Nâng cao hiệu quả đấu tranh chống tội phạm tham nhũng: Cần quy định rõ các dấu hiệu tội phạm cụ thể

(Pháp lý) - Cần quy định rõ các dấu hiệu tội phạm cụ thể trong Bộ Luật Hình sự năm 2015 (BLHS), đáp ứng yêu cầu đấu tranh chống tội phạm nói chung và phòng, chống tham nhũng tiêu cực nói riêng. Đó là ý kiến của ông Đinh Công Luân, nguyên Chánh án TAND tỉnh Sơn La, Phó Chủ tịch thường trực Hội Luật gia tỉnh Sơn La. Minh chứng cho việc này, LG. Đinh Công Luân đã dẫn chứng một vụ án cụ thể mà trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiều quan điểm khác nhau về việc xác định tội danh bị can, bị cáo.

Đinh Bá V là Phó Ban quản lý dự án được giao trực tiếp quản lý công trình xây dựng. V đã đề xướng và cấu kết với Hoàng Ngọc M (nhà thầu) người trực tiếp tổ chức thi công công trình xây dựng. Đinh Bá V lập tờ trình, báo cáo sai sự thật về lý do xin điều chỉnh tổng mức đầu tư công trình, sau đó V và các đồng phạm tiếp tục lập khống hồ sơ nghiệm thu thanh toán chiếm đoạt gần 4,5 tỷ đồng vốn đầu tư cho công trình (trong đó có cả vốn đầu tư ban đầu và vốn đầu tư điều chỉnh bổ sung). Chủ đầu tư đã thanh toán chuyển gần 4,5 tỷ đồng nêu trên vào tài khoản của nhà thầu (Công ty TNHH xây lắp H.M). Thực tế Công ty TNHH xây lắp H.M chỉ có vợ chồng Hoàng Ngọc M, trong đó vợ M là Cao Thị H làm Giám đốc Công ty nhưng chỉ trên danh nghĩa, còn Hoàng Ngọc M mới là người đăng ký kinh doanh và điều hành toàn bộ hoạt động của Công ty (Hoàng Ngọc M là đồng phạm giữ vai trò sau Đinh Bá V). Hiện có nhiều quan điểm khác nhau về tội danh của V và đồng phạm trong vụ án này:

1. Quan điểm thứ nhất cho rằng: Đinh Bá V và đồng phạm, phạm tội: "Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng" theo Điều 165 BLHS, với lý do: 1/V và đồng phạm đã cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế "lập khống hồ sơ nghiệm thu công trình khi không thi công công trình theo hồ sơ thiết kế được phê duyệt"; 2/Hậu quả thiệt hại gần 4,5 tỷ đồng vốn đầu tư nhưng V và các đồng phạm không khai nhận được chia nhau, việc V và đồng phạm lập khống hồ sơ nghiệm thu thanh toán công trình chỉ để cho nhà thầu "được hưởng lợi không đúng quy định" "tạo thu nhập cho nhà thầu" và thực tế Chủ đầu tư đã chuyển gần 4,5 tỷ đồng vào tài khoản của Công ty TNHH xây lắp H.M.

2. Quan điểm thứ hai cho rằng: Đinh Bá V và đồng phạm, phạm tội: "Tham ô tài sản" theo Điều 278 BLHS, với căn cứ: 1/Hành vi gian dối báo cáo sai sự thật về lý do xin điều chỉnh bổ sung tổng mức đầu tư là (thủ đoạn tiếp cận đối tượng tác động-vốn đầu tư). 2/Sau khi công trình được điều chỉnh bổ sung tổng mức đầu tư, V và đồng phạm tiếp tục gian dối lập khống hồ sơ nghiệm thu thanh toán chiếm đoạt gần 4,5 tỷ đồng. Rõ ràng V và các đồng phạm đã thực hiện thủ đoạn gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản (vốn đầu tư). Thực tiễn đấu tranh chống các tội có tính chiếm đoạt không có trường hợp nào đồng phạm thực hiện chiếm đoạt tài sản nhưng tài sản chiếm đoạt được lại để cho người khác "được hưởng lợi không đúng quy định". 3/Đinh Bá V là Phó Ban quản lý dự án và trực tiếp quản lý công trình xây dựng. V là người đề xướng thực hiện tội phạm cho nên có đủ dấu hiệu đặc trưng về chủ thể của tội “Tham ô tài sản” theo khoản 1 Điều 278 BLHS quy định: “Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý…”.

3. Quan điểm thứ ba cho rằng: Đinh Bá V và đồng phạm, phạm tội "Lừa đảo chiếm đoạt tài sản" theo Điều 139 BLHS, với căn cứ: Tuy V là người có chức vụ quyền hạn (Phó Ban quản lý dự án) và trực tiếp quản lý công trình nhưng V không phải là Chủ đầu tư, cho nên Đinh Bá V chưa đủ dấu hiệu đặc trưng về chủ thể của tội tham ô; thực tế gần 4,5 tỷ đồng vốn đầu tư công trình bị chiếm đoạt là do tội phạm gian dối lập khống hồ sơ nghiệm thu và Chủ đầu tư lầm tưởng là thật nên đã thanh toán. Rõ ràng V và đồng phạm đã phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo khoản 1 Điều 139 BLHS quy định: “Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác…”. Còn dấu hiệu chức vụ, quyền hạn của V và đồng phạm khác là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự theo luật định.

Cả hai quan điểm 2 và 3 đều đồng thuận: Không chấp nhận tội phạm khai nại thiếu khách quan "không được chia nhau" số tiền gần 4,5 tỷ đồng đã chiếm đoạt được. Trong trường hợp cụ thể này, tội phạm thực hiện chia nhau số tiền chiếm đoạt được buộc phải thông qua tài khoản của Công ty TNHH xây lắp H.M là hoàn toàn khách quan.

Vấn đề đặt ra là: Đinh Bá V và đồng phạm phạm tội gì mới đúng quy định của BLHS? Kính mời các Luật gia, Luật sư cùng tranh luận. Từ thực tế vụ án trên, thiết nghĩ, nếu các quy định của BLHS quy định rõ ràng, cụ thể dấu hiệu từng tội phạm thì sẽ giúp Thẩm phán dễ dàng xử đúng tội, đúng hình phạt. Vì vậy, kiến nghị quy định rõ ràng, cụ thể các dấu hiệu tội phạm. Từ đó mới xử đúng tội, đúng hình phạt, góp phần nâng cao hiệu quả đấu tranh chống tội phạm nói chung và "cuộc chiến" chống tham nhũng, tiêu cực nói riêng./.

Đinh Công Luân
Chánh án TAND tỉnh Sơn La