH HQC (là Công ty Luật tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho gia đình ông Hường, bà Liên) về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (các tài liệu được liệt kê và gửi theo Công văn). Sau khi nghiên cứu, nếu không có tình tiết nào khác, Tổng cục Quản lý đất đai có ý kiến và đề nghị Sở Tài nguyên và Môi trường kiểm tra, chỉ đạo: Tiếp nhận, giải quyết thủ tục đề nghị đăng ký, cấp Giấy chứng nhận của người sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật, theo yêu cầu đã giải quyết của Tòa án, Viện Kiểm sát, bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho người sử dụng đất đối với trường hợp người sử dụng đất đã sử dụng ổn định từ trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 mà không có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 100 của Luật Đất đai, Điều 18 của Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15 tháng 5 năm 2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai…”.
Như vậy, việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho gia đình ông Hoàng Bùi Hường và bà Dương Thị Liên là đương nhiên, không thể tranh cãi bởi vì cơ quan chuyên môn cao nhất về quản lý đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường) và cả cơ quan tham mưu cho Bộ Tài nguyên Môi trường (Tổng cục Quản lý Đất đai) đều khẳng định trường hợp này đủ điều kiện để được cấp giấy CNQSDĐ.
Cố tình không thi hành bản án hành chính để lại nhiều hệ lụy xấu…
Tháng 3/2018, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tổ chức đoàn giám sát việc chấp hành pháp luật về tố tụng hành chính trong giải quyết các vụ án hành chính, thi hành các bản án, quyết định hành chính đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu.
Có thông tin cho rằng, tại buổi làm việc hôm đó khi đoàn giám sát nêu bản án hành chính phúc thẩm số 08 có liên quan đến gia đình ông Hường chưa được thi hành, Bí thư thành phố này có phát biểu: “Tôi còn làm Bí thư thì tôi chưa cho thi hành bản án này”.
Xác nhận lại thông tin này, ông Nguyễn Văn Pha - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, Trưởng đoàn giám sát chia sẻ: Trong buổi làm việc giữa Đoàn giám sát với Hội đồng nhân dân, UBND và các cơ quan hữu quan TP Vũng Tàu và (có sự tham gia của đại diện Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Thường trực HĐND, UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu; Tòa án nhân dân; Viện kiểm sát nhân dân,Cục thi hành án tỉnh BR-VT …), Trưởng đoàn giám sát nêu cụ thể một số vụ án hành chính tồn đọng chưa thi hành trên địa bàn thành phố để đề nghị thành phố sớm triển khai thi hành. Trong phần phát biểu của lãnh đạo thành phố, khá bất ngờ là đối với vụ việc của gia đình ông Hoàng Bùi Hường và bà Dương Thị Liên, thì ông Mai Ngọc Thuận – Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP Vũng Tàu nói khá gay gắt: Chừng nào tôi còn công tác ở địa phương này thì tôi sẽ không cho thi hành bản án này. Nếu thi hành bản án này, đất đai của nhà nước sẽ bị chuyển sang cho tư nhân…
[caption id="attachment_207773" align="aligncenter" width="410"]
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc Hội, ông Nguyễn Văn Pha: “Không thi hành bản án hành chính đã có hiệu lực là không đảm bảo thượng tôn pháp luật và gây mất lòng tin của nhân dân vào chính quyền”.[/caption]
Theo ông Nguyễn Văn Pha việc chính quyền một số nơi cố tình không chấp hành bản án là do nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều 60 Luật Tố tụng hành chính quy định UBND và Chủ tịch UBND là bên bị kiện phải tham gia đối thoại, phải tham dự phiên tòa. Tuy nhiên ở nhiều nơi, Chủ tịch UBND, Phó Chủ tịch UBND không tham gia mà ủy quyền cho người khác (là những người không đủ thẩm quyền để thay mặt Chủ tịch UBND đưa ra các quyết định tại phiên tòa). Bên cạnh đó,về mặt khách quan do hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật còn chồng chéo, thiếu đồng bộ (ví dụ như Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành, các văn bản hành chính) nên việc đánh giá các chứng cứ của các cơ quan tư pháp khó khăn. Điều đó dẫn đến việc là khi bản án được ban hành mà gây bất lợi cho UBND, họ thường kháng cáo hoặc đề nghị Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân cấp trên kháng nghị để giải quyết theo trình tự giám đốc thẩm và tái thẩm. Cấp giám đốc thẩm và tái thẩm sau đó bác kháng cáo, kháng nghị vì không có căn cứ , bản án được giữ nguyên, nhưng nhiều UBND vẫn không “tâm phục, khẩu phục” và không chịu thi hành án.
Nói về hệ lụy khi bản án hành chính có hiệu lực pháp luật nhưng không được thi hành, ông Nguyễn Văn Pha cho rằng: Việc đó không đảm bảo thượng tôn pháp luật. Theo tinh thần Hiến pháp và cải cách tư pháp, giữa nhà nước và công dân phải bình đẳng về quyền và nghĩa vụ. Bản án sau khi có hiệu lực pháp luật, nếu người dân là bên thua kiện mà không chịu thi hành thì cơ quan thi hành án sẽ cưỡng chế thi hành. Khi chính quyền sai và thua kiện, lại chưa có cơ chế cưỡng chế thi hành mà chỉ có tự nguyện thi hành… Việc UBND không tự nguyện thi hành bản án đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án sẽ gây mất lòng tin của người dân với pháp luật và chính quyền.
Thiết nghĩ, vụ việc của gia đình ông Hoàng Bùi Hường cần được các cơ quan ở T.W chỉ đạo TP Vũng Tàu giải quyết dứt điểm. Bản án có hiệu lực phải được thi hành để đảm bảo kỉ cương, phép nước và đảm bảo quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người dân.
Theo thống kê chưa đầy đủ của Bộ Tư pháp trong báo cáo gửi Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, tính đến ngày 30/4/2018 cả nước có 50 bản án, quyết định mà người phải thi hành án là UBND chưa thi hành, trong đó riêng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chiếm đến 14 vụ.
Phan Tĩnh – Văn Thư
