Nguy cơ dịch chuyển đầu tư lẩn tránh thuế: Doanh nghiệp Việt Nam cần cảnh giác
Doanh nghiệp lo ngại nguy cơ dịch chuyển đầu tư lẩn tránh thuế
Trong bối cảnh các doanh nghiệp Việt Nam chuẩn bị đón nhận nhiều cơ hội mới từ việc Mỹ tăng thuế đối với hàng hóa Trung Quốc, lo ngại về hiện tượng dịch chuyển đầu tư để lẩn tránh thuế đang trở thành vấn đề đáng quan tâm. Nhiều ngành sản xuất trong nước, như da giày và gỗ, đang đứng trước nguy cơ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Tại diễn đàn hợp tác Việt - Mỹ năm 2024 do Bộ Công thương phối hợp với Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam và Hiệp hội Thương mại Mỹ tổ chức ngày 6/12, ông Tạ Hoàng Linh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, khẳng định rằng quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Mỹ đã phát triển ấn tượng, với Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 của Mỹ và thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Mỹ trong khu vực ASEAN.
Bà Anne Benjaminson, quyền Tổng lãnh sự Mỹ tại TP.HCM, cho biết việc hai nước nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện vào tháng 9 năm 2023 đã tạo ra nền tảng vững chắc cho hợp tác song phương, đặc biệt trong lĩnh vực kinh tế - thương mại - đầu tư. Tuy nhiên, những biến động chính sách trong tương lai có thể ảnh hưởng đến xuất khẩu của Việt Nam, đồng thời mở ra nhiều cơ hội nếu được tận dụng tốt.
Ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hiệp hội Da - Giày - Túi xách Việt Nam (Lefaso), nhấn mạnh rằng ngành da giày rất phụ thuộc vào thị trường Mỹ. Trong bối cảnh thay đổi chính sách mới, ngành này có thể bị ảnh hưởng, nhưng ông tin rằng cơ hội tăng trưởng vẫn tồn tại. Ông cho biết, mặc dù Mỹ có một số công ty sản xuất da giày, nhưng chủ yếu sản xuất các sản phẩm đơn giản với nguyên liệu tổng hợp. Việc chuyển sản xuất da giày về Mỹ là không khả thi do chuỗi cung ứng phức tạp.
Ông Kiệt ví dụ, với một DN có quy mô trung bình 5.000 lao động, chỉ trong vòng 3 năm sản xuất thôi, những mã nguyên liệu đã lên đến xấp xỉ 100.000. Như vậy chuỗi cung ứng ở Mỹ không thể nào thực hiện được. "Chúng tôi cũng đã tính toán thử giá thành, nếu cộng chi phí tăng thuế, cộng chi phí logistics, chi phí vận chuyển thì giá thành vẫn thấp hơn sản xuất tại Mỹ. Hơn nữa, trong chuỗi cung ứng đó thì DN VN cũng chỉ chiếm 25 - 30% giá trị sản phẩm, 65 - 70% giá trị còn lại nằm tại Mỹ".
Ông Kiệt phân tích rằng nếu tính toán chi phí, ngay cả khi có thuế và chi phí logistics, giá thành sản xuất tại Việt Nam vẫn thấp hơn so với sản xuất tại Mỹ. Tuy nhiên, điều đáng lo ngại hơn là nguy cơ các doanh nghiệp nước ngoài có thể chuyển dịch nguồn gốc xuất xứ hàng hóa sang Việt Nam để xuất khẩu sang các thị trường thứ ba, trong đó có Mỹ, với giá trị sản xuất tại Việt Nam chỉ khoảng 5%.
Ông Kiệt cảnh báo rằng việc này có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, khi các doanh nghiệp Việt Nam chỉ nhận được một phần nhỏ giá trị sản phẩm nhưng phải chịu rủi ro từ các biện pháp trừng phạt của Mỹ. Do đó, ông kiến nghị cần phải giám sát và quản lý chặt chẽ hơn đối với các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, hạn chế những doanh nghiệp "núp bóng" và chỉ sử dụng lao động ít để hoàn thiện sản phẩm.
Cẩn trọng với các nhóm tư vấn "dọn bãi"
Trong bối cảnh ngành gỗ Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là các vụ điều tra chống bán phá giá từ thị trường Mỹ, các doanh nghiệp cần hết sức cẩn trọng với các nhóm tư vấn "dọn bãi".
Ông Ngọc Hưởng, giám đốc một doanh nghiệp trong ngành gỗ, đã chia sẻ những lo ngại về tình hình này. Ông nhấn mạnh rằng chỉ cần so sánh giá giữa các doanh nghiệp là có thể thấy rõ sự khác biệt. Để tránh nguy cơ bị kiện, các doanh nghiệp phải tự tuân thủ các quy định hiện hành. Tuy nhiên, ông cũng kêu gọi cơ quan quản lý cần làm chặt để đảm bảo sự công bằng và chi phí hợp lý cho các doanh nghiệp.
Ông Nguyễn Liêm - Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương đã đề xuất một giải pháp quan trọng: Nhà nước cần tăng cường quản lý và giám sát các dự án đầu tư FDI, đặc biệt là từ những quốc gia hoặc vùng lãnh thổ nhạy cảm. Ông cảnh báo rằng nếu các dự án quá nhỏ và không mang lại hiệu quả kinh tế, thì cần phải mạnh dạn từ chối cấp phép. Ông chỉ ra rằng tại Bình Dương và Bình Phước, có những nhóm tư vấn "dọn bãi" chuyên nghiệp đang hoạt động, chạy giấy phép và hoàn chỉnh thủ tục đầu tư. Nếu không đề phòng, làn sóng dịch chuyển lẩn tránh thuế có thể đổ bộ vào vùng Đông Nam bộ, gây ra những hệ lụy lâu dài cho nền kinh tế.
Ông Liêm nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp trong nước cần phải gia tăng nội lực của mình. Nội lực là yếu tố cực kỳ quan trọng trong bối cảnh hiện nay. Các doanh nghiệp cần chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, giảm chi phí sản xuất, và tăng lợi nhuận. Điều này không chỉ giúp họ phục vụ tốt hơn trong việc truy xuất nguồn gốc hàng hóa khi cần thiết mà còn giúp họ chuẩn bị cho những yêu cầu điều tra từ phía Mỹ.
Ông Nguyễn Chánh Phương - Phó chủ tịch Hội Chế biến gỗ và Mỹ nghệ TP.HCM cũng đồng tình với quan điểm này. Ông cho rằng trong vài tháng tới, đơn hàng có thể sẽ tăng cao, và các doanh nghiệp cần tận dụng cơ hội này để bán hàng với chất lượng tốt nhất. Đây là thời điểm lý tưởng để tạo thặng dư, tích lũy và đầu tư vào nội lực. Việc chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ vào sản xuất sẽ giúp tiết kiệm chi phí và xây dựng chuỗi cung ứng tự lực.
Ngoài ra, một giải pháp khác được đưa ra là các doanh nghiệp có thể liên kết để sử dụng vật liệu hoặc nguyên liệu từ Mỹ. Điều này không chỉ giúp tăng thiện cảm với thị trường này mà còn chia sẻ lợi ích và giảm nguy cơ áp thuế. Sự hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước và các đối tác nước ngoài sẽ là chìa khóa cho sự phát triển bền vững và cạnh tranh trong ngành gỗ.
