Lý do chuyên gia kiến nghị không nên cho phát hành đại trà trái phiếu doanh nghiệp?

(Pháp lý) – Trong bối cảnh hiện nay, rất nhiều doanh nghiệp đã chuyển sang kênh huy động vốn mới, đó là phát hành trái phiếu doanh nghiệp (TPDN). Đáng chú ý là các doanh nghiệp bất động sản gia tăng huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu và nhà đầu tư cá nhân tiếp tục xu hướng tăng mua TPDN. Tuy nhiên Bộ Tài chính lại liên tục đưa ra cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn trên thị trường TPDN. Vì sao vậy? Và lý do gì mà một số chuyên gia khuyến cáo không nên cho phát hành TPDN đại trà ?

Liên tục đưa ra cảnh báo tới nhà đầu tư

Qua báo cáo của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội về hoạt động phát hành TPDN, khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ trong tháng 5 là 27.061 tỷ đồng, tổng khối lượng phát hành TPDN riêng lẻ 5 tháng đầu năm 2020 là 91.616 tỷ đồng tăng 15% so với cùng kỳ năm 2019.

Trong đó, đáng chú ý là các doanh nghiệp bất động sản gia tăng huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, nhà đầu tư cá nhân tiếp tục xu hướng tăng mua TPDN, công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại đẩy mạnh việc phân phối TPDN cho nhà đầu tư cá nhân.

Bộ Tài chính liên tục đưa ra cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn trên thị trường TPDN đối với các bên tham gia thị trường, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ

Trước tình trạng trên, Bộ Tài chính đã đưa ra khuyến nghị đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải tính toán cụ thể dòng tiền để xây dựng phương án phát hành trái phiếu khả thi, đảm bảo khả năng trả nợ; tuân thủ quy định của pháp luật về phát hành trái phiếu; sử dụng vốn từ phát hành trái phiếu gắn với mục đích phát hành; không vì mục tiêu bán cho nhà đầu tư cá nhân mà chia nhỏ thành nhiều đợt phát hành với nhiều mã trái phiếu; có biện pháp để thực hiện đầy đủ, đúng hạn các cam kết với nhà đầu tư, bao gồm cam kết về mua lại trái phiếu trước hạn.

Đối với nhà đầu tư TPDN, Bộ Tài chính cảnh báo cần tiếp cận đầy đủ thông tin, phân tích và đánh giá kỹ các rủi ro có thể gặp phải đối với trái phiếu. Trước khi quyết định đầu tư, cần yêu cầu doanh nghiệp phát hành, tổ chức phân phối cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành bao gồm cả tình hình huy động vốn trái phiếu (số lượng đợt phát hành, khối lượng đã phát hành, dư nợ tại thời điểm dự kiến phát hành, việc thanh toán lãi, gốc trái phiếu đã phát hành…

Ngoài ra, Bộ Tài chính nhấn mạnh không nên mua trái phiếu chỉ vì lãi suất cao, vì có khả năng không thu hồi được khoản tiền đầu tư (bao gồm cả gốc và lãi) nếu doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn.

Về phía tổ chức phân phối trái phiếu, Bộ Tài chính khuyến nghị không chào mời phân phối trái phiếu bằng mọi giá cho nhà đầu tư, có trách nhiệm cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho nhà đầu tư về tình hình tài chính của doanh nghiệp phát hành, mục đích phát hành trái phiếu, tài sản đảm bảo của trái phiếu, đặc điểm của trái phiếu, quyền lợi, nghĩa vụ của chủ sở hữu trái phiếu, các cam kết đối với trái phiếu; nghĩa vụ của doanh nghiệp phát hành, nghĩa vụ của tổ chức phân phối đối với trái phiếu. Đồng thời, có biện pháp quản lý để tuân thủ đầy đủ, đúng hạn cam kết về mua lại trái phiếu với nhà đầu tư khi phân phối trái phiếu

Bộ Tài chính cho biết sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện kiểm tra, giám sát trên cơ sở đó xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định của pháp luật trong hoạt động phát hành, đầu tư và cung cấp dịch vụ về TPDN.

Đây là lần thứ 2 trong năm 2020 và lần thứ 3 kể từ năm 2019, Bộ Tài chính đưa ra cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn trên thị trường TPDN đối với các bên tham gia thị trường, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.

Trước đó, ngày 15/5/2020, Bộ Tài chính cũng đã phát đi thông tin báo chí về thị trường TPDN 4 tháng đầu năm 2020 và đưa ra những khuyến nghị đối với doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư TPDN, đặc biệt là nhà đầu tư nhỏ lẻ khi có nhiều doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu với lãi suất rất cao lên tới 20%.

Quy định pháp luật còn dễ dãi, bị lợi dụng

Thời điểm trước ngày 1/ 2/ 2019, việc phát hành trái phiếu của doanh nghiệp chịu sự điểu chỉnh của Luật doanh nghiệp 2014, Luật chứng khoán 2010 và trực tiếp là Nghị đinh số 90/2011/NĐ-CP của Chính phủ với những điều kiện phát hành được cho là chặt chẽ như: doanh nghiệp muốn phát hành riêng lẻ trái phiếu phải có kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh năm trước liền kề của năm phát hành có lãi; chỉ có các tổ chức tín dụng mới được phép phát hành trực tiếp cho các nhà đầu tư…

Kể từ khi Nghị định 163/2018/NĐ-CP quy định về phát hành TPDN được ban hành thay thế Nghị định số 90/2011/NĐ-CP với những quy định nới lỏng điều kiện phát hành TPDN đã tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu thị trường TPDN đã có những bước chuyển biến tích cực.

Theo đó, Nghị định 163 đã bỏ điều kiện doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải có lãi năm liền kề trước năm phát hành tại Nghị định 90. Đồng thời quy định cụ thể về điều kiện cho phép doanh nghiệp phát hành trái phiếu thành nhiều đợt để huy động vốn phù hợp với tiến độ thực hiện dự án đầu tư.

Về phạm vi của TPDN phát hành riêng lẻ, Nghị định quy định TPDN phát hành riêng lẻ cho dưới 100 nhà đầu tư không bao gồm nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, để định hướng nhà đầu tư mua trái phiếu là nhà đầu tư chuyên nghiệp, phân biệt rõ kênh phát hành riêng lẻ với kênh phát hành ra công chúng theo quy định tại Luật Chứng khoán…

Thực tiễn triển khai Nghị định số 163/2018/NĐ-CP thời gian qua đã cho thấy những hiệu quả rõ nét, góp phần nâng cao tính công khai, minh bạch của việc huy động vốn trái phiếu, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia vào huy động vốn; phát huy xứng đáng mục đích ban hành của Chính phủ.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, việc triển khai thực hiện Nghị định 163 cũng đang bộc lộ không ít vấn đề. Nổi bật trong đó là tình trạng “lách” nghĩa vụ công bố thông tin.

Thực tế, qua kiểm tra trực tiếp tại một số tổ chức phát hành, Bộ Tài chính ghi nhận có nhiều hình thức huy động vốn qua kênh phát hành TPDN kém minh bạch, lợi dụng trái phiếu cho các mục tiêu đặc biệt của doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, sự gia tăng của các nhà đầu tư cá nhân trên thị trường TPDN trong khi chưa tiếp cận đầy đủ thông tin về mục đích phát hành, tình hình tài chính, khả năng trả nợ, đặc điểm của trái phiếu, đồng thời thiếu khả năng phân tích, đánh giá…, tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các nhà đầu tư này.

Đáng chú ý, có hiện tượng doanh nghiệp phát hành trái phiếu thành nhiều đợt không gắn với nhu cầu huy động vốn cho sản xuất - kinh doanh; doanh nghiệp có quy mô nhỏ, vốn chủ sở hữu thấp phát hành TPDN với khối lượng lớn, tiềm ẩn rủi ro cho cả doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư mua trái phiếu.

Theo số liệu thống kê của HNX, trong năm 2019, có 217 doanh nghiệp tham gia phát hành trái phiếu, huy động được 296.712 tỷ đồng, thông qua 905 đợt phát hành. HNX ghi nhận có 28/177 doanh nghiệp có khối lượng phát hành trái phiếu vượt quá 3 lần vốn chủ sở hữu (chiếm 27,8% tổng khối lượng phát hành), trong đó 11 doanh nghiệp có khối lượng phát hành vượt 50 lần vốn chủ sở hữu, 6 doanh nghiệp có khối lượng phát hành vượt 100 lần vốn chủ sở hữu.

Đáng nói, trong số các doanh nghiệp phát hành trái phiếu với khối lượng lớn, một số doanh nghiệp không làm rõ mục đích sử dụng vốn và phương án bố trí nguồn thanh toán gốc, lãi trái phiếu. Để thu hút nhà đầu tư, nhiều doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất cao, nhất là các doanh nghiệp bất động sản.

Lý do chuyên gia kiến nghị không nên cho phát hành đại trà

Trao đổi với Phóng viên Pháp lý, Tiến sĩ Cấn Văn Lực (chuyên gia tài chính ngân hàng) cho biết, đây không phải là lần đầu tiên Bộ tài chính đưa ra cảnh báo về những rủi ro tiềm ẩn trên thị trường TPDN đối với các bên tham gia thị trường. Trong thời gian vừa qua thì Bộ Tài chính đã có một số lần đưa ra cảnh báo tương tự.

Tiến sĩ Cấn Văn Lực

Theo Tiến sĩ Cấn Văn Lực, lý do mà Bộ tài chính liên tục đưa ra cảnh báo là vì thị trường TPDN trong khoảng 2 năm vừa qua phát triển rất “nóng”. Tuy nhiên, Bộ tài chính đang rất quan ngại theo Nghị định 163/2018 điều kiện phát hành còn tương đối dễ dãi và theo đó thông tin phát hành trái phiếu có thể còn thiếu minh bạch. Chính vì thế, nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng như người dân nếu không có những hiểu biết kỹ doanh nghiệp đó về trái phiếu đó mà cứ thế đầu tư vào thì có thể dẫn đến rủi ro.

Về mặt chủ trương của chính phủ là tiếp tục thúc đẩy thị trường vốn nói chung và thị trường trái phiếu phát triển. Nó đã được thể hiện trong quyết định 242/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án “Cơ cấu lại thị trường chứng khoán và thị trường bảo hiểm đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025”. Tuy nhiên trong quá trình phát triển mà thị trượng có những yếu tố thiếu lành mạnh thiếu bền vững thì cần phải chấn chỉnh…

Qua đó, thì nhu cầu phải sửa đổi Nghị định 163 là cấp thiết để thị trường TPDN hoạt động lành mạnh hơn và ít rủi ro hơn đặc biệt đối với nhà đầu tư. Bên cạnh đó, đối với nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng cần phải lưu tâm lưu ý khi mình đầu tư thì cần phải hiểu doanh nghiệp, phải hiểu trái phiếu thì mới đầu tư chư không phải cứ thấy lãi suất cao mà đổ xô vào đầu tư….

“Nghị định có thể còn hơi lỏng lẻo, hơi dễ dãi thì phải điều chỉnh cho phù hợp hơn, điều đó cũng là để bảo vệ thị trường, bảo vệ nhà đâu tư cũng để giúp cho các doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải đáp ứng yêu cầu minh bạch hơn, phải bền vững và ổn đinh trung của thị trường trái phiếu, tránh hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh đẩy mặt bằng lãi suất lên quá cao…” Tiến sĩ Cấn Văn Lực nói.

Trước thực tế nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ không chuyên nghiệp đang có xu hướng gia tăng đầu tư vào TPDN phát hành riêng lẻ, dẫn đến những rủi ro cho chính họ lẫn thị trường, Luật Doanh nghiệp mới được Quốc hội thông qua ngày 17/6 đã “cấm cửa” đối tượng nhà đầu tư nhỏ lẻ mua bán TPDN phát hành riêng lẻ.

Theo đó, đối tượng mua trái phiếu riêng lẻ trong các đợt phát hành của công ty cổ phần không phải là công ty đại chúng gồm: nhà đầu tư chiến lược đối với trái phiếu chuyển đổi riêng lẻ và trái phiếu kèm theo chứng quyền riêng lẻ; nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đối với trái phiểu chuyển đổi riêng lẻ, trái phiếu kèm theo chứng quyền riêng lẻ và loại trái phiếu riêng lẻ khác.

Tuy nhiên, để hạn chế rủi ro cho các nhà đầu tư và hạn chế doanh nghiệp lạm dụng phương thức này huy động vốn thiếu lành mạnh, theo quan điểm của Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu (chuyên gia tài chính ngân hàng) thì cần phải có các quy định để sàng lọc sức khỏe doanh nghiệp và chỉ nên cho các doanh nghiệp đủ điều kiện được phát hành trái phiếu, không thể để phát hành đại trà và tạo ra rủi ro cho thị trường.

Theo đó các doanh nghiệp muốn phát hành trái phiếu phải đảm bảo các tiêu chí về sức khỏe tài chính, tỉ lệ thanh khoản, các chỉ tiêu về tài chính như tỉ lệ ROA, ROE và các báo cáo tài chính của doanh nghiệp cũng phải được kiểm toán độc lập, đảm bảo tính trung thực, chính xác.

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu (chuyên gia tài chính ngân hàng) cần phải có các quy định để sàng lọc sức khỏe doanh nghiệp.jpg

Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu cũng cho rằng, thị trường cần có các công ty chấm điểm tín dụng các doanh nghiệp bởi khi thiếu các đơn vị này, nhà đầu tư sẽ phải dựa vào sự phán đoán của mình và khả năng phán đoán sẽ không thể chính xác nếu thiếu các thông tin, kiến thức về tài chính. Việc đầu tư vào TPDN khi đó sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Để hạn chế rủi ro cho các nhà đầu tư và hạn chế doanh nghiệp lạm dụng phương thức phát hành TPDN để huy động vốn thiếu lành mạnh, theo quan điểm của Tiến sĩ Nguyễn Trí Hiếu (chuyên gia tài chính ngân hàng) thì cần phải có các quy định để sàng lọc sức khỏe doanh nghiệp và chỉ nên cho các doanh nghiệp đủ điều kiện được phát hành trái phiếu, không thể để phát hành đại trà và tạo ra rủi ro cho thị trường.

Xuân Trường

Link nội dung: https://phaply.net.vn/nong-thi-truong-trai-phieu-doanh-nghiep-ly-do-chuyen-gia-kien-nghi-khong-nen-cho-phat-hanh-dai-tra-a236048.html