Cho thuê tài chính tại Việt Nam đang có những bước phát triển đáng chú ý, thể hiện qua tổng dư nợ của các công ty hội viên thuộc Hiệp hội Cho thuê tài chính Việt Nam (VILEA) đạt 40.496,6 tỷ đồng, tăng 8,6% so với cuối năm 2023, chiếm hơn 50% mức tăng chung toàn hệ thống. Dù vậy, sự tăng trưởng này vẫn chịu tác động bởi những áp lực tái cơ cấu danh mục khách hàng và ngành hàng, cũng như việc xử lý nợ của một số doanh nghiệp trong ngành.
Là một kênh cung cấp vốn trung và dài hạn phổ biến trên thế giới, cho thuê tài chính cùng với tín dụng ngân hàng và trái phiếu, cổ phiếu đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, tại Việt Nam, thị phần của lĩnh vực này vẫn còn khiêm tốn khi so sánh với tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống, vốn đã lên tới hơn 15,6 triệu tỷ đồng vào cuối năm 2024.
Trong bối cảnh đó, ngành cho thuê tài chính đang có những nỗ lực đáng kể trong việc mở rộng quy mô và gia tăng tính bền vững, đặc biệt thông qua việc đánh giá rủi ro môi trường đối với 100% các khoản cấp tín dụng. Theo ông Phạm Xuân Hòe, Tổng thư ký VILEA, tín dụng xanh trong ngành này đã được triển khai từ rất sớm, góp phần đáng kể vào quá trình xanh hóa các ngành công nghiệp như dệt may.
Hiệp hội Cho thuê tài chính - VILEA: Cần hành lang pháp lý hoạt động cho thuê tài chính
Cấu trúc dư nợ cho thuê tài chính tại Việt Nam cũng phản ánh rõ nét sự dịch chuyển trong nhu cầu thị trường. Dư nợ cho thuê ô tô đạt 8.300 tỷ đồng, tăng mạnh 26,2% so với cuối năm 2023, trong khi dư nợ cho thuê máy móc xây dựng, khai khoáng giảm 6,79%, chỉ còn 3.000 tỷ đồng. Đáng chú ý, cho thuê thiết bị y tế ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 62,9%, lên 264,3 tỷ đồng, trong khi dây chuyền máy sản xuất vẫn duy trì mức ổn định với dư nợ 6.955 tỷ đồng, giảm nhẹ 2,18%. Cùng với đó, tổng số hợp đồng cho thuê tài chính trong năm đạt 9.669 hợp đồng, tăng 15,8% so với năm trước, minh chứng cho sự gia tăng nhu cầu của doanh nghiệp trong việc tiếp cận nguồn vốn qua kênh này.
Hoạt động của các công ty hội viên cũng ghi nhận sự mở rộng tích cực. Tổng tài sản toàn ngành đạt trên 45.000 tỷ đồng, tăng trưởng 10,36% so với năm trước, trong khi nguồn vốn huy động đạt 23.400 tỷ đồng, tăng trưởng 18,1%, cao gấp 1,5 lần mức tăng chung của hệ thống tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu lạc quan, ngành cho thuê tài chính cũng đối diện với áp lực gia tăng tỷ lệ nợ xấu, khi chỉ số này tăng từ 0,68% năm 2023 lên 1,68% vào cuối năm 2024, phản ánh phần nào khó khăn từ phía doanh nghiệp và hộ kinh doanh. Để đối phó với rủi ro, các công ty hội viên đã gia tăng tổng quỹ trích lập dự phòng thêm gần 200 tỷ đồng, nhưng điều này cũng kéo theo mức giảm 24,33% trong thu nhập trước thuế của toàn ngành.
Một xu hướng đáng chú ý trong hoạt động cho thuê tài chính là sự tham gia ngày càng nhiều của các doanh nghiệp Nhật Bản, Đài Loan khi đầu tư vào Việt Nam. Thay vì sử dụng vốn lớn để mua sắm tài sản cố định, họ lựa chọn thuê thiết bị văn phòng, phương tiện đi lại nhằm giảm áp lực tài chính và tập trung nguồn lực cho sản xuất. Thực tiễn này cũng tương đồng với sự phát triển mạnh mẽ của ngành cho thuê tài chính tại Trung Quốc, nơi lĩnh vực này có một hệ thống luật riêng, tách biệt với ngân hàng thương mại, giúp chấp nhận mức độ rủi ro cao hơn và tập trung vào các khoản vay trung và dài hạn. Nhờ đó, Trung Quốc hiện đứng thứ hai thế giới về quy mô cho thuê tài chính, chỉ sau Mỹ, góp phần thúc đẩy sự bùng nổ trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.
Trước những bài học từ các nền kinh tế phát triển, ông Phạm Xuân Hòe nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng một khuôn khổ pháp lý riêng cho ngành cho thuê tài chính tại Việt Nam. Việc có một bộ luật riêng sẽ giúp khai thác tối đa tiềm năng của kênh cung ứng vốn này, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn trung và dài hạn mà không cần thế chấp tài sản. Cùng với đó, quan điểm đánh giá chất lượng tín dụng trong lĩnh vực này cũng cần có sự khác biệt so với ngân hàng thương mại, bởi đặc thù của cho thuê tài chính là hướng tới các doanh nghiệp nhỏ và vừa – nhóm đối tượng có mức độ rủi ro cao hơn.
Trong bối cảnh nền kinh tế cần nguồn vốn huy động lớn để phục vụ tăng trưởng, đặc biệt trong các dự án sản xuất công nghệ cao, nhu cầu đầu tư vào dây chuyền máy móc hiện đại ngày càng trở nên cấp thiết. Tuy nhiên, yêu cầu tài sản thế chấp từ ngân hàng cùng với sự hạn chế của nguồn vốn trung dài hạn khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn. Do đó, ông Hòe đề xuất Chính phủ có thể ủy thác vốn qua ngành cho thuê tài chính để đầu tư vào những lĩnh vực trọng điểm. Các công ty cho thuê tài chính sẽ đóng vai trò trung gian, chịu trách nhiệm thẩm định và quản lý rủi ro, đồng thời đóng phí nhất định để sử dụng nguồn vốn này.
Bên cạnh đó, một số vướng mắc về thể chế vẫn đang là rào cản đối với sự phát triển của ngành. Chẳng hạn, quy định về tỷ lệ an toàn chi trả trong vòng 30 ngày hiện đang ở mức 20%, được đánh giá là quá cao so với đặc thù hoạt động của cho thuê tài chính. Ngoài ra, quy định yêu cầu báo cáo thông tin người có liên quan khi cấp tín dụng theo Thông tư 15/2023/TT-NHNN và Quyết định 573/QĐ-NHNN cũng chưa thực sự phù hợp với bản chất của lĩnh vực này. Việc đăng ký cấp mới hoặc đổi biển số xe cơ giới theo Thông tư 79/2024/TT-BCA cũng là một trong những vấn đề cần được tháo gỡ để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động cho thuê tài chính trong tương lai.
Năm 2025 tiếp tục là năm có nhiều khó khăn với nền kinh tế nói chung. Đối với lĩnh vực cho thuê tài chính và cộng đồng doanh nghiệp, ông Hòe cho rằng khó khăn có thể còn gia tăng gấp đôi. Ông Phạm Xuân Hòe kỳ vọng dư nợ chung của ngành cho thuê tài chính dự kiến tăng trưởng khoảng 18-20%, tập trung cho vay chính phương tiện vận tải; dây chuyền sản xuất công nghệ mới; thiết bị văn phòng.
Định hướng chung của ngành là gia tăng mạnh tín dụng xanh hỗ trợ doanh nghiệp, hộ kinh doanh phát triển xanh và bền vững; tập trung xử lý nợ xấu phát sinh, gia tăng thu nhập từ thu hồi khoản nợ xấu đã trích lập dự phòng. Hiệp hội và hội viên phối hợp làm việc tháo gỡ những điểm về thể chế đang gây ra vướng mắc cho hoạt động của cho thuê tài chính, đồng thời, mở rộng truyền thông đến doanh nghiệp, hộ kinh doanh về hình thức cấp tín dụng này.
