Quang cảnh thảo luận tại Tổ 1- Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội chiều 04/12
Bước đột phá về tư duy pháp lý, chấp nhận các chuẩn mực và thông lệ quốc tế để giải quyết tranh chấp
Tham gia thảo luận tại tổ, đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà gợi mở thêm ba vấn đề lớn mang tính xương sống cần tập trung nghiên cứu để hoàn thiện dự án luật này.
Thứ nhất là cơ chế mở chưa từng có về nguồn nhân lực thẩm phán. Dự thảo đã vượt qua tư duy truyền thống về công chức xét xử, tiệm cận mô hình trọng tài quốc tế và tòa án thương mại tại các trung tâm lớn như Singapore, Dubai. Việc cho phép bổ nhiệm người nước ngoài, luật sư, chuyên gia quốc tế làm thẩm phán được xem là "bảo chứng vàng" cho sự khách quan và minh bạch và đẳng cấp quốc tế của phán quyết. Các tranh chấp tài chính quốc tế thường rất phức tạp về kỹ thuật, chỉ có những chuyên gia, luật sư hành nghề có 10 năm kinh nghiệm như quy định trong dự thảo luật mới đủ năng lực cầm cân nảy mực một cách thuyết phục.
Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội
Thứ hai là sự linh hoạt tối đa về luật áp dụng và ngôn ngữ tố tụng thể hiện ở điều năm và điều 13 của dự thảo luật. Cũng có ý kiến lo ngại về chủ quyền pháp lý bởi bản chất của Trung tâm tài chính quốc tế là một cơ chế thử nghiệm đặc biệt. Chính vì vậy, luật cho phép áp dụng pháp luật nước ngoài hoặc tập quán thương mại quốc tế ngay cả khi Việt Nam chưa là thành thành viên nếu các bên có thỏa thuận. Đặc biệt nếu không có thỏa thuận thì áp dụng pháp luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất thay vì mặc định áp dụng luật Việt Nam một cách cứng nhắc. Ngôn ngữ được chấp nhận tại tòa án đó là tiếng Anh. Đây là ngôn ngữ dùng trước tòa án và trong bản án. Quy định này góp thực hiện quyền tôn trọng và quyền tự định đoạt. Bởi trong thương mại quốc tế, quyền chọn luật là tối thượng. Việc ép buộc áp dụng luật Việt Nam hay ngôn ngữ tiếng Việt sẽ làm tăng chi phí giao dịch, biên dịch, giải thích luật và tăng rủi ro nhà đầu tư khiến họ quay lưng lại với trung tâm tài chính mà chúng ta thành lập. Quy định này cho thấy việc Việt Nam thực sự chơi theo luật chơi của thế giới, chấp nhận các chuẩn mực và thông lệ quốc tế để giải quyết tranh chấp.
Các đại biểu tham gia phiên họp
Thứ ba là trao quyền thi hành án trực tiếp cho thẩm phán tại chương 3 mục 3. Đây là một cải cách hành chính tư pháp mang tính cách mạng giải quyết điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là tình trạng thắng kiện nhưng không thu được tiền do quy trình thi hành án dân sự kéo dài. Nội dung dự thảo luật đề cập vấn đề thẩm phán tòa án chuyên biệt, có quyền ra quyết định thi hành án và tổ chức thi hành ngay. Thời hạn ra quyết định chỉ ba ngày làm việc kể từ ngày nhận được yêu cầu. Thẩm phán có quyền áp dụng ngay các biện pháp cưỡng chế như khấu trừ tiền, phong tỏa tài sản. Cơ chế này loại bỏ khâu trung gian chuyển sang cơ quan án dân sự, giúp việc thực thi công lý được liền mạch và nhanh chóng, nâng cao quyền uy tư pháp, gắn trách nhiệm của tòa án đến cùng, từ xét xử đến thi hành, đảm bảo phán quyết của tòa án không phải là tờ giấy tuyên án mà là mệnh lệnh thực tế bắt buộc phải thi hành ngay lập tức
Các đại biểu tham gia phiên họp
Băn khoăn về xung đột pháp lý và thẩm quyền
Cơ bản tán thành với dự thảo, các đại biểu cũng thẳng thắn chỉ ra những "điểm nghẽn" về mặt kỹ thuật và tính hợp lý của dự thảo, cần xem xét kỹ các quy định để đảm bảo tính thống nhất và khả thi.
Theo đại biểu Nguyễn Hữu Chính, quy định về "tố tụng linh hoạt" mâu thuẫn với nguyên tắc "thẩm phán độc lập và chỉ tuân theo pháp luật", cần giải thích rõ khái niệm “linh hoạt” để tránh mâu thuẫn. Về việc áp dụng pháp luật, thuật ngữ "áp dụng pháp luật của nước có mối liên hệ gắn bó nhất" khi các bên không có thỏa thuận cũng gây tranh cãi vì sự mơ hồ. Đại biểu lo ngại nếu không giải thích cụ thể, việc vận dụng sau này có thể thái quá hoặc không chính xác.
Đại biểu Nguyễn Hữu Chính, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội
Đáng chú ý, về quy định tòa án chuyên biệt vừa xét xử vừa thực hiện thi hành án, trong đó có quyền công nhận và cho thi hành tại Việt Nam các bản án quyết định của tòa án nước ngoài, phán quyết của trọng tài nước ngoài liên quan giải quyết tranh chấp giữa các thành viên trung tâm tài chính quốc tế, đại biểu Nguyễn Hữu Chính bày tỏ lo ngại việc đảm bảo nhân sự thực hiện công tác này. Đại biểu cũng phân tích các tình huống có thể xảy ra như: nếu bản án của nước ngoài chưa phù hợp với pháp luật Việt Nam, trái với lợi ích của Việt Nam thì thi hành như thế nào? những bản án, quyết định mà nước ủy quyền chưa có hiệp định tương trợ tư pháp sẽ giải quyết ra sao? Những nội dung này đều cần được quy định và giải thích cụ thể.
Các đại biểu cho rằng, những yêu cầu đặt ra về tiêu chuẩn của thẩm phán: là luật sư/chuyên gia uy tín, có phẩm chất đạo đức tốt, ít nhất 10 năm kinh nghiệm; trình độ tiếng Anh là khó khả thi. Bên cạnh đó, chế độ đãi ngộ, lương cho thẩm phán là người nước ngoài cũng là bài toán thực tế cần lời giải cụ thể. Đại biểu cho rằng nếu chỉ hưởng lương theo chế độ như công chức trong nước thì không thể thu hút được nhân sự chất lượng cao. Vấn đề này cũng cần được nghiên cứu để quy định hợp lý, khả thi trong quá trình thực hiện./.
