Đổi mới tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử sẽ mang lại nhiều lợi ích

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên thảo luận. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)

Chiều 26/3, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục chương trình Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, các đại biểu đã thảo luận, cho ý kiến về Dự án Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi).

Đây là dự án luật lớn, có nhiều chính sách, quy định mới về tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân, liên quan đến tổ chức và hoạt động của một số cơ quan và liên quan tới nhiều luật khác (như luật tổ chức của một số cơ quan và các luật tố tụng).

Trong đó, thảo luận tại Kỳ họp thứ sáu, ý kiến đại biểu còn khác nhau về đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án Nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử.

Theo báo cáo của Ủy ban Tư pháp, trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý, Tòa án Nhân dân Tối cao đề nghị giữ quy định như dự thảo Luật về đổi mới tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử theo hướng tổ chức Tòa án Nhân dân cấp tỉnh thành Tòa án nhân dân phúc thẩm, Tòa án nhân dân cấp huyện thành Tòa án Nhân dân sơ thẩm.

Thường trực Ủy ban Tư pháp cho rằng, việc đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh thành Tòa án nhân dân phúc thẩm, Tòa án nhân dân cấp huyện thành Tòa án nhân dân sơ thẩm nhưng nhiệm vụ, quyền hạn của các Tòa án này không thay đổi.

Các Tòa án vẫn gắn với đơn vị hành chính cấp huyện, cấp tỉnh. Tòa án nhân dân phúc thẩm vẫn xét xử sơ thẩm một số vụ án.

Theo Thường trực Ủy ban Tư pháp, quy định như dự thảo Luật chưa thực sự đáp ứng yêu cầu của Nghị quyết 27 về “Hoàn thiện cơ chế để khắc phục tình trạng quan hệ giữa các cấp Tòa án là quan hệ hành chính, bảo đảm độc lập giữa các cấp xét xử”;… “bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử”; không thống nhất với các cơ quan tư pháp khác ở địa phương.

Mặt khác, phải sửa đổi nhiều đạo luật có liên quan, nhất là các luật trong lĩnh vực tư pháp để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật; phát sinh chi phí tuân thủ như sửa con dấu, biển hiệu, các loại mẫu giấy tờ...

Vì vậy, Thường trực Ủy ban ban Tư pháp đề nghị giữ nguyên quy định của Luật hiện hành về Tòa án Nhân dân cấp tỉnh, Tòa án Nhân dân cấp huyện.Về nội dung này, Tòa án Nhân dân Tối cao đề nghị quy định như dự thảo Luật trình Quốc hội (Tòa án nhân dân sơ thẩm, Tòa án nhân dân phúc thẩm).

Do đó, khoản 1 Điều 4 dự thảo Luật được xây dựng 2 phương án để trình Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách cho ý kiến.

Tại hội nghị, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Tây Ninh) phân tích, việc đổi tên này sẽ dẫn tới việc không tương thích với tổ chức các cơ quan tư pháp ở địa phương như cơ quan điều tra, viện kiểm sát… dẫn tới phải sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật liên quan, nhất là các luật liên quan đến lĩnh vực tư pháp.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Kạn Nguyễn Thị Thủy phát biểu tại hội nghị. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)

Đồng thời, việc này cũng phát sinh chi phí tuân thủ như con dấu, biển hiệu, giấy tờ…, nhất là quy định liên quan đến phạm vi, trách nhiệm, quyền hạn của các Tòa án các cấp trong việc phối hợp với Viện Kiểm sát địa phương để tiến hành tố tụng, xét xử.

Đồng quan điểm này, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) nêu lý do, hiện nay mặc dù tên gọi của Tòa án cấp tỉnh, cấp huyện gắn với đơn vị hành chính địa phương nhưng hoạt động của Tòa án vẫn độc lập với bộ máy chính quyền địa phương, về cơ cấu tổ chức vẫn thuộc sự quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn của Tòa án Nhân dân Tối cao, công tác điều động, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ được thực hiện theo ngành dọc mà không chịu sự chi phối của chính quyền địa phương.

Hệ thống tòa án hiện nay hoạt động ổn định, hiệu quả và có sự thống nhất giữa các văn bản có liên quan trong hệ thống pháp luật.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển (Ủy viên Thường trực Ủy ban Pháp luật của Quốc hội) cho rằng nên cân nhắc, nghiên cứu, xem xét lựa chọn phương án 2 về việc đổi tên; đồng thời đề nghị ban soạn thảo giải trình làm rõ vấn đề này.

Đại biểu cho rằng, việc quy định đổi mới tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử phù hợp với chủ trương của Trung ương. Việc quy định đổi mới Tòa án theo thẩm quyền xét xử cũng là một giải pháp nâng cao nhận thức của tổ chức, hoạt động của Tòa án trong mối quan hệ với nguyên tắc thẩm phán xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật đã được ghi nhận trong Hiến pháp; đồng thời khắc phục cách hiểu quan hệ giữa các Tòa án là quan hệ hành chính.

"Do đó, việc đổi mới theo hướng này sẽ là tiền đề để thời gian tới, Tòa án nhân dân Tối cao tiếp tục nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật tố tụng theo hướng tăng thẩm quyền xét xử sơ thẩm, các loại vụ việc cho các Tòa án sơ thẩm...

Bên cạnh đó, các quy định này để tạo điều kiện để phát huy được tính chuyên môn hóa trong việc giải quyết vụ việc mang tính chất đặc thù như hành chính, phá sản, sở hữu trí tuệ...," đại biểu Đỗ Đức Hiển nêu ý kiến.

Giải trình tại hội nghị, Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, sau khi tiếp thu ý kiến đại biểu tại Kỳ họp thứ 6, dự thảo luật đã được chỉnh lý trên tinh thần đổi mới, tiệm cận trình độ quốc tế, diễn đạt mạch lạc, khoa học.

Về tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình khẳng định, kinh nghiệm quốc tế cho thấy không có quốc gia nào tổ chức Tòa án theo đơn vị hành chính, mà theo thẩm quyền xét xử.

Việc đổi tên cũng có các quy định đổi thẩm quyền xét xử và được quy định trong dự thảo luật, sẽ mang lại lợi ích là đảm bảo nguyên tắc độc lập của Tòa án. Đây là xu hướng tiến bộ, nếu không thực hiện sẽ lỡ cơ hội đổi mới triệt để Tòa án…

Do đó, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh việc đổi mới tổ chức Tòa án theo thẩm quyền xét xử là cả đổi tên và đổi thẩm quyền; việc này sẽ đem lại nhiều lợi ích, đồng thời vẫn đảm bảo nguyên tắc độc lập xét xử của Tòa án.

Bên cạnh đó, tại phiên họp, các đại biểu cho ý kiến về những vấn đề: Việc thu thập tài liệu, chứng cứ trong giải quyết vụ án hình sự, hành chính, vụ việc dân sự và các vụ việc khác thuộc thẩm quyền của Tòa án; về ngạch Thẩm phán; về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa...

Sau hội nghị này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định giao Thường trực Ủy ban Tư pháp chủ trì phối hợp với Tòa án Nhân dân Tối cao, các cơ quan liên quan hoàn chỉnh nội dung tiếp thu giải trình ý kiến, hoàn chỉnh hồ sơ lấy ý kiến cơ quan liên quan, gửi hồ sơ dự án luật tới các Đoàn Đại biểu Quốc hội cho ý kiến, tiếp thu, hoàn chỉnh, chuẩn bị trình Quốc hội tại kỳ họp sắp tới./.