Gia tăng án tham nhũng, chức vụ, kinh tế; kiến nghị chính sách phân hóa trong xử lý hình sự; tăng cường thu hồi tài sản tham nhũng

Thụ lý, xét xử hơn 2.000 vụ án kinh tế, tham nhũng , chức vụ

Theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, trong 6 tháng (theo kỳ báo cáo từ ngày 1/10/2022 đến ngày 31/3/2023), các tòa án đã thụ lý 369.347 vụ việc, đã giải quyết được 199.371 vụ việc, đạt tỷ lệ 54% (tăng 7.129 vụ đã giải quyết so với cùng kỳ 2022). Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan của tòa án là 0,95%, đáp ứng yêu cầu mà nghị quyết Quốc hội đề ra (không quá 1,5%).

Trong đó, về thụ lý, xét xử án kinh tế, tham nhũng, chức vụ, các tòa án đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm hơn 2.000 vụ với 4.598 bị cáo, tăng 299 vụ so với cùng kỳ 2022. Riêng 406 bị cáo phạm tội tham nhũng đã xét xử sơ thẩm, các tòa án cấp sơ thẩm tuyên phạt tù chung thân 3 bị cáo; xử phạt tù từ trên 15 năm đến 20 năm với 21 bị cáo; tù từ trên 7 năm đến 15 năm 40 bị cáo…

Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình

Gia tăng án tham nhũng, chức vụ, kinh tế

Báo cáo của Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí cho biết, trong 6 tháng qua, tội phạm kinh tế nổi lên các sai phạm trong các lĩnh vực hoạt động đấu thầu, đấu giá, đất đai, tài chính, ngân hàng, chứng khoán, lợi dụng chính sách phát triển kinh tế - xã hội.

Thời gian qua xảy ra nhiều vụ án về tội tham nhũng, chức vụ với nhiều thủ đoạn tinh vi, phức tạp, có quy mô tổ chức gây hậu quả đặc biệt lớn tại nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Trong đó, tội phạm xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, sở hữu và môi trường tăng nhiều nhất.

Các cơ quan đã khởi tố 19.553 vụ (tăng 36,1%), xảy ra trong các lĩnh vực tài chính, chứng khoán, ngân hàng, đấu thầu, mua sắm tài sản công nhằm chiếm đoạt số tiền đặc biệt lớn.

Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí dẫn chứng vụ án Đỗ Anh Dũng, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Tập đoàn Tân Hoàng Minh cùng đồng phạm sử dụng 3 công ty thành viên phát hành 9 đợt trái phiếu trái quy định pháp luật, tổng trị giá 10.300 tỷ đồng, để huy động tiền của nhà đầu tư nhưng không sử dụng vào các hoạt động kinh doanh theo hồ sơ. Vụ án Trương Mỹ Lan, Chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát cùng đồng phạm phát hành, mua bán trái phiếu trái quy định của pháp luật để chiếm đoạt hàng trăm nghìn tỷ đồng của người dân trong thời gian 2018-2019.

Lãnh đạo ngành kiểm sát cũng cảnh báo tình trạng cưỡng đoạt tài sản dưới hình thức đòi nợ, đòi nợ thuê cho cá nhân, tổ chức núp bóng doanh nghiệp. Cụ thể như vụ án Nguyễn Quốc Hùng thuê pháp nhân đứng tên Công ty TNHH Luật Việt Pháp (TP.HCM) ký hợp đồng tư vấn pháp lý với các ngân hàng, công ty tài chính thực chất là đòi nợ thuê, nhận công 20-35% số tiền đòi được, hưởng lợi hơn 73 tỷ đồng.

Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí

Liên quan đến tội phạm tham nhũng, chức vụ, ông Lê Minh Trí cho biết, trong 6 tháng đã khởi tố mới 459 vụ (tăng 109,6%). Các cơ quan phát hiện, khởi tố, điều tra nhiều vụ án lớn, tính chất tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp, có sự cấu kết chặt chẽ giữa cán bộ Nhà nước với các công ty, doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong các lĩnh vực đất đai, chứng khoán, trái phiếu, y tế, giáo dục và đăng kiểm, gây bức xúc trong dư luận xã hội.

Báo cáo của Viện trường Lê Minh Trí điểm danh một số vụ điển hình, như vụ án "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản", "Rửa tiền" xảy ra tại Công ty Cổ phần Tập đoàn Vạn Thịnh Phát, Công ty Cổ phần Tập đoàn Đầu tư An Đông và các tổ chức, đơn vị liên quan.

Vụ án "Vi phạm quy định về hoạt động Ngân hàng" xảy ra tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB) và Tập đoàn Vạn Thịnh Phát; vụ án "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng" xảy ra tại Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam; vụ án "Đưa và nhận hối lộ" xảy ra tại Cục đăng kiểm Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải) và các Trung tâm đăng kiểm xe cơ giới, Chi cục đăng kiểm tại TP.HCM và các tỉnh, thành phố trên cả nước...

Lý giải nguyên nhân số vụ án khởi tố mới tăng mạnh, theo ông Lê Minh Trí, do tình hình kinh tế - xã hội có nhiều khó khăn, tác động tiêu cực, dẫn đến gia tăng nhiều loại tội phạm. Nhiều phương thức, thủ đoạn phạm tội mới xuất hiện. Trong khi đó, công tác quản lý Nhà nước trong một số lĩnh vực thiếu chặt chẽ, tạo kẽ hở để một số cán bộ lợi dụng.

257 bị cáo đã khắc phục hậu quả, nộp lại tài sản đã chiếm đoạt gần 338 tỷ đồng

Chánh án Nguyễn Hòa Bình khẳng định, các tòa án đã áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ chiếm đoạt tài sản Nhà nước; chú trọng tịch thu tài sản do phạm tội mà có, áp dụng biện pháp kê biên tài sản và hình phạt bổ sung nhằm đảm bảo thu hồi tài sản bị chiếm đoạt hoặc thiệt hại.

Trong đó, đáng chú ý, qua xét xử 87 vụ với 310 bị cáo trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, tòa án các cấp đã tuyên phải thu hồi số tiền và tài sản trên 736 tỷ. Trong đó “có 62 vụ với 257 bị cáo đã khắc phục hậu quả, nộp lại tài sản đã chiếm đoạt gần 338 tỷ đồng.

TAND Tối cao đã tập trung chỉ đạo xét xử nghiêm túc, kịp thời các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, vụ án dư luận xã hội quan tâm. Theo đó, các tòa án đã thụ lý sơ thẩm 21 vụ án, xét xử 14 vụ; thụ lý phúc thẩm 12 vụ án, đã xét xử 5 vụ; xử lý nghiêm một số vụ án gây ra thiệt hại đặc biệt lớn, gây bức xúc lớn trong xã hội.

Điển hình, vụ án Nguyễn Thị Thanh Nhàn và đồng phạm phạm các tội “vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”; “đưa hối lộ”; “nhận hối lộ”; “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” và “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Đồng Nai. Hay vụ án Cao Minh Quang và đồng phạm “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” và “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Bộ Y tế.

Đề cập nhiệm vụ thời gian tới, ông Nguyễn Hòa Bình cho biết, ngành tòa án sẽ thực hiện đồng bộ các giải pháp để đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ việc. Khắc phục triệt để việc để các vụ án quá thời hạn xét xử do nguyên nhân chủ quan; bảo đảm xét xử nghiêm minh, khách quan, công bằng, đúng pháp luật, không để xảy ra oan, sai, bỏ lọt tội phạm, cũng là nhiệm vụ được đặt ra.

Bên cạnh đó, ngành tòa án sẽ thực hiện nghiêm chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong xét xử các vụ án, đảm bảo đúng thời gian quy định, xử lý nghiêm các đối tượng chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vụ lợi, tăng cường các biện pháp nhằm thu hồi tài sản Nhà nước.

Chánh án TAND Tối cao cũng nhấn mạnh phấn đấu sớm hoàn thành cơ sở dữ liệu công tác kê khai tài sản trong tòa án; xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; công khai, minh bạch việc sử dụng ngân sách Nhà nước; quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát, lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và tài sản Nhà nước.

Kiến nghị tăng chế tài phạt tiền, giảm phạt tù

Nêu kiến nghị với Quốc hội, Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí đề nghị Quốc hội chỉ đạo nghiên cứu xây dựng chính sách xử lý tội phạm trong lĩnh vực kinh tế, tham nhũng, chức vụ, bảo đảm yêu cầu vừa nghiêm trị, vừa khoan hồng theo hướng xử lý nghiêm người chủ mưu cầm đầu, có động cơ vụ lợi để răn đe, giáo dục chung.

VKSND Tối cao cũng kiến nghị việc phân hóa, tạo điều kiện cho chủ thể sai phạm khắc phục hậu quả, giảm nhẹ cho người vi phạm do chấp hành mệnh lệnh, không vụ lợi nhằm làm tốt hơn việc thu hồi tài sản Nhà nước bị tham nhũng, thất thoát.

Ông Lê Minh Trí chỉ ra thực tế cán bộ vi phạm pháp luật không chỉ là tội phạm tham nhũng mà nhiều trường hợp là tội phạm kinh tế, chức vụ nhưng không có yếu tố vụ lợi. Vì thế, trong chính sách hình sự cần cân nhắc sửa đổi mức hình phạt, mức tính hậu quả thiệt hại hiện nay và tăng chế tài phạt tiền, giảm chế tài phạt tù để có chính sách xử lý hiệu quả hơn, vừa nghiêm trị, vừa nhân văn, thuyết phục.

Nói về giải pháp, Viện trưởng VKSND Tối cao cho biết đã chỉ đạo người đứng đầu các cấp Kiểm sát phải đánh giá đúng khả năng công tác của mỗi cán bộ để sắp xếp, phân công, chuyển đổi vị trí công tác. Việc này nhằm khắc phục tính trì trệ, "ở quá lâu tại một vị trí, lĩnh vực công tác", qua đó phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ.

Ngành kiểm sát cũng tăng cường thanh tra đột xuất, kiểm tra theo chuyên đề, tập trung vào những lĩnh vực, khâu công tác và đơn vị còn hạn chế, yếu kém; làm rõ và xử lý vi phạm đối với cán bộ, đảng viên. Nếu thông qua kiểm tra, thanh tra của cấp trên phát hiện vi phạm và xử lý thì sẽ xem xét xử lý nghiêm trách nhiệm người phụ trách, người đứng đầu đơn vị đó.