Cần sớm hoàn thiện khung pháp lý để quản lý thuốc lá thế hệ mới

Tham gia tọa đàm có đại diện của nhiều cơ quan như Ủy ban Xã hội của Quốc hội, Bộ Tư pháp, Bộ Công thương, Bộ KHCN , Công an TP Hà Nội….và các diễn giả - ông Thân Đức Công, Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương; ông Đỗ Hồng Trung, Phó Chánh Văn phòng thường trực, Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, Ban Chỉ đạo T389 Quốc gia.

Quang cảnh buổi tọa đàm

Thực tế cho thấy, những năm gần đây nạn buôn lậu thuốc lá vẫn không hề có dấu hiệu thuyên giảm, diễn biến hết sức phức tạp, khó lường, trên cả đường bộ, trên biển và trên tuyến hàng không; với thủ đoạn ngày càng tinh vi, manh động  và liều lĩnh hơn; gây thất thu ngân sách, thiệt hại cho sản xuất trong nước và ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Mục đích của tọa đàm nhằm tăng cường tuyên truyền về phòng chống tác hại của thuốc lá, phòng chống buôn lậu thuốc lá, xây dựng hành lang pháp lý trong quản lý thuốc lá thế hệ mới.

Tại tọa đàm, Trung tá Nguyễn Minh Tiến, Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an thành phố Hà Nội cho rằng các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng ngày càng phổ biến. Đôi khi thuốc lá thế hệ mới bị các đối tượng buôn lậu pha cần sa khiến người sử dụng bị gây nghiện. Điều đáng nói, thuốc lá điện tử đang xâm nhập vào trường học, gây ảnh hưởng đến sức khỏe, lối sống của học sinh.

Trung tá Nguyễn Minh Tiến, Phòng Cảnh sát Kinh tế, Công an thành phố Hà Nội phát biểu tại tọa đàm

Cũng tại tọa đàm này, Phó Vụ trưởng Vụ xã hội (Văn phòng Quốc hội) Nguyễn Hồng Ngọc nhấn mạnh thuốc lá là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, hiện nay, vẫn còn khoảng trống về pháp lý của các cơ quan quản lý nhà nước về giải pháp quản lý thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng.

Phó Vụ trưởng Vụ xã hội (Văn phòng Quốc hội) Nguyễn Hồng Ngọc chia sẻ tại tọa đàm

Vừa qua, Ủy ban Xã hội của Quốc hội đã phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tổ chức Phiên giải trình “Trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng”. Phiên giải trình đã làm rõ những tồn tại, hạn chế và xác định trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan qua Kết luận số 2513/KL-UBXH15 ngày 4-5-2024. Trong đó, Bộ Y tế có trách nhiệm trong việc chưa kịp thời đánh giá một cách toàn diện, cung cấp thông tin khoa học, khuyến cáo chính thức về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng; chậm trình Chính phủ ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Kết luận trên cũng chỉ ra một trong những nguyên nhân hạn chế trong quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuố lá thế hệ mới là quan điểm của các bộ, ngành, địa phương trong quản lý nhà nước chưa thống nhất dẫn đến chậm thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, chậm ban hành văn bản pháp luật.

Vì vậy, Ủy ban Xã hội đã kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong năm 2024, chỉ đạo khảo sát, rà soát, đánh giá toàn diện tác hại của thuốc lá nói chung, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng làm cơ sở để thống nhất quan điểm quản lý nhà nước, chỉ đạo xây dựng và ban hành văn bản pháp luật nhằm quản lý chặt chẽ, đồng bộ đối với công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong phạm vi cả nước; Bộ Y tế chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này.

Ngay sau khi có Kết luận trên, Thủ tướng Chính phủ đã có Công điện số 47/CĐ-TTg tăng cường quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Công điện yêu cầu Bộ Y tế nghiên cứu, đề xuất ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành giải pháp quản lý thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Việc đẩy nhanh tiến độ để kịp trình Chính phủ trong cuối năm nay phụ thuộc vào trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực này.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp) cho biết, với thuốc lá điện tử, trên thế giới hiện nay có 27 nước cấm hoàn toàn, 8 quốc gia quản lý dưới dạng dược phẩm và thuốc điều trị, 47 quốc gia quản lý bằng hệ thống pháp luật thuốc lá truyền thống (hầu hết rơi vào quốc gia phát triển). Về thuốc lá làm nóng, 17 quốc gia cấm hoàn toàn, 9 quốc gia quản lý như thuốc lá truyền thống. 

Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp) phát biểu tại tọa đàm

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Thân Đức Công, Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho biết, năm 2023, lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra 1.743 vụ thuốc lá nhập lậu, phát hiện vi phạm xử lý 1.500 vụ, thu nộp ngân sách 7,154 tỷ đồng. Riêng về thuốc lá thế hệ mới (TLTHM), lực lượng quản lý thị trường kiểm tra 303 vụ, phát hiện vi phạm xử lý 296 vụ, thu nộp ngân sách 3,959 tỷ đồng.

Ông Thân Đức Công, Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) chia sẻ tại tọa đàm

Còn từ ngày 1-1-2024 đến nay, lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra 996 vụ, phát hiện vi phạm và xử lý 752 vụ, trị giá hàng hóa vi phạm hơn 2,9 tỷ đồng, thu nộp ngân sách gần 5,5 tỷ đồng; chuyển hồ sơ 3 vụ cho cơ quan cảnh sát điều tra. Đối với thuốc lá thế hệ mới, kiểm tra 132 vụ, phát hiện vi phạm và xử lý 129 vụ với trên 5.203 sản phẩm các loại, trị giá hàng hoá vi phạm 744 triệu đồng, thu nộp ngân sách hơn 1,9 tỷ đồng.

Nói về thiệt hại về kinh tế khi thuốc lá được nhập lậu vào Việt Nam, ông Thân Đức Công cho hay: “Chưa có số liệu cụ thể, song với nguồn thông tin mở, bình quân ngân sách nhà nước thất thoát khoảng 10.000 tỷ đồng mỗi năm. Riêng về chi phí hoạt động kiểm tra, kiểm soát của lực lượng chức năng và chi phí cho xử lý tang vật tịch thu tiêu hủy với TLTHM hằng năm cũng đến tiền tỷ”.

Ngoài ảnh hưởng đến kinh tế, các chuyên gia đều nhấn mạnh thuốc lá thế hệ mới có tác hại đến sức khỏe người sử dụng. Ông Lê Thành Hưng, Trưởng phòng Tiêu chuẩn chất lượng Nông nghiệp Thực phẩm - Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam - Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường chất lượng (Bộ Khoa học - Công nghệ) chia sẻ, vì thuốc lá làm nóng có nguyên liệu thuốc lá nên nicotin được tạo ra là nicotin từ nguyên liệu thuốc lá tự nhiên, không phải nicotin tổng hợp. Trong khi đó, thuốc lá điện tử có thể có hoặc không có nicotin; nếu có nicotin thì có thể là từ thuốc lá tự nhiên hoặc từ các nguồn tổng hợp. Nhiều nghiên cứu đánh giá nồng độ, chất độc hại hoặc có tiềm năng gây hại trong khí hơi sinh ra từ các sản phẩm thuốc lá.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cảnh báo, việc nói sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có ít gây hại hơn thuốc là truyền thống cần thận trọng và chưa có bằng chứng cụ thể.

Tại cuộc tọa đàm, các đại biểu và chuyên gia đều thống nhất đề xuất cơ quan chức năng cần sớm có khung pháp lý hoàn chỉnh để quản lý thuốc lá thế hệ mới theo hướng quy định rõ cấm hay cho phép sản xuất, kinh doanh thuốc lá thế hệ mới.