Hệ luỵ từ sàn Forex trái phép : Chuyên gia luật kiến nghị gì ?

(Pháp lý) - Hoạt động giao dịch ngoại hối (Forex) đã phổ biến ở nhiều quốc gia, nhưng tại Việt Nam, đến thời điểm hiện tại, hoạt động này hoàn toàn bị cấm. Trên thực tế, hầu hết các sàn Forex thành lập ở nước ngoài nhưng lại có hoạt động tại Việt Nam, do đó có cơ sở  pháp lý để xử lý  hay không - đây là điều chưa rõ ràng. 

Theo các chuyên gia, ở những quốc gia cấm Forex, đi kèm với quy định cấm là chế tài xử phạt nghiêm khắc cùng với việc truy quét gắt gao các website sàn Forex. Tuy nhiên ở Việt Nam, cả hai công cụ này đều đang yếu, khiến các sàn Forex lừa đảo “ mọc ra như nấm sau mưa” thời gian qua. Điều này đòi hỏi cơ quan chức năng cần cần có một định hướng hay một khuôn khổ pháp lý rõ ràng hơn. Dù, giữa việc siết chặt hay mở cửa tự do hoạt động này  là một bài toán khó với các cơ quan quản lý Nhà nước hiện nay khi hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng mở rộng hơn.

image001-1625038327.jpg
Các sàn Forex trái phép thu hút hàng trăm nghìn tài khoản (nhà đầu tư) với giá trị giao dịch hàng nghìn tỷ đồng

Nhiều hệ luỵ từ sàn Forex trái phép

Mới đây, Công an thành phố Hải Phòng thông tin bước đầu kết quả chuyên án đấu tranh triệt phá sàn giao dịch ngoại hối trái phép trên không gian mạng.

Cụ thể, cơ quan công an xác định Nguyễn Thế Dương (25 tuổi, giám đốc Công ty TNHH MTV ANT Group) nhờ Nguyễn Văn Quyền (38 tuổi, trú tại huyện Gia Lâm, Hà Nội) thiết lập sàn giao dịch ngoại hối mang tên Hitoption.net.

Sàn này sử dụng chế độ BOT (chơi tự động) để đặt lệnh thay cho việc khách hàng tự giao dịch, đồng thời có thể can thiệp vào việc đặt lệnh của chế độ BOT để làm cho khách hàng thắng hoặc thua theo ý muốn của Dương.

Sau khi thành lập sàn Hitoption.net, Dương là người tổ chức, điều hành hoạt động của sàn, quảng cáo đây là sàn xuất xứ Anh Quốc, cam kết lãi suất ổn định từ 6 đến 15%/tháng. Người chơi có thể rút tiền vốn và lãi về bất kỳ lúc nào.

image002-1625039076.jpg
 Cơ quan điều tra kiểm tra văn phòng Công ty TNHH MTV ANT Group tại quận Cầu Giấy, Hà Nội

Để mở rộng quy mô, Dương đã thành lập Công ty TNHH MTV ANTGROUP đồng thời thuê gần 100 nhân viên gọi điện hoặc thông qua mạng xã hội để quảng cáo, môi giới, tư vấn người đầu tư tham gia sàn Hitoption.net. Khi có khách hàng nạp tiền đầu tư thì nhóm môi giới sẽ được hưởng hoa hồng từ 01-6%. Dương đã xây dựng, hình thành 6 nhóm kinh doanh với hàng chục thành viên mỗi nhóm.

Theo thông tin từ cơ quan chức năng, riêng tại Hải Phòng, ban đầu có hơn 30 người đầu tư tổng cộng 16,1 tỷ đồng trên sàn Hitoption.net theo cách mua chế độ BOT (chơi tự động). Sau một thời gian, khi người đầu tư yêu cầu rút tiền thì Dương không cho rút và còn điều chỉnh chế độ BOT làm cho những người đầu tư liên tục bị lỗ dẫn đến hết tiền trên tài khoản.

Căn cứ tài liệu thu thập được, Cơ quan Công an Hải Phòng đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can và ra lệnh tạm giam đối với Nguyễn Thế Dương và Nguyễn Văn Quyền để điều tra về hành vi phạm tội "sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản".

Mở rộng chuyên án, cơ quan điều tra phát hiện nhóm này còn quản trị hàng chục sàn giao dịch ngoại hối, sàn BO, tiền ảo, các website có dấu hiệu tổ chức kinh doanh theo phương thức đa cấp.

Trích suất sơ bộ 16 sàn giao dịch điện tử khác do những người này quản trị, xác định có khoảng 115.726 tài khoản trên sàn, tổng số dư hiện tại của các sàn là hơn 7.505 tỉ đồng, tổng số tiền đã rút ra là 611 tỉ đồng.

Trước đó, hồi tháng 5/2021, Công an TP Hà Nội vừa phối hợp với Công an TP.HCM triệt phá thành công 4 sàn giao dịch vàng, tiền ảo, ngoại tệ trái phép là Rforex.com, Yaibroker, Vistaforex, Exswiss, với quy mô hàng trăm tỉ đồng…

 

Nếu tiếp tục cấm phải tăng mạnh chế tài hình sự, nếu nới lỏng phải bổ sung hành lang pháp lý chặt chẽ.

Trao đổi với Phóng viên Pháp lý, Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Cty Luật SBLaw (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) cho biết, Forex (Foreign Exchange) hay ngoại hối là thị trường mua và bán tiền tệ của các quốc gia khác nhau. Sàn Forex về bản chất là một kênh trung gian (Forex broker) được thành lập tại các quốc gia và vùng lãnh thổ nhất định và phải tuân thủ theo luật pháp tại nơi thành lập. Nguồn thu của sàn Forex có thể là hoa hồng hoặc chênh lệch giữa giá mua và giá bán thu từ người tham gia.

13-1625213156.jpg
Luật sư Nguyễn Thanh Hà - Chủ tịch Cty Luật SBLaw (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội

Theo Điều 36 Pháp lệnh Ngoại hối năm 2005 (được sửa đổi, bổ sung năm 2013) quy định nguyên tắc kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối như sau: Tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức khác được kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối ở trong nước và nước ngoài sau khi được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận bằng văn bản; Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định về phạm vi kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối ở trong nước và nước ngoài, điều kiện, trình tự, thủ tục chấp thuận kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức khác.

Như vậy, để được kinh doanh ngoại hối cần phải đáp ứng đồng thời các điều kiện như sau: Chủ thể kinh doanh là tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và tổ chức khác; được chấp thuận bằng văn bản của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Do đó, việc cá nhân Việt Nam đầu tư ngoại hối tại các sàn Forex là trái với các quy định pháp luật Việt Nam. 

Tuy nhiên, chế tài đối với các hành vi này mới chỉ dừng lại ở mức độ xử phạt hành chính. Theo quy định tại Điều 23, Nghị định 88/2019/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng, thì hành vi Mua, bán ngoại tệ tại tổ chức không được phép thu đối ngoại tệ có thể bị phạt tiền lên tới 100 triệu đồng.

Trong khi đó, Bộ Luật Hình sự hiện hành cũng không có quy định về tội phạm liên quan đến mua bán, kinh doanh ngoại tệ trái phép. Chính vì vậy, trong các vụ triệt phá những sàn Forex trái phép vừa qua, cơ quan chức năng chỉ có thể khởi tố được một số đối tượng có hành vi có tính chất lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 290 của Bộ Luật hình sự về “Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản”.

Cùng quan điểm, TS Nguyễn Trí Hiếu (Chuyên gia Tài chính – Ngân hàng) cho rằng, những sàn tiền ảo, sàn Forex luôn hứa hẹn lợi nhuận rất lớn nhằm hấp dẫn, lôi kéo nhà đầu tư. Mánh khóe mà các nhóm đối tượng đưa ra là bất cứ nhà đầu tư nào đầu tư vào thì lúc đầu, bao giờ các nhóm môi giới của các sàn giao dịch này cũng trả lợi nhuận đúng như cam kết trong vòng vài tháng đầu. Và điều này sẽ tạo sự tin tưởng hầu như tuyệt đối của các nhà đầu tư đối với nhóm này. 

81-1625039212.jpg

TS Nguyễn Trí Hiếu (Chuyên gia Tài chính - Ngân hàng)

Khi mà nhà đầu tư bỏ số tiền rất lớn vào thì các đối tượng đánh sập trang web  đồng thời các nhóm này tìm cách lẩn trốn nhằm chiếm đoạn số tiền nhà đầu tư đã bỏ vào. Đáng nói là, những sàn tiền ảo, Forex kết hợp với mô hình của bán hàng đa cấp, đang tạo ra sự hấp dẫn rất lớn tại thời điểm này. Đây là một trong những tình trạng rất đáng lo ngại tại Việt Nam. 

Bởi, qua sự việc cơ quan chức năng liên tục triệt phá sàn giao dịch trái phép, lừa đảo vừa qua cho thấy, số người mà chơi (đầu tư – pv) tham gia vào các sàn giao dịch trái phép rất lớn lên đến hành trăm nghìn tài khoản (nhà đầu tư – vp), giá trị giao dịch lên đến hàng nghìn tỷ đồng.

Theo TS Hiếu, đáng quan ngại là nhóm đối tượng thực các giao dịch hiện nay chủ yếu hoạt động trên môi trường internet. Tất cả những giao dịch đều thực hiện trên mạng lưới điện toán toàn cầu, dễ dàng lẩn trốn, xoá dấu vết khiến cho các cơ quan chức năng khó khăn trong việc điều tra xử lý những sai phạm này.

Ở những quốc gia cấm Forex, đi kèm với quy định cấm là chế tài xử phạt nghiêm khắc cùng với việc truy quét gắt gao các website sàn Forex. Còn ở Việt Nam, chế tài đặt ra vẫn còn nhẹ, xử lý chưa quyết liệt, nên tới đây nếu tiếp tục cấm thì phải tăng mạnh chế tài hình sự, nếu nới lỏng thì phải bổ sung hành lang pháp lý rõ ràng chặt chẽ để quản.

Bộ Luật Hình sự hiện hành không có quy định về tội phạm liên quan đến mua bán, kinh doanh ngoại tệ trái phép. Chính vì vậy, trong các vụ triệt phá những sàn Forex trái phép vừa qua, cơ quan chức năng chỉ có thể khởi tố được một số đối tượng có hành vi có tính chất lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 290 của Bộ Luật hình sự về “Tội sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản”

Theo quan điểm của LS Nguyễn Thanh Hà, hiện nay, giá trị giao dịch trên thị trường ngoại hối hàng ngày ước đạt 4000 tỷ USD, đây là giá trị giao dịch khổng lồ nếu so sánh với quy mô GDP của Việt Nam năm 2020 đạt khoảng 343 tỷ USD.

Vậy việc đặt ra một khung pháp lý hiệu quả để luật hóa, quản lý đầu tư ngoại hối trên sàn phái sinh là một điều nên tính toán, đảm bảo một kênh đầu tư hiệu quả, tránh việc nhà đầu tư chuyển tiền ra nước ngoài và chứa nhiều rủi ro bị lừa đảo.

Tuy nhiên, để xây dựng được khung pháp lý cho Forex hay những kênh đầu tư mới đang nở rộ tương tự không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần có một định hướng rõ ràng hơn với những kênh đầu tư này theo một khuôn khổ luật pháp

Nếu Việt Nam muốn cấm hoạt động này, thì bên cạnh quy định cấm, cần có sự thi hành sát sao hơn, chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn, răn đe hơn. Đặc biệt, cần bổ sung quy định về tội phạm liên quan đến mua bán, kinh doanh ngoại tệ trái phép trong Bộ luật Hình sự.
Nếu Việt Nam cho phép hoạt động này thì cũng cần phải có những quy định riêng đối với Forex: quy định về cơ quan có trách nhiệm quản lý, giám sát trực tiếp; quy định về việc thành lập, các điều kiện và các chứng chỉ được yêu cầu đối với những sàn Forex; yêu cầu, điều kiện đối với những người tham gia môi giới Forex; quy định về thuế đối với sàn và đối với nhà đầu tư; quy định về hạn chế mức đòn bẩy…

Hiện nay, chúng ta đã có Sandbox – cơ chế thử nghiệm hoặc thí điểm các chính sách, ý tưởng hoặc mô hình kinh doanh mới trong phạm vi và thời gian xác định nhưng vẫn phải chịu sự giám sát chặt của các nhà quản lý và chưa thực sự trở nên phổ biến. Luật sư Hà kiến nghị.

Còn theo TS Nguyễn Trí Hiếu, đứng giữa việc siết chặt hay mở cửa tự do sẽ là một bài toán khó với các cơ quan quản lý Nhà nước. Để có được một giải pháp dĩ hoà, nửa cho phép, nửa cấm đối với Việt Nam hiện tại là không hiệu quả. Do đó, Chính phủ chỉ có thể hoặc là cho phép, hoặc không cho phép. 

Điều đáng nói là thời gian qua Chính phủ cấm các giao dịch ngoại hối thì hậu quả dẫn đến là rất nhiều nhóm giao dịch trong “thế giới ngầm” không thể kiểm soát được. 

“Cũng có nhiều ý kiến cho rằng nên dần mở cửa, cho phép tự do giao dịch, để dễ kiểm soát. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang trong tình trạng kiểm soát ngoại hối, nếu như mở toang cánh cửa nền kinh tế để cho phép tự do giao dịch ngoại hối sẽ ảnh hưởng rất lớn đối với chính sách tiền tệ.” TS Nguyễn Trí Hiếu nói.

TS Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, nền kinh tế Việt Nam là một nền kinh tế mà dựa vào ngoại thương, dựa vào xuất khẩu và nhập khẩu. Chính phủ cần phải kiểm soát được lượng ngoại hối đã đi vào trong thị trường mình. Nếu lượng ngoại hối quá cao, nó sẽ đẩy Việt Nam vào một tình trạng nguy hiểm, tức là khi mà trong nước có rất nhiều những nguồn cung ngoại tệ. 

Khi nguồn cung ngoại tệ đó đổi ra tiền đồng, tiền đồng đó đi vào trong sản xuất kinh doanh, đi vào thị trường sẽ tạo ra bong bóng. Nếu không kiểm soát tốt, bóng bóng đó nổ ra sẽ dẫn tới cả thị trường sẽ bị suy sụp. Chính vì thế, Chính phủ không thể để cho các thành phần kinh tế họ tự do giao dịch bằng ngoại hối về cả hai phía cung và cầu. TS Hiếu phân tích.

Văn Chiến

Link nội dung: https://phaply.net.vn/he-luy-tu-san-forex-trai-phep-chuyen-gia-luat-kien-nghi-gi-a252473.html